12.5. Αρχιτεκτονική: "Διορθώνουν" τον Παλάντιο

Στην εποχή του Λόγου (Διαφωτισμού) οι αρχιτέκτονες άρχισαν να μελετούν προσεκτικά τα μνημεία της Αρχαιότητας και να συνειδητοποιούν τη σημασία του στιλ, του ύφους και των ρυθμών, αφήνοντας στην άκρη τον Βιτρούβιο. Παλαιότερα πίστευαν πως οι κανόνες του Παλάντιο εξασφάλιζαν το σωστό στιλ για κομψά κτήρια. Τον 18ο αιώνα όμως πολλοί αρχίζουν να αμφισβητούν την ορθότητα των αρχών του Παλάντιο και μάλιστα προχωρούν μακρύτερα, με την επιλογή άλλων "ιστορικών" στιλ. Η ελευθερία επιλογής του στιλ ενισχύει τη συστηματική μελέτη του. Ανακαλύπτουν ότι πολλές εφαρμογές ή προτάσεις της Αναγέννησης στην αρχιτεκτονική δεν είχαν σχέση με κτήρια της κλασικής Ελλάδας, αλλά με κάποια ρωμαϊκά ερείπια. Αναπτύσσεται έτσι μια "αρχιτεκτονική" διαμάχη ανάμεσα στη Ρώμη και την Αθήνα, καθώς ανακαλύπτουν την Αθήνα του Περικλή, τους κλασικούς ναούς που γίνονται γνωστοί ταχύτατα χάρη στα χαρακτικά των περιηγητών και "διορθώνουν" τον Παλάντιο. Η ελληνική αναβίωση (Greek revival) διαδίδεται παντού, ακόμη και στην Αμερική, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την οικία Τζέφερσον στο Μοντιτσέλο (1796), ή αμερικανικές τράπεζες που κτίζονται σε δωρικό ρυθμό (Φιλαδέλφεια). Στην Αγγλία επιβάλλεται κυρίως στη δεκαετία 1810-1820 με τον αρχιτέκτονα Τζον Σον και επίσης τους Ρόμπερτ Άνταμ, Τόμας Χόουπ, Τσαρλς Ρόμπερτ Κόκερελ, Τσαρλς Μπάρι, Τόμας Άλασον (μελέτησε την ένταση ελληνικών κιόνων), Τζορτζ Λέντγουελ (αναστήλωσε τον Λέοντα της Χαιρώνειας) κ.ά., που δημιουργούν σημαντικά δημόσια κτήρια για την αγγλική αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα. Οι αγγλικοί κήποι εξακολουθούν να έχουν πρότυπο τα τοπία του Λορέν (βλ. και παραπάνω). Το μπαρόκ και το ροκοκό ταυτίζονται με το στιλ των βασιλιάδων και των αρχόντων, ενώ οι άνθρωποι της Επανάστασης θέλουν να ταυτίζονται με τους πολίτες μιας νέας Αθήνας.