4.5. Ποιητές της αυλής

Ο εγκωμιασμός του βασιλιά, που ενίοτε εγγίζει τα όρια της κολακείας, δεν είναι ξένος προς τους ελληνιστικούς ποιητές. Το αντίθετο μάλιστα, αφού οι μείζονες Αλεξανδρινοί, ο Θεόκριτος, ο Καλλίμαχος και ο Απολλώνιος ζούσαν και έγραφαν υπό την πατρονία των Πτολεμαίων∙ έτσι, εκτός από λόγιοι, ήταν και αυλικοί ποιητές.

Ο Θεόκριτος, ακολουθώντας ίσως και την παράδοση των χορικών λυρικών ποιητών όπως ο Πίνδαρος και ο Σιμωνίδης, απηύθυνε ένα ειδύλλιο στον Ιέρωνα τον Β΄ των Συρακουσών (Ειδύλλιο 17 Χάριτες ἢ Ἱέρων). Πιο έντονος είναι ο εγκωμιαστικός τόνος στο Ειδύλλιο 17 Ἐγκώμιον εἰς Πτολεμαῖον με θέμα τα έργα και τις ημέρες του Πτολεμαίου Β΄ Φιλάδελφου. Εδώ ο Πτολεμαίος παραβάλλεται με τον Αχιλλέα και η μητέρα του Βερενίκη με τη Θέτιδα, και έτσι το βασιλικό κλέος αποκτά επικές διαστάσεις [Ειδύλλιο 17 Ἐγκώμιον εἰς Πτολεμαῖον, μετάφρ. Ε. Σιστάκου]:

Η βαθύκολπη Θέτιδα με τον Αιακίδη Πηλέα γέννησε τον ακοντιστή Αχιλλέα, και με τον Πτολεμαίο, πρώτο στο δόρυ, γέννησε εσένα τον μαχητή η θαυμαστή Βερενίκη.

Η πολιτική συναντά την ποιητική εκλέπτυνση και στους Ὕμνους του Καλλιμάχου. Ο Ὕμνος εἰς Δία αποτελεί μια διακήρυξη για την εξουσία και το κύρος των Πτολεμαίων που πηγάζει απευθείας από τον Δία — μια παλιά ιδέα που ωστόσο προσαρμόζεται στα πολιτικά συμφραζόμενα της αυλής του Πτολεμαίου Σωτήρα και του γιου του Φιλάδελφου. Στον Ὕμνο εἰς Ἀπόλλωνα εντυπωσιακή είναι η προφητεία του αγέννητου ακόμη Απόλλωνα μέσα από την κοιλιά της Λητώς για το μελλοντικό μεγαλείο του Φιλάδελφου [Ὕμνος εἰς Ἀπόλλωνα, μετάφρ. Θ. Παπαθανασόπουλος]:

Κάτω απ' το στέμμα του θα έρθουνε, όχι χωρίς τη θέλησή τους, να κυβερνιούνται από Μακεδόνα οι ήπειροι κ' οι δυο και όσες χώρες περιβάλλονται από θάλασσα, μέχρι τα πέρατα της γης απ' όπου γρήγορ' άλογα τον ήλιο σέρνουνε…

Μία ιδιαίτερη «μόδα» στην Πτολεμαϊκή αυλή ήταν και η περίτεχνη εξύμνηση των βασιλικών συζύγων. Ο Καλλίμαχος αφιέρωσε τουλάχιστον δύο ελεγείες από τα Αίτια στο θέμα αυτό (Η Νίκη της Βερενίκης και Η Κόμη της Βερενίκης προς τιμήν της Βερενίκης Β΄), ενώ έγραψε ένα ποίημα για τον θάνατο και την αποθέωση της Αρσινόης Β΄. Οι βασιλικές σύζυγοι μνημονεύονται επίσης σε αρκετά ειδύλλια του Θεοκρίτου και στα επιγράμματα του Ποσειδίππου.

Κείμενα:

· Καλλίμαχος, Αίτια απ. 110 (Η Κόμη της Βερενίκης)

· Θεόκριτος, Ειδύλλιο 17 Ἐγκώμιον εἰς Πτολεμαῖον

Βιβλιογραφία:

· M. Fantuzzi & R. Hunter. 2002. Ο Ελικώνας και το Μουσείο. Η ελληνιστική ποίηση από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου έως την εποχή του Αυγούστου. Μετάφρ. Δ. Κουκουζίκα & Μ. Νούσια. Αθήνα: Πατάκης.

· G.O. Hutchinson. 2007. Ελληνιστική ποίηση. Μετάφρ. Λ. Χατζηκώστα. Αθήνα: Καρδαμίτσα.