2. Η άνθηση των επιστημών

2.1. Μαθηματικά και μηχανική

Ο Αριστοτέλης υπήρξε χωρίς αμφιβολία ο μεγαλύτερος φιλόσοφος και επιστήμονας όλων των εποχών, και οι έρευνές του κάλυπταν όλους τους τομείς του επιστητού. Στα ελληνιστικά χρόνια όμως η φιλοσοφία χωρίστηκε από την καθαυτό επιστήμη και η δεύτερη διακρίθηκε σε θεωρητική και εφαρμοσμένη και σε επιμέρους τομείς. Κάθε επιστήμονας ήταν αναγκασμένος πλέον να εστιάζει σε έναν ορισμένο κλάδο (αν και δεν λείπουν οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα, όπως η περίπτωση του Ερατοσθένη του Κυρηναίου που υπήρξε ταυτόχρονα μαθηματικός, γεωγράφος, αστρονόμος, φιλόλογος και ποιητής).

Επίκεντρο και στον επιστημονικό τομέα υπήρξε το Αλεξανδρινό Μουσείο που παρείχε τα υλικά και πνευματικά μέσα για την υποστήριξη κάθε επιστημονικής δραστηριότητας. Εκεί στα χρόνια των Πτολεμαίων τα μαθηματικά γνώρισαν τη δική τους «Χρυσή Εποχή». Στην Αλεξάνδρεια έδρασε ο Ευκλείδης (άκμασε περ. 300 π.Χ.), η μεγαλύτερη μαθηματική φυσιογνωμία στην ιστορία της ανθρωπότητας. Με το έργο του Στοιχεῖα σε 13 βιβλία ο Ευκλείδης εγκαινίασε τη γεωμετρία και τα αξιώματα που διατύπωσε συνεχίζουν να διδάσκονται μέχρι σήμερα. Ασχολήθηκε επίσης με την άλγεβρα, τη θεωρία της προοπτικής και τους κατοπτρισμούς. Ωστόσο, δεν συμπεριέλαβε στις μελέτες του την στερεομετρία με την οποία ασχολήθηκε ο Απολλώνιος από την Πέργη με το έργο του Κωνικά σε 8 βιβλία.

Πολυσχιδής στην επιστημονική του δραστηριότητα υπήρξε ο Αρχιμήδης ο Συρακούσιος (287-212 π.Χ.), που ασχολήθηκε εξίσου με τα μαθηματικά, τη φυσική και τη μηχανική. Ο Αρχιμήδης, αν και προερχόταν από τους πνευματικούς κύκλους του Αλεξανδρινού Μουσείου, έδρασε κυρίως στις Συρακούσες. Τα επιτεύγματά του στη μηχανική αφορούσαν τον σχεδιασμό μοχλών και αντλιών νερού (σε αυτό το πλαίσιο φέρεται να διατύπωσε και τη θεωρία της υδροστατικής), αλλά και πολεμικών μηχανών. Πολυάριθμα ήταν και τα μαθηματικά του συγγράμματα — λόγου χάρη το έργο Ψαμμίτης στο οποίο προσπαθούσε να υπολογίσει τον αριθμό των κόκκων της άμμου!

Πολύ μεγάλη ανάπτυξη γνώρισε και η εφαρμοσμένη μηχανική στην Αλεξάνδρεια. Ανάμεσα στους εφευρέτες συγκαταλέγονται ο Κτησίβιος, ο Φίλων ο Βυζάντιος και ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς. Κατασκεύασαν μεταξύ άλλων καταπέλτες, αντλίες αέρα και νερού, γερανούς, ακόμη και αυτοματοποιημένες μηχανές.

Βιβλιογραφία:

· G.L. Irby & M.-P. Keyser. 2010. Η ελληνική επιστήμη στην ελληνιστική εποχή. Μετάφρ. Θ. Δαρβίρη. Αθήνα : Ενάλιος.