1.1. Η Αθήνα κέντρο της φιλοσοφίας

Η Αθήνα αποτέλεσε το κέντρο της φιλοσοφίας για περίπου 1000 χρόνια, από τότε που εμφανίστηκαν οι Σοφιστές και έδρασε ο Σωκράτης κατά τον 5ο αι. π.Χ., από την ίδρυση των πρώτων φιλοσοφικών σχολών, της Ακαδημίας του Πλάτωνα και του Λυκείου του Αριστοτέλη το 387 και το 335 π.Χ. αντίστοιχα, και μέχρι το 529 μ.Χ., οπότε και ο Ιουστινιανός έκλεισε τη Νεοπλατωνική Ακαδημία, γεγονός που σηματοδοτεί το τέλος της αρχαιότητας. Η ακτινοβολία της Αθήνας παρέμεινε αναλλοίωτη καθόλη τη διάρκεια της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής, αφού υπήρξε η έδρα των σημαντικότερων φιλοσοφικών σχολών και προσέλκυσε φιλοσόφους και σπουδαστές από ολόκληρο τον γνωστό κόσμο.

Καθώς κάθε «σχολή» έφερε τη σφραγίδα του ιδρυτή της, είναι φυσικό μετά τον θάνατο του πρώτου «δασκάλου» να μεταβάλλονται και οι φιλοσοφικές απόψεις που αυτή αντιπροσώπευε. Αυτό συνέβη στα ελληνιστικά χρόνια, σε διαφορετικό όμως βαθμό, και με τις φιλοσοφικές σχολές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

Μετά τον θάνατο του Πλάτωνα, η Ακαδημία πέρασε πολλές φάσεις, τις οποίες ο αρχαίος βιογράφος Διογένης Λαέρτιος (Βίοι φιλοσόφων 1.19) διέκρινε σε Παλαιά, Μέση και Νέα Ακαδημία. Οι σημαντικότεροι διανοητές που διαδέχτηκαν τον Πλάτωνα ήταν ο Σπεύσιππος, ο Ξενοκράτης, ο Πολέμων και ο Κράτης∙ ηγετική μορφή της Μέσης Ακαδημίας είναι ο Αρκεσίλαος που ανανέωσε την σκέψη της Ακαδημίας συγκεράζοντάς την με τον σκεπτικισμό, ενώ τελευταίος σχολάρχης πριν την καταστροφή της Ακαδημίας από τους Ρωμαίους το 86 π.Χ. ήταν ο Φίλων από τη Λάρισα. Η Ακαδημία καταστράφηκε ολοσχερώς και για πολλούς αιώνες υπολειτουργούσε, μέχρις ότου άνοιξε ξανά από τους Νεοπλατωνιστές το 410 μ.Χ.

Ο Αριστοτέλης εγκατέστησε τη δική του σχολή στο Λύκειο∙ οι μαθητές του ονομάστηκαν Περιπατητικοί, ίσως γιατί ο Αριστοτέλης συνήθιζε να διδάσκει περπατώντας. Το Λύκειο περιελάμβανε ζωολογικό και βοτανικό κήπο για τα φυσικά πειράματα του Αριστοτέλη, συλλογή χαρτών και επιστημονικά όργανα, ενώ η βιβλιοθήκη του αποτέλεσε το πρότυπο για τις μεγάλες ελληνιστικές βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας και της Περγάμου. Ο ίδιος όρισε διάδοχό του στη διεύθυνση της σχολής τον Θεόφραστο, κι εκείνον τον διαδέχτηκε ο Στράτων ο Λαμψακηνός. Το Λύκειο ή ο Περίπατος, όπως και η Ακαδημία, καταστράφηκε το 86 π.Χ. από τους Ρωμαίους.

Βιβλιογραφία:

· A.A. Long. 1990. Η ελληνιστική φιλοσοφία. Μετάφρ. Σ. Δημόπουλος, Μ. Δραγώνα & Μονάχου. Αθήνα: ΜΙΕΤ.

· R.W. Sharples. 2002. Στωικοί, επικούρειοι και σκεπτικοί. Μετάφρ. Μ. Λυπουρλή & Γ. Αβραμίδης. Αθήνα: Θύραθεν.