12.9. Η αρχαία τέχνη μετά τα μέσα του 19ου αιώνα

Ο ατμός, η μηχανή, ο σιδηρόδρομος, ο ηλεκτρισμός, ο τηλέγραφος, η φωτογραφία αλλάζουν την επαφή, την επικοινωνία των ανθρώπων, ενώ η μαζική παραγωγή στη βιομηχανία αλλάζει τα γνωστά ως τότε μεγέθη στην οικονομία και στην κοινωνία. Οι πόλεις τον 19ο αιώνα μεγαλώνουν με ταχύτατο ρυθμό, το Παρίσι, η Κοπεγχάγη, το Λένινγκραντ, το Μόναχο, το Λονδίνο, η Στοκχόλμη και η Μαδρίτη παίρνουν σταδιακά τη σημερινή τους μορφή. Στην τέχνη αλλάζουν οι ρυθμοί εξέλιξης και ο τρόπος που αντιμετωπίζεται το παρελθόν. Μετά τον κλασικισμό και τον ρομαντισμό, ο ρεαλισμός, τα ιδεαλιστικά ρεύματα, ο ιμπρεσιονισμός, το νέο στιλ θα οδηγήσουν με ταχύτατους ρυθμούς στις πρωτοπορίες των αρχών του 20ού αιώνα. Η συμβατικότητα των αρχαίων μύθων σταδιακά εγκαταλείπεται. Οι σπουδές σε Ακαδημίες, η μετατροπή των μεγάλων συλλογών σε μουσεία και η καθιέρωση των μεγάλων εκθέσεων δημιουργούν νέα δεδομένα στον καλλιτεχνικό χώρο. Η επίσημη τέχνη ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με αυτή των κρατικών σχολών και Ακαδημιών (ακαδημαϊκή τέχνη) αλλά και της επίσημης παρουσίασής της στα Σαλόν, τις μεγάλες κρατικές εκθέσεις. Έτσι ανοίγεται ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην επίσημη, συντηρητική τέχνη και στην ελεύθερη, προοδευτική και βασισμένη στον πειραματισμό τέχνη. Η σταθερή αντίδραση των προοδευτικών δυνάμεων στην επίσημη τέχνη εξηγεί εν μέρει την υποχώρηση της επίδρασης της αρχαίας τέχνης, καθώς ταυτίζεται πλέον με τη διδασκαλία στις Ακαδημίες και με το γούστο του μεγάλου κοινού, που συμβαδίζει με τον συντηρητισμό της κοινωνίας. Η Αρχαιότητα διατηρεί πάντα τη γοητεία της και κάποιο μερίδιο ακόμη και στους ζωγράφους της πρωτοπορίας, αλλά πρόκειται συνήθως για περιπτώσεις όπου η αναφορά στην Αρχαιότητα αποτελεί περισσότερο ανάμνηση του παρελθόντος, αναγνώριση ή επιβίωση των παλιών αξιών και όχι ανανεωτική δημιουργία.