5.2. Χρονογραφία και εθνογραφία

Ένα ιστοριογραφικό είδος που γνώρισε μεγάλη άνθηση κατά τον 4ο και 3ο αι. π.Χ. είναι το τοπικό χρονικό. Από έμμεσες κυρίως μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι γράφτηκαν περισσότερα από 300 έργα με επίκεντρο την ιστορία ελληνικών πόλεων από την ίδρυσή τους (η οποία συχνά καλυπτόταν από την αχλή του μύθου) μέχρι την εποχή του εκάστοτε συγγραφέα. Χαρακτηριστική του είδους ήταν η χρονογραφική δομή, σύμφωνα με την οποία τα ιστορικά γεγονότα χρονολογούνται με βάση τη διαδοχή των βασιλέων ή άλλων τοπικών αρχόντων. Ειδικά η Αθήνα αποτέλεσε το αντικείμενο μιας ξεχωριστής κατηγορίας συγγραμμάτων, της Ατθιδογραφίας, με εκπροσώπους τον Ελλάνικο (τέλη 5ου αι.), τον Κλείδημο (ακμή 350 π.Χ.) και τον Φιλόχορο (3ος αι.).

Μια ιδιαίτερη περίπτωση είναι ο Τίμαιος από το Ταυρομένιο (350-260 π.Χ.), συγγραφέας μιας τοπικής ιστορίας για τη Σικελία σε 38 βιβλία (Σικελικαὶ Ἱστορίαι). Ο Τίμαιος ήταν ένας λόγιος ιστορικός που ασχολήθηκε συστηματικά με ζητήματα χρονολόγησης (με το πιο σημαντικό έργο του, Ὀλυμπιονίκαι, κατάρτισε πίνακες χρονολόγησης με βάση τους Ολυμπιονίκες, τους άρχοντες και τους επώνυμους ιερείς). Παρά τη μεγάλη επίδραση που άσκησε στους συγχρόνους του, ο Τίμαιος επικρίθηκε αργότερα από τον Πολύβιο για τη μεροληψία του και τον προπαγανδιστικό τόνο του έργου του, και είναι πράγματι πιθανό ότι τον ενδιέφερε λιγότερο η ιστορική αλήθεια και περισσότερο η ρητορική και συγκινησιακή πλευρά των αφηγήσεών του. Κατά τους επόμενους δύο αιώνες αυτού του τύπου η χρονογραφία ευδοκίμησε ιδιαίτερα, αφού γράφτηκαν μια σειρά από λόγια έργα με τη μορφή χρονικών που ξεκινούσαν από το απώτερο παρελθόν (συνήθως την άλωση της Τροίας) και κατέληγαν στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου ή αργότερα στην άνοδο της Ρώμης∙ μεταξύ των χρονικογράφων ξεχωρίζουν ο Ερατοσθένης, ο Αγαθοκλής και ο Απολλόδωρος.

Εθνογραφικό προσανατολισμό είχε ένα άλλο είδος ιστοριογραφίας, που ασχολούνταν με την ιστορία, τη θρησκεία, τη γεωγραφία, τους πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς, τα ήθη και τα έθιμα μη ελληνικών περιοχών. Εμπνευσμένοι από τους εθνογραφικούς λόγους του Ηροδότου και παρακινημένοι από τους ελληνιστικούς μονάρχες, λόγιοι συγγραφείς ανέλαβαν να γράψουν την επίσημη ιστορία λαών με τους οποίους ήρθαν σε στενή επαφή οι Έλληνες μετά τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου. Ο Μεγασθένης, διορισμένος σατράπης από τον ίδιο τον Αλέξανδρο, έγραψε μια ιστορία της Ινδίας στα τέλη του 4ου αι. Με την Αίγυπτο ασχολήθηκε ο Εκαταίος από τα Άβδηρα στα χρόνια του Πτολεμαίου του Α΄ και στη συνέχεια ο Αιγύπτιος Μανέθωνας επί βασιλείας του Πτολεμαίου του Β΄, ενώ ο Σελευκίδης Αντίοχος ο Α΄ ανέθεσε στον ιερέα Βηρωσσό τη συγγραφή των Βαβυλωνιακῶν μια ιστορία του κόσμου με βάση ασσυριακές και βαβυλωνιακές πηγές.

Βιβλιογραφία:

· J.B. Bury. 1999. Οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί. Αθήνα: Παπαδήμας.