Ελληνιστική Γραμματεία

Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός

της Εβίνας Σιστάκου

«Κλεοπάτρα και Καίσαρας». Ελαιογραφία του Jean-Léon Gérôme, 1866. [Τεκμηρίωση: βλ. ΠΥΞΙΣ]
«Αρσινόη Γ΄». Πήλινο ειδώλιο, 3ος αι. π.Χ. [Τεκμηρίωση: βλ. ΠΥΞΙΣ]

1.2. Οι διάδοχοι και τα ελληνιστικά βασίλεια

Ο θάνατος του Αλεξάνδρου, μάλλον από τυφοειδή πυρετό, στα βάθη της Ανατολής το 323 π.Χ. σηματοδότησε το τέλος του βασιλικού οίκου των Αργεαδών που κυριάρχησε στη Μακεδονία και στην Ελλάδα και επεκτάθηκε στη Μεσόγειο και την Ανατολή για σχεδόν 400 χρόνια. Οι τελευταίοι της δυναστείας, ο αδελφός του Αλεξάνδρου Φίλιππος ο Γ΄ ο Αρριδαίος ήταν διανοητικά ανάπηρος, ενώ ο γιος του Αλέξανδρος ο Δ΄ από τη Ρωξάνη γεννήθηκε μετά τον θάνατο του πατέρα του. Υπό αυτές τις συνθήκες ξέσπασαν σκληρές διαμάχες μεταξύ των φιλόδοξων «διαδόχων» και πυροδότησαν μια σειρά από δολοπλοκίες και πολέμους μεταξύ του 322 και του 275 π.Χ. που κατέληξαν στη διαίρεση και στη διανομή των εδαφών που είχε κατακτήσει ο Αλέξανδρος.

Έτσι δημιουργήθηκαν τέσσερα ελληνιστικά βασίλεια που αντιστοιχούσαν σε μεγάλες δυναστείες: 1) Το βασίλειο των Αντιγονιδών στη Μακεδονία: Πρόσωπα κλειδιά ήταν ο Αντίγονος ο Α΄ ο Μονόφθαλμος, σατράπης υπό τον Αλέξανδρο, και ο γιος του Δημήτριος ο Πολιορκητής καθώς και ο εγγονός του Αντίγονος ο Β΄ Γονατάς που έγινε και ο νέος βασιλιάς της Μακεδονίας. 2) Το βασίλειο των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο: Ιδρυτής της Πτολεμαϊκής δυναστείας υπήρξε ο στρατηγός του Αλεξάνδρου Πτολεμαίος Α΄ ο επονομαζόμενος Σωτήρ (γιος του Λάγου, από τον οποίο και η δυναστεία πήρε το δεύτερο της όνομα, Λαγίδες), και διάδοχός του ο περίφημος μαικήνας των γραμμάτων και των τεχνών, Πτολεμαίος Β΄ ο Φιλάδελφος. Εδώ οι Πτολεμαίοι διατήρησαν παράλληλα με τους ελληνικούς θεσμούς και το αιγυπτιακό πολιτικό και θρησκευτικό σύστημα∙ ο Πτολεμαίος ήταν βασιλιάς για τους Έλληνες και φαραώ για τους Αιγύπτιους. Η τελευταία βασίλισσα ήταν η Κλεοπάτρα η Ζ΄, ο θάνατος της οποίας το 30 π.Χ. σήμανε και το τέλος της ελληνιστικής εποχής. 3) Το βασίλειο των Σελευκιδών στην Ασία: Στο αχανές αυτό βασίλειο, που εκτεινόταν από τη Συρία μέχρι την Ινδία, την πολιτική εξουσία ασκούσε η ανώτερη τάξη των Ελλήνων. Προκειμένου να εδραιωθεί η ελληνική ελίτ, οι Σελευκίδες οργάνωσαν έναν μεγάλης κλίμακας αποικισμό, με την ίδρυση πόλεων από ελληνικούς πληθυσμούς στη Μικρά Ασία και τη Μεσοποταμία, και υιοθέτησαν όλους τους Μακεδονικούς θεσμούς. 4) Το βασίλειο των Ατταλιδών στην Πέργαμο: Οι Ατταλίδες, δυναστεία που ιδρύθηκε από τον Φιλέταιρο, βασίλεψαν στη Μικρά Ασία μετά τον θάνατο του Λυσίμαχου από το 282 μέχρι το 133 π.Χ. οπότε και υποτάχθηκαν στους Ρωμαίους.