2.3. Ιατρική και φυσικές επιστήμες

Στην ελληνιστική εποχή δύο ήταν οι περίφημες ιατρικές «σχολές»: η σχολή της Κω με σαφή προσανατολισμό προς τη θεραπευτική πράξη και η σχολή της Αλεξάνδρειας όπου υπερτερούσε η ακαδημαϊκή ιατρική. Ο επικεφαλής της σχολής της Κω, ο Πραξαγόρας, υπήρξε δάσκαλος του σημαντικότερου γιατρού που έδρασε στο Αλεξανδρινό Μουσείο, του Ηρόφιλου από τη Χαλκηδόνα (335-280 π.Χ.).

Ο Ηρόφιλος ήταν εμπειρικός γιατρός και βάσιζε τα συμπεράσματά του σε πειράματα. Ήταν ίσως ο πρώτος που υιοθέτησε συστηματικά τη μέθοδο της ανατομίας στις ιατρικές του έρευνες — λέγεται μάλιστα ότι ο Πτολεμαίος του εξασφάλιζε όχι μόνον νεκρά σώματα αλλά και ζωντανούς ανθρώπους για να διενεργήσει τα πειράματά του. Διαπίστωσε τη σημασία του εγκεφάλου για τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος και μελέτησε το νευρικό σύστημα και τον σφυγμό.

Σύγχρονος και συνεργάτης του Ηρόφιλου ήταν ο περίφημος Ερασίστρατος από την Κέα (304-250 π.Χ.), που πέρασε ένα διάστημα της ζωής του στην Αλεξάνδρεια. Υπήρξε βασιλικός γιατρός στην αυλή του Σέλευκου Α΄, και μάλιστα η ανεκδοτολογική παράδοση λέει πως ο Ερασίστρατος μπόρεσε να διαγνώσει την ασθένεια του γιου του βασιλιά, Αντίοχου Α΄, διαπιστώνοντας πως έπασχε από έρωτα για τη μητριά του Στρατονίκη. Ο Ερασίστρατος, που άσκησε ανατομία πλάι στον Ηρόφιλο, ασχολήθηκε εντατικά με το κυκλοφοριακό και το νευρικό σύστημα. Διέκρινε τις φλέβες από τις αρτηρίες και τα νεύρα, και τόνισε τη σημασία του αέρα (πνεύματος) για την κυκλοφορία του αίματος.

Αντίθετα με την ιατρική, η ζωολογία και η βοτανολογία δεν γνώρισαν αξιόλογη εξέλιξη στα ελληνιστικά χρόνια. Ο Αριστοτέλης με τις ζωολογικές του μελέτες και ο μαθητής του Θεόφραστος που ασχολήθηκε με τη βοτανολογία αποτελούσαν αξεπέραστα πρότυπα καθόλη τη διάρκεια της ελληνιστικής εποχής. Οι φυσικές επιστήμες ήταν στραμμένες μάλλον προς τον αποκρυφισμό, όπως φαίνεται και από το αλχημιστικό έργο του Βώλου από τη Μένδη (3ος αι. π.Χ.), ο οποίος μελέτησε τις συμπαθητικές δυνάμεις μεταξύ των διαφόρων στοιχείων.

Βιβλιογραφία:

· G.L. Irby & M.-P. Keyser. 2010. Η ελληνική επιστήμη στην ελληνιστική εποχή. Μετάφρ. Θ. Δαρβίρη. Αθήνα : Ενάλιος.