7.2. Η αττική κεραμική στο πρώτο τέταρτο του 4ου αιώνα: Ο «διακοσμητικός ρυθμός»

Η καταστροφική έκβαση της εκστρατείας των Αθηναίων στη Σικελία και ακόμη περισσότερο η ταπεινωτική ήττα τους από τους Λακεδαιμονίους το 404 π.Χ., που σήμανε το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου, είχαν σοβαρές επιπτώσεις και στην κεραμική παραγωγή. Ιδιαίτερα το εμπόριο των πολυτελών ερυθρόμορφων αγγείων, για τα οποία η κυριότερη αγορά ήταν η Ιταλία και η Σικελία, υπέστη σοβαρό πλήγμα. Παρ᾽ όλα αυτά οι Αθηναίοι κεραμείς κατάφεραν να ξανακερδίσουν μέσα στο πρώτο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. ένα μέρος της αγοράς στη δυτική Μεσόγειο, εξάγοντας κυρίως κρατήρες. Αλλά η επιτυχία αυτή δεν είχε μεγάλη διάρκεια και για άλλους λόγους, κυρίως όμως επειδή από το τέλος του 5ου αιώνα είχαν εγκατασταθεί στην Κάτω Ιταλία κεραμικά εργαστήρια που παρήγαν, όπως θα δούμε στη συνέχεια, ερυθρόμορφα αγγεία όμοια με τα αττικά. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό ότι τα πρώτα από τα εργαστήρια αυτά τα άνοιξαν αγγειοπλάστες και αγγειογράφοι που είχαν έρθει από την Αθήνα.

Η τεχνοτροπία που επικρατεί αυτή την περίοδο, ιδιαίτερα στις παραστάσεις των μεγάλων αγγείων, είναι εξέλιξη του «πλούσιου ρυθμού» των χρόνων 430-410 π.Χ. Οι αγγειογράφοι δημιουργούν πολυπρόσωπες συνθέσεις, με τις μορφές τοποθετημένες σε διαφορετικά επίπεδα, και διακοσμούν με περίτεχνο τρόπο τα ενδύματα και τα αντικείμενα —π.χ. τα έπιπλα— που εικονίζουν, χρησιμοποιώντας διάφορα χρώματα (γαλάζιο, κίτρινο, ρόδινο, χρυσό) και αποδίδοντας ανάγλυφα, με τη χρήση πηλού, λεπτομέρειες όπως στεφάνια, κοσμήματα ή φτερά. Η τεχνοτροπία αυτή ονομάζεται «διακοσμητικός ρυθμός».