1.1. Η ελληνιστική εποχή

Το επίθετο «ελληνιστικός» προέρχεται από τον γερμανικό όρο Hellenismus τον οποίο εισηγήθηκε ο ιστορικός Johann Gustav Droysen με το τρίτομο έργο του Geschichte des Hellenismus (άρχισε να δημοσιεύεται τμηματικά από το 1833 και εκδόθηκε στο σύνολό του το 1877) που αφορούσε την ιστορία του Αλεξάνδρου και των διαδόχων του. Κατά τον Droysen, ο «ελληνισμός» (=Hellenismus), δηλαδή τα 300 χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατο του Αλεξάνδρου, συμβολίζει τη μίξη του ελληνικού και του ανατολικού πολιτισμού, μια πολιτισμική ανάμιξη που προετοίμασε το έδαφος για την επικράτηση του Χριστιανισμού. Σε αντίθεση με πολλούς μελετητές πριν αλλά και μετά από αυτόν, που αντιμετώπισαν την ελληνιστική εποχή ως μια περίοδο παρακμής σε σύγκριση προς την χρυσή εποχή του κλασικού 5ου και 4ου αι. π.Χ., ή έστω ως μια αναγκαστική μετάβαση ανάμεσα στην κλασική Αθήνα και στην ηγεμονία της Ρώμης, ο Droysen υπήρξε θερμός υποστηρικτής της πολιτικής του Αλεξάνδρου που πρώτα «κατέκτησε» και στη συνέχεια «εξελλήνισε» τον κόσμο. Ήταν αυτός που ανέδειξε τη σημασία της ηγετικής προσωπικότητας του Αλεξάνδρου και της πεφωτισμένης μοναρχίας που επέβαλε, εγκαινιάζοντας έτσι μια ολότελα καινούρια εποχή για την ανθρωπότητα.

«Ελληνιστική» λοιπόν επικράτησε να ονομάζεται η ιστορική περίοδος που ορίζεται από τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. μέχρι τη ναυμαχία στο Άκτιο το 31 π.Χ. Τα εδάφη που κατέκτησε στρατιωτικά ο Αλέξανδρος και αποτέλεσαν την πολιτική και πολιτιστική σφαίρα επιρροής των διαδόχων περιελάμβαναν εκτός από την κυρίως Ελλάδα, τη Συρία και την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο και τη Λιβύη και όλα τα εδάφη της Εγγύς Ανατολής που ανήκαν στην παλαιότερη Περσική αυτοκρατορία. Το τέλος της ελληνιστικής εποχής ταυτίζεται με την πτώση του βασιλείου των Πτολεμαίων και την προσάρτηση της Αιγύπτου στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ωστόσο, για πολλούς ιστορικούς αυτό αποτελεί μόνο ένα συμβατικό, πολιτικοστρατιωτικό όριο της ελληνιστικής περιόδου, καθώς ο «ελληνισμός», με τη μορφή πια του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, συνέχισε να καθορίζει για πολλούς ακόμη αιώνες τη φυσιογνωμία του κόσμου μέχρι την ύστερη αρχαιότητα.

Βιβλιογραφία:

· F.W. Walbank. 1999. Ο ελληνιστικός κόσμος. Μετάφρ. Τ. Δαρβέρης. Επιμ. Λ. Μανωλόπουλος & Π. Νίγδελης. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.

· H. Gehrke. 2000. Ιστορία του ελληνιστικού κόσμου. Μετάφρ. Ά. Χανιώτης. Αθήνα: ΜΙΕΤ.

· L. Canfora. 1992. Ελληνισμός. Ερμηνεία της Αλεξανδρινής εποχής. Μετάφρ. Σ. Μαρκέτος. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

Χάρτες:

Οι κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου
[Πηγή: Ο ιστορικός άτλαντας της Μεσογείου. Βλ. την ενότητα Διαδραστικοί Χάρτες: Ο Μέγας Αλέξανδρος]

Η πορεία του Μ. Αλεξάνδρου, Από την Πέλλα έως την Ινδία
[Πηγή: Wikimedia commons]

Το Βασίλειο της Μακεδονίας, 334-323 π.Χ.
[Πηγή: Wikimedia commons]