3.2. Ελληνιστική τραγωδία

Σε αντίθεση με την κωμωδία που ανανεώθηκε χάρη στον Μένανδρο και τους συγχρόνους του, δεν συνέβη το ίδιο και με την τραγωδία που φαίνεται να έχασε τον βηματισμό της μετά τον θάνατο του τελευταίου μεγάλου τραγικού, του Ευριπίδη, το 406 π.Χ. Η παρακμή του είδους αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι από τον 4ο αι. και μετά γράφονταν λίγες τραγωδίες, και ο βασικός κορμός των παραστάσεων αφορούσε την επανάληψη των μεγάλων τραγωδιών του 5ου αι. με την ταυτόχρονη άνοδο των ηθοποιών σε βάρος των δημιουργών.

Τα ελάχιστα δείγματα πρωτότυπης θεατρικής δημιουργίας κατά την ελληνιστική περίοδο δεν χωράνε στα κλασικά καλούπια. Μια χαρακτηριστική αλλαγή είναι η συγγραφή τραγωδιών στο πλαίσιο της ελληνιστικής αυλής, συχνά προς τιμήν του μονάρχη-μαικήνα των τεχνών, με συγκεκαλυμμένα εγκωμιαστική πρόθεση. Η τραγική «Πλειάδα» που έδρασε στην Αλεξάνδρεια κατά τον 3ο αι. υπό την πατρονία του Πτολεμαίου Β΄ του Φιλάδελφου αριθμούσε επτά διακεκριμένα μέλη-ποιητές τραγωδιών, μεταξύ των οποίων πιο ονομαστοί ήταν ο Λυκόφρονας από τη Χαλκίδα και ο Αλέξανδρος ο Αιτωλός. Ένα δείγμα γραφής «εγκωμιαστικής» τραγωδίας είναι οι Κασσανδρεῖς του Λυκόφρονα, ένα ιστορικό δράμα για τον Κάσσανδρο.

Η τραγωδία στα ελληνιστικά χρόνια χαρακτηρίζεται από διαφορετικές τάσεις: πρώτον, οι παραστάσεις τραγωδιών φαίνεται ότι εστίαζαν στο πάθος, δηλαδή στη συναισθηματική φορτισμένη παρουσίαση ακραίων ή αποτρόπαιων πράξεων επί σκηνής∙ δεύτερον, οι τραγικοί ποιητές αυτή την εποχή ήταν συχνά και φιλόλογοι που μελετούσαν και σχολίαζαν τη δραματική παραγωγή του «χρυσού αιώνα» της Αθήνας, με χαρακτηριστικούς εκπροσώπους τους ποιητές της «Πλειάδας» που ήταν ταυτόχρονα και λόγιοι του Αλεξανδρινού Μουσείου∙ και τρίτον, αυτή την εποχή αναπτύχθηκε μια ιδιαίτερη μορφή δράματος προορισμένη αποκλειστικά για ανάγνωση και όχι για παράσταση.

Σε αυτήν την τελευταία κατηγορία ίσως ανήκουν και οι τρεις πιο γνωστές (και πολύ διαφορετικές μεταξύ τους) ελληνιστικές τραγωδίες. Ένα ιστορικό δράμα βασισμένο στην ηροδότεια αφήγηση για τον Γύγη και τη γυναίκα του Κανδαύλη σε ιαμβικούς τριμέτρους∙ ένα ιαμβικό ποίημα γραμμένο σε αινιγματικό ύφος με θέμα την προφητεία της Κασσάνδρας σχετικά με τον Τρωικό πόλεμο, η Αλεξάνδρα του Λυκόφρονα σε 1474 στίχους∙ και η τραγωδία Ἐξαγωγή του Εζεκιήλ γραμμένη από Ιουδαίο της Αλεξάνδρειας, η οποία πραγματευόταν σε δραματική μορφή την έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο υπό τον Μωυσή [Εζεκιήλ, Ἐξαγωγή, μετάφραση Θ.Κ. Στεφανόπουλος, ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΑΕ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ 152].

Κείμενα:

· Λυκόφρων, Αλεξάνδρα

Βιβλιογραφία:

· M. Fantuzzi & R. Hunter. 2002. Ο Ελικώνας και το Μουσείο. Η ελληνιστική ποίηση από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου έως την εποχή του Αυγούστου. Μετάφρ. Δ. Κουκουζίκα & Μ. Νούσια. Αθήνα: Πατάκης, 609-627

· Φ. Παιδή (μετάφραση-σχόλια). 2004. Λυκόφρονος Αλεξάνδρα. Αθήνα: Στιγμή.