2.7. Μεταμορφωσιακή ποίηση

Ο μεταμορφωσιακός μύθος εκφράζει το ελληνιστικό γούστο για τις παραδοξογραφικές ή φανταστικές αφηγήσεις. Ιστορίες για θεούς ή ανθρώπους που λόγω μιας περιπέτειάς τους μεταμορφώνονται σε ένα φυτό, ένα ζώο ή ένα αντικείμενο συγκεντρώνονται σε ανεξάρτητες συλλογές κατά την ελληνιστική περίοδο. Δυστυχώς το μόνο που διαθέτουμε για αυτές τις συλλογές είναι οι τίτλοι και οι πεζολογικές συνόψεις των ιστοριών τους που ανθολογούνται από τον γραμματικό Antoninus Liberalis. Κάποιος Βοίος (ή ίσως στο θηλυκό, Βοιώ), άγνωστος από άλλες πηγές, φέρεται να συνέθεσε μια Ὀρνιθογονία, ένα διδακτικό ποίημα κατά το πρότυπο της Θεογονίας του Ησιόδου, όπου εξιστορούνται μεταμορφώσεις μυθικών μορφών σε πουλιά. Ο πιο γνωστός Νίκανδρος (ακμή 2ος αι. π.Χ.) έγραψε τα Ἑτεροιούμενα σε εξαμέτρους, όπου το μυθικό και το φανταστικό στοιχείο συνυπάρχουν με «επιστημονικά» δεδομένα, λεπτομέρειες αντλημένες από εγχειρίδια φυσικής ιστορίας, ζωολογίας και αστρονομίας. Αναφορές στη λατρεία, σε τοπικά έθιμα ή συγκεκριμένες τοποθεσίες δίνουν σε αυτές τις αφηγήσεις μια καθαρά αιτιολογική προοπτική. Σε αυτό το πνεύμα κινούνταν ίσως και το χαμένο έργο Μεταμορφώσεις του Παρθένιου (1ος αι. π.Χ.). Οι ελληνιστικής επίνοιας μεταμορφωσιακές ιστορίες μετακενώνονται στη Ρώμη μέσω του Οβιδίου, ο οποίος φαίνεται να αφηγήθηκε τουλάχιστον 250 από αυτές στα 15 βιβλία των Μεταμορφώσεών του. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι ιστορίες της Δάφνης, της Ιώς και της Ευρώπης, ο καταστερισμός της Καλλιστώς, οι θεϊκές τιμωρίες του Φαέθωνα και του Ακταίωνα, οι μεταμορφώσεις της Αράχνης στο ομώνυμο έντομο και της Νιόβης σε πέτρα ως αποτέλεσμα της υβριστικής τους συμπεριφοράς προς τους θεούς ή οι τραγικοί νέοι που μετουσιώνονται σε λουλούδια, όπως ο Νάρκισσος και ο Υάκινθος.

Κείμενα:

· Οβίδιος, Μεταμορφώσεις