2.2. Έλληνες και μη Έλληνες

Ο ελληνιστικός κόσμος αποτέλεσε ένα μωσαϊκό διαφορετικών λαών και πολιτισμών, και οι έννοιες της μίξης και της εξάπλωσης είναι κρίσιμες για την ερμηνεία του. Το οικουμενικό πνεύμα και ο «ελληνισμός» βρίσκονταν σε συνεχή αλληλεπίδραση, και είναι πιθανό ότι ο Αλέξανδρος εγκατέλειψε τον κλασικό διαχωρισμό των ανθρώπων σε «Έλληνες» και «βαρβάρους» και οραματίστηκε έναν ενοποιημένο κόσμο. Ήδη από τον 4ο αι. π.Χ. και τον Ισοκράτη, ο «ελληνισμός» έπαψε να θεωρείται φυλετικό ζήτημα και έγινε αντιληπτός με όρους παιδείας και πολιτισμού∙ από την άλλη πλευρά, η Ανατολή, η οποία ευνοούσε μάλιστα τον κυρίαρχο ελληνιστικό θεσμό, τη μοναρχία, και όπου η θεοποίηση του μονάρχη ήταν ένα αυτονόητο φαινόμενο, άσκησε τη δική της γοητεία στον Αλέξανδρο και τους διαδόχους του.

Οι ιστορικοί δεν συμφωνούν ακόμη ως προς το εύρος της αλληλεπίδρασης του ελληνικού και του μη ελληνικού πολιτισμού αυτήν την εποχή. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι οι μη ελληνικοί πληθυσμοί υπερτερούσαν αριθμητικά έναντι των Ελλήνων: απέναντι στους ντόπιους Αιγύπτιους, Ασσύριους, Εβραίους, Πέρσες και Πάρθους οι Έλληνες βρίσκονταν σε συνεχή μετακίνηση λόγω του αποικισμού νέων πόλεων στην περιφέρεια της νέας οικουμένης. Η ελληνική ήταν η επίσημη γλώσσα της διοίκησης και της ανώτερης τάξης των μορφωμένων∙ ωστόσο, όλες οι ντόπιες γλώσσες συνέχιζαν να μιλιούνται και να γράφονται παράλληλα με την ελληνική. Πολλές φορές μη Έλληνες συγγραφείς, όπως ο Αιγύπτιος ιστορικός Μανέθων και ο Βαβυλώνιος Βηρωσσός, υιοθετούσαν την ελληνική για τα συγγράμματά τους, ενώ την ίδια εποχη μεταφράζεται στα ελληνικά από τους Εβδομήκοντα η Παλαιά Διαθήκη∙ οι Έλληνες δεν φαίνεται να ακολούθησαν την αντίστροφη διαδικασία.

Βιβλιογραφία:

· F.W. Walbank. 1999. Ο ελληνιστικός κόσμος. Μετάφρ. Τ. Δαρβέρης. Επιμ. Λ. Μανωλόπουλος & Π. Νίγδελης. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.

· H. Gehrke. 2000. Ιστορία του ελληνιστικού κόσμου. Μετάφρ. Ά. Χανιώτης. Αθήνα: ΜΙΕΤ.

· G. Shipley. 2012. Ο ελληνικός κόσμος μετά τον Αλέξανδρο. Μετάφρ. Μ. Ζαχαριάδου. Αθήνα: ΜΙΕΤ.