1.1. Εκδόσεις και προβλήματα

Αν εξαιρέσουμε ελάχιστα ελληνιστικά ποιήματα και κάποια ιστορικά συγγράμματα, το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνιστικής λογοτεχνικής παραγωγής έχει χαθεί. Έργα που άφησαν βαθιά το σημάδι τους στην κατοπινή, ελληνική και ρωμαϊκή, λογοτεχνία διαβάστηκαν για λίγους αιώνες, αντιγράφηκαν ελάχιστα και τελικά καταστράφηκαν μαζί και με τα τελευταία ίχνη του υστεροελληνικού κόσμου και του Βυζαντινού ουμανισμού. Ωστόσο, μια πληθώρα αποσπασμάτων, που είτε διατηρήθηκαν σε παπύρους είτε ανθολογήθηκαν από την πλούσια φιλολογική παράδοση της ύστερης αρχαιότητας και του Βυζαντίου, σε συνδυασμό με κάθε μορφής μαρτυρίες (τίτλους, σχόλια, ρωμαϊκές μιμήσεις, περιλήψεις σε πεζό λόγο, λεξικογραφικές αναφορές) μας βοηθούν να ανασυνθέσουμε, με πολύ κόπο είναι η αλήθεια, χαμένα ελληνιστικά ποιήματα και να προσεγγίσουμε σκοτεινές λογοτεχνικές μορφές.

Χαρακτηριστικότερη περίπτωση είναι ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος, του οποίου το όνομα υπήρξε για αιώνες το σύμβολο της αλεξανδρινής ποιητικής, το έργο του όμως ήταν πρακτικά άγνωστο. Λέγεται ότι το τελευταίο αντίγραφο του σημαντικότερου έργου του, του επυλλίου Εκάλη, που ανήκε στον Μιχαήλ Χωνιάτη, καταστράφηκε το 1205 όταν οι Φράγκοι κατέλαβαν την Αθήνα, ενώ την περίφημη ελεγεία του Κόμη της Βερενίκης μπορούμε να ανασυνθέσουμε σήμερα χάρη στη δημιουργική της «μετάφραση» από τον λατίνο ποιητή Κάτουλλο. Το καλλιμαχικό έργο ανέσυρε από το σκοτάδι ο γερμανός φιλόλογος Rudolf Pfeiffer στον οποίο οφείλουμε τη μνημειώδη έκδοση των αποσπασμάτων, των ύμνων και των επιγραμμάτων του Κυρηναίου ποιητή μαζί με εκτεταμένα σχόλια (R. Pfeiffer, Callimachus: τ.1 Fragmenta (1949), τ.2 Hymni et Epigrammata (1953), Οξφόρδη).

Για τους δύο άλλους μείζονες ποιητές των Αλεξανδρινών χρόνων, τον Θεόκριτο από τις Συρακούσες και τον Απολλώνιο Ρόδιο, η εικόνα είναι πιο ξεκάθαρη. Τα ειδύλλια του Θεοκρίτου αποτέλεσαν μια ξεχωριστή έκδοση ήδη από τους μετα-ελληνιστικούς χρόνους, ενώ ειδικά τα βουκολικά ποιήματα εκδόθηκαν ως μία συλλογή από τον γραμματικό Αρτεμίδωρο από την Ταρσό στα μέσα του 1ου αι. π.Χ. Σήμερα διαθέτουμε την κλασική έκδοση-υπόμνημα του θεοκρίτειου corpus από τον A.S.F. Gow (σε δύο τόμους, Καίμπριτζ 1952). Για το δύσκολο κείμενο των Αργοναυτικών του Απολλωνίου διαθέτουμε τη στερεότυπη έκδοση-σταθμό του Hermann Fränkel (Οξφόρδη 1961), αλλά και την πολύτομη δίγλωσση έκδοση με εισαγωγή και σχόλια στα γαλλικά από τον Francis Vian (Les belles lettres, Παρίσι 1974-1981).

Τα πολυάριθμα αποσπάσματα και οι έμμεσες μαρτυρίες για τους ελάσσονες ποιητές των ελληνιστικών χρόνων έχουν εκδοθεί και σχολιαστεί υποδειγματικά από τον J. Powell (Collectanea Alexandrina, Οξφόρδη 1925) και έχουν συμπληρωθεί από τους H. Lloyd-Jones και P. Parsons (Supplementum Hellenisticum, Βερολίνο 1983). Ειδικά για τα ελληνιστικά επιγράμματα υπάρχει η εξαιρετική ανθολογία με σχόλια των A.S.F. Gow και D.L. Page (Καίμπριτζ 1965). Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η συλλογή που έγινε γνωστή τα τελευταία χρόνια ως «ο νέος Ποσείδιππος», μια θεματική συλλογή επιγραμμάτων του Ποσειδίππου που βρέθηκαν σε παπύρους και των οποίων η αρχική έκδοση (από τους G. Bastianini και C. Gallazzi, Μιλάνο 2001) αναθεωρείται διαρκώς διαδικτυακά από το Center for Hellenic Studies.