Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση
Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της
των Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά
Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών
Αρχική
Πρόλογοι
I. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
1. Η τέχνη στην Ελλάδα κατά τους «Σκοτεινούς Αιώνες» και τη γεωμετρική περίοδο
- 1.1. Το τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού και οι «Σκοτεινοί Αιώνες»: Το ιστορικό πλαίσιο
- 1.2. Τα αρχαιολογικά δεδομένα από την Αθήνα: Η εικόνα μιας αριστοκρατικής κοινωνίας
- 1.3. Τα αρχαιολογικά δεδομένα από το Άργος: Η κυριαρχία των πολεμιστών και των ιππέων
- 1.4. Τα αρχαιολογικά δεδομένα από τη νησιωτική Ελλάδα
- 1.5. Το εμπόριο, ο πρώτος αποικισμός και οι σχέσεις με την Εγγύς Ανατολή
- 1.6. Τα μεγάλα ιερά και η σημασία τους για την ανάπτυξη της τέχνης
- 1.7. Η ανάπτυξη και η εξέλιξη του γεωμετρικού ρυθμού στην κεραμική
- 1.8. Η ανάπτυξη της πηλοπλαστικής, της χαλκοτεχνίας και της μικροτεχνίας
- 1.9. Η αρχιτεκτονική του 9ου και του 8ου αιώνα π.Χ.: Λίθοι, πλίνθοι, ξύλα
2. Η ανατολίζουσα περίοδος και η αρχή της μνημειακής τέχνης στην Ελλάδα
- 2.1. Οι επαφές των Ελλήνων με την Εγγύς Ανατολή: Εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές
- 2.2. Η καινοτομία στην αρχαία ελληνική τέχνη και τα τοπικά εργαστήρια
- 2.3. Οι νέοι ρυθμοί στην αγγειογραφία
- 2.4. Η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και τα πρώτα μνημειακά κτήρια με πλαστικό και γραπτό διάκοσμο
- 2.5. Οι επιδράσεις από την Ανατολή και τα πρώτα λίθινα γλυπτά
- 2.6. Τα πρώτα μαρμάρινα γλυπτά: Το αφιέρωμα της Νικάνδρας
- 2.7. Έργα από άλλα υλικά
- 2.8. Τι είναι η δαιδαλική τέχνη
3. Η τέχνη της αρχαϊκής εποχής
- 3.1. Η επικράτηση του μελανόμορφου ρυθμού και η πρώτη μεγάλη ακμή της αττικής κεραμικής
- 3.1.1. Η αρχή του μελανόμορφου ρυθμού στην Αττική
- 3.1.2. Ο «ζωγράφος του Νέσσου»
- 3.1.3. Οι εξαγωγές αθηναϊκών αγγείων και ο εμπορικός ανταγωνισμός Αθηναίων και Κορινθίων
- 3.1.4. Ο πρώτος επώνυμος Αθηναίος αγγειογράφος: Ο Σοφίλος
- 3.1.5. Ο κρατήρας François
- 3.1.6. Ο ώριμος μελανόμορφος ρυθμός και οι συνεχιστές του Κλιτία και του Εργοτίμου
- 3.1.7. Η ακμή του αττικού μελανόμορφου ρυθμού: Ο «ζωγράφος του Άμαση» και ο Εξηκίας
- 3.2. Η μνημειακή αρχιτεκτονική της αρχαϊκής εποχής
- 3.3. Η μνημειακή πλαστική και η χρήση του μαρμάρου
- 3.3.1. Οι αρχαϊκοί κούροι και η καταγωγή τους
- 3.3.2. Οι πρώτοι μεγάλοι κούροι και ο ρόλος της Νάξου
- 3.3.3. Οι πρώτοι κούροι από την Αττική
- 3.3.4. Δύο κούροι από το Άργος στους Δελφούς
- 3.3.5. Ο κούρος του Ισχή στο Ηραίο της Σάμου
- 3.3.6. Επιτύμβιες κόρες από την Αττική
- 3.3.7. Δύο αναθήματα από την Ακρόπολη της Αθήνας: Ο Μοσχοφόρος και ο «ιππέας Rampin»
- 3.3.8. Αναθήματα στο Ηραίο της Σάμου
- 3.3.9. Τρεις επιτύμβιοι κούροι από διαφορετικά εργαστήρια
- 3.3.10. Δαιμονικές μορφές: Οι σφίγγες
- 3.3.11. Μια καινούργια φτερωτή θεά: Η Νίκη της Δήλου
- 3.3.12. Πρώιμα αρχιτεκτονικά γλυπτά: Το «κεφάλι της Ήρας» στην Ολυμπία, το αέτωμα της Γοργούς στην Κέρκυρα, οι μετόπες του μονοπτέρου των Σικυωνίων στους Δελφούς
- 3.3.13. Μαρμάρινα και πώρινα αετώματα από την Ακρόπολη της Αθήνας
- 3.4. Η τέχνη της υστεροαρχαϊκής εποχής
- 3.4.1. Η αρχή του ερυθρόμορφου ρυθμού
- 3.4.2. Οι πρωτοπόροι του ερυθρόμορφου ρυθμού και οι μαθητές τους
- 3.4.3. Η χαλκοτεχνία: Αγγεία και αγάλματα
- 3.4.4. Ναοί και θησαυροί της υστεροαρχαϊκής εποχής με γλυπτό διάκοσμο
- 3.4.5. Κόρες του δεύτερου μισού του 6ου αιώνα π.Χ. από την Ακρόπολη της Αθήνας
- 3.4.6. Κούροι των υστεροαρχαϊκών χρόνων
- 3.4.7. Υστεροαρχαϊκά επιτύμβια και αναθηματικά ανάγλυφα
4. Η τέχνη της πρώιμης κλασικής εποχής
- 4.1. Η ερυθρόμορφη αττική κεραμική του πρώτου τετάρτου του 5ου αιώνα π.Χ. και τα νέα επιτεύγματα της ζωγραφική
- 4.2. Η μνημειακή αρχιτεκτονική και αρχιτεκτονικά γλυπτά του πρώτου μισού του 5ου αιώνα π.Χ.
- 4.3. Ο «αυστηρός ρυθμός», η ανάπτυξη της μεγάλης χαλκοπλαστικής και ο νέος τρόπος στησίματος του ανθρώπινου σώματος: Τέχνη, επιστήμη και τεχνική
- 4.4. Πρωτότυπα και αντίγραφα: Μερικά σημαντικά αγάλματα των χρόνων 470-450 π.Χ.
- 4.5. Ανάγλυφα του «αυστηρού ρυθμού»: Νάξιοι και Πάριοι γλύπτες
5. Η τέχνη της ώριμης κλασικής εποχής
- 5.1. Η ερυθρόμορφη αττική αγγειογραφία των μέσων του 5ου αιώνα π.Χ. και η σχέση της με τη μεγάλη ζωγραφική
- 5.2. Η κορυφαία στιγμή της αρχαίας ελληνικής τέχνης: Η μνημειακή διαμόρφωση της Ακρόπολης της Αθήνας, τα χρυσελεφάντινα αγάλματα του Φειδία και ο Κανών του Πολυκλείτου
- 5.3. Αγγειογραφίες των χρόνων του Παρθενώνα
6. Η τέχνη της τελευταίας τριακονταετίας του 5ου αιώνα π.Χ.: Ο «πλούσιος ρυθμός»
- 6.1. Οι αγγειογράφοι, του τελευταίου τετάρτου του 5ου αιώνα π.Χ.: Ο «πλούσιος ρυθμός»
- 6.2. Ιερά και ναοί κατά το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ.
- 6.3. Η γλυπτική στην Αττική κατά το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ.: Η συνέχεια της τέχνης του Φειδία
- 6.4. Η γλυπτική εκτός Αττικής
7. Η τέχνη του 4ου αιώνα π.Χ.: Η όψιμη κλασική περίοδος
- 7.1. Ο 4ος αιώνας, εποχή πολιτικών ανακατατάξεων και διάχυσης του ελληνικού πολιτισμού
- 7.2. Η αττική κεραμική στο πρώτο τέταρτο του 4ου αιώνα: Ο «διακοσμητικός ρυθμός»
- 7.3. Το τέλος της αττικής ερυθρόμορφης κεραμικής: Ο ρυθμός Κερτς
- 7.4. Η κατωιταλιωτική κεραμική
- 7.5. Η μεγάλη ζωγραφική
- 7.6. Ναοί και άλλα οικοδομήματα του 4ου αιώνα π.Χ.
- 7.7. Η γλυπτική του 4ου αιώνα π.Χ.: Η κατάκτηση της τρίτης διάστασης
8. Η τέχνη της ελληνιστικής εποχής
- 8.1. Τα νέα μεγάλα αστικά κέντρα της Ανατολής
- 8.2. Η ελληνιστική αρχιτεκτονική: Μνημειακά οικοδομήματα και τεχνητά τοπία
- 8.3. Η γλυπτική της ελληνιστικής εποχής: Έργα που τραβούν την προσοχή ζωντανεύοντας την αρχιτεκτονική και το φυσικό περιβάλλον
- 8.3.1. Η γλυπτική στην υπηρεσία των ηγεμόνων: Η «σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου»
- 8.3.2. Τα αγάλματα του Μενάνδρου και του Δημοσθένη στην Αθήνα
- 8.3.3. Η Νίκη της Σαμοθράκης
- 8.3.4. Ο «Ηγεμόνας του Μουσείου των Θερμών»
- 8.3.5. Μεγάλα μυθολογικά συμπλέγματα: Ο Μαρσύας και ο Σκύθης, ο Λαοκόων και τα γλυπτά της Sperlonga
- 8.3.6. Το τέλος της ελληνιστικής τέχνης και η επιστροφή στα κλασικά πρότυπα
II. Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΑ ΝΕΟΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ
9. Αναγέννηση και αρχαία ελληνική τέχνη
- 9.1. Η Αρχαιότητα στον Μεσαίωνα
- 9.2. Τι ήξεραν για την αρχαία τέχνη στην Αναγέννηση;
- 9.2.1. Η πραγματεία Περί ζωγραφικής του Αλμπέρτι
- 9.2.2. Φλωρεντία: Η νέα Αθήνα
- 9.2.3. Μπρουνελέσκι και Ντονατέλο
- 9.2.4. Μαντέλια και Μποτιτσέλι
- 9.2.5. Συλλέκτες αρχαίων στην Αναγέννηση
- 9.2.6. Ρώμη και αρχαιότητες
- 9.2.7. Λεονάρντο: «Να μιμείστε όσο μπορείτε τους Έλληνες και τους Λατίνους.»
- 9.2.8. Μιχαήλ Άγγελος: «Χρωστάω τα πάντα στην Αρχαιότητα!»
- 9.2.9. Ραφαήλ: «Σκέπτεται, ενεργεί, αισθάνεται πέρα για πέρα σαν Έλληνας»
10. Μανιερισμός και αρχαία τέχνη
11. Μπαρόκ
- 11.1. Ιταλία: Αξίζει πάντα το ταξίδι
- 11.2. Γαλλία: Οι αρχαίοι μύθοι σε μεγέθυνση
- 11.3. Βόρεια Ευρώπη, Κάτω Χώρες: Η μυθολογία είναι της μόδας
- 11.4. Ισπανία: Λαοκόων και από τον Γρέκο
12. Κλασικισμός
- 12.1. Πομπηία - Ερκουλάνεουμ
- 12.2. Ντιλετάντι - Βίνκελμαν - Πιρανέζι
- 12.3. Αρχαιοφιλία - ελληνομανία
- 12.4. Κλασικισμός - ελληνική αναβίωση
- 12.5. Αρχιτεκτονική: "Διορθώνουν" τον Παλάντιο
- 12.6. Γλυπτική: Θαυμασμός για τον Παρθενώνα
- 12.7. Ζωγραφική: «Έλληνες ή Ρωμαίοι ξαναγεννημένοι»
- 12.8. Ρομαντισμός και αρχαία τέχνη
- 12.9. Η αρχαία τέχνη μετά τα μέσα του 19ου αιώνα
- 12.10. Ρεαλισμός - ιμπρεσιονισμός
- 12.11. Ιδεαλιστικά ρεύματα - ακαδημαϊσμός - συμβολισμός
- 12.12. Ροντέν και Αρχαιότητα
- 12.13. Νέο στιλ
13. Εικοστός αιώνας: Γλυπτική, ζωγραφική, σύγχρονες τάσεις και αρχαιότητα
- 13.1. Αρχαιότητα και γλυπτική
- 13.2. Η περίπτωση του Πικάσο
- 13.3. Αρχαιότητα και ζωγραφική
- 13.4. Αρχαιότητα και σύγχρονες τάσεις
14. Αρχαιότητα και νεοελληνική τέχνη
Βιβλιογραφία - Εικονογράφηση
4.4. Πρωτότυπα και αντίγραφα: Μερικά σημαντικά αγάλματα των χρόνων 470-450 π.Χ.
Είδαμε ότι τα περισσότερα μεγάλα έργα γλυπτικής που δημιουργήθηκαν μετά το 480 π.Χ. και ήταν χάλκινα δεν σώζονται, αλλά μερικά από αυτά τα γνωρίζουμε χάρη σε μαρμάρινα αντίγραφα των ρωμαϊκών χρόνων. Ωστόσο, κάποια μεγάλα χάλκινα αγάλματα (όπως ο Ηνίοχος των Δελφών που εξετάσαμε) ήρθαν κατά καιρούς στο φως στα νεότερα χρόνια. Τα περισσότερα από αυτά βρέθηκαν σε ναυάγια πλοίων που τα μετέφεραν. Αξίζει να δούμε μερικά από αυτά τα έργα, πρωτότυπα και αντίγραφα.
