8.3.1. Η γλυπτική στην υπηρεσία των ηγεμόνων: Η «σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου»

Οι ηγεμόνες της ελληνιστικής εποχής επιδίωκαν να προβάλλουν τη δύναμη και τον πλούτο τους, αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις και τις πολιτικές τους επιδιώξεις, με τη βοήθεια της τέχνης. Έργα που σχετίζονται με Μακεδόνες βασιλείς είναι το ψηφιδωτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου (εικ. 256) και η τοιχογραφία του κυνηγιού στον τάφο Β της Μεγάλης Τούμπας της Βεργίνας (εικ. 260), που εξετάσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Ένα αντίστοιχο παράδειγμα στη γλυπτική είναι η «σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου» από τη βασιλική νεκρόπολη της Σιδώνας, σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης (εικ. 328), που οφείλει το όνομά της στις ανάγλυφες παραστάσεις της, όπου εμφανίζεται ο Μέγας Αλέξανδρος. Η σαρκοφάγος αυτή κατασκευάστηκε πιθανότατα κατά παραγγελία του τελευταίου βασιλιά της Σιδώνας, του Αβδαλωνύμου, τον οποίο είχε ανεβάσει στον θρόνο ο Μέγας Αλέξανδρος όταν κατέλαβε τη Φοινίκη μετά τη μάχη της Ισσού το 332 π.Χ. Δεν γνωρίζουμε ως πότε έζησε ο Αβδαλώνυμος, μπορούμε όμως να τοποθετήσουμε τον θάνατό του λίγο πριν από το 310 π.Χ. Επομένως η σαρκοφάγος πρέπει να κατασκευάστηκε στην προτελευταία δεκαετία του 4ου αιώνα π.Χ. (320-310 π.Χ.). Στις τέσσερις πλευρές και στα αετώματα υπάρχουν περίτεχνες ανάγλυφες παραστάσεις με σκηνές κυνηγιού και μαχών ανάμεσα σε Έλληνες και Ανατολίτες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι ζωφόροι των δύο μακρών πλευρών: Στη μία πλευρά βλέπουμε μια μάχη στην οποία γυμνοί Έλληνες πολεμιστές αντιμετωπίζουν Πέρσες (εικ. 329)· στην αριστερή άκρη εικονίζεται έφιππος ο Αλέξανδρος. Έχει υποστηριχθεί ότι είναι η μάχη της Ισσού. Η ζωφόρος της άλλης πλευράς δείχνει ένα βασιλικό κυνήγι, όπου συμμετέχουν Έλληνες και Ανατολίτες και το κύριο θήραμα είναι ένα μεγάλο λιοντάρι (εικ. 330). Ο Αλέξανδρος εμφανίζεται και πάλι έφιππος, εδώ όμως τον συνοδεύει και ένας επίσης έφιππος Ανατολίτης, που πρέπει να είναι ο Αβδαλώνυμος. Οι δύο συνθέσεις είναι αρκετά τολμηρές, με μορφές που επικαλύπτονται εν μέρει (ιδίως στη σκηνή της μάχης) ή φαίνονται από πίσω. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η διατήρηση των χρωμάτων, που ήταν ακόμη πιο ζωντανά όταν ανακαλύφθηκε η σαρκοφάγος στο τέλος του 19ου αιώνα.