ΜΗΣΤΡΑ

(πολλαπλές μεταμορφώσεις σε άλλες ανθρώπινες μορφές και επαναφορά στη δική της)

Η Μήστρα είναι κόρη του Θεσσαλού Ερυσίχθονα, γιου ή αδελφού του βασιλιά Τριόπα. Το όνομα της κόρης αναφέρεται στον ψευτοησιόδειο Κατάλογο Γυναικών, όπου γίνεται λόγος για την ικανότητά της να αλλάζει μορφές. Η τύχη της καθορίζεται από το ήθος του πατέρα της, τουλάχιστον όπως το παραδίδει ο Οβίδιος. Διότι στον Ύμνο στη Δήμητρα του Καλλίμαχου ο Ερυσίχθων παρουσιάζεται σαν κακομαθημένος άγαμος νέος που από καπρίτσιο δείχνεται ασεβής και βίαιος, καθώς υλοτομεί από καπρίτσιο το ιερό άλσος της Δήμητρας -για να φτιάξει, λέει, με τα ξύλα των δέντρων τη στέγη του σπιτιού του, όπου θα παρέθετε γεύματα πλούσια για τους φίλους του.^[38] (Εικ. 1434, 1435, 1436, 1437, 1438, 1439) Οι προειδοποιήσεις και οι συμβουλές της Δήμητρας, που εμφανίστηκε μπροστά του σαν την ιέρεια του ναού της, δεν τον συνέτισαν και δεν απέτρεψαν την ιεροσυλία. (Καλλίμαχος, Ύμνος στη Δήμητρα 24-65) Η ποινή που του έστειλε η Δήμητρα ήταν μια ακόρεστη πείνα που τίποτε δεν μπορούσε να τη χορτάσει. (Εικ. 1440, 1441, 1442, 1443, 1444) Σε λίγο κατέφαγε όλα τα πλούτη του σπιτιού των γονιών του, οι οποίοι προσπάθησαν με κάθε τρόπο να κρατήσουν μυστικό το οικογενειακό τους δράμα. Μέχρι που ο εσώκλειστος αδηφάγος γιος αναγκάστηκε να βγει έξω, για να ζητιανεύει. (Καλλίμαχος, Ύμνος στη Δήμητρα 66-115)

Ο οβιδιακός Ερυσίχθων είναι ενήλικος, έγγαμος, πατέρας, εκ προμελέτης κακοποιό στοιχείο, ιερόσυλος και λιμασμένος δαίμων, άνθρωπος που καταλαμβάνεται από τη μανία της πείνας σαν τιμωρία από τη θεά της τροφής Δήμητρα και που σταδιακά οδεύει στη ζητιανιά και στην αυτο-φαγία. Από αυτή την κατάσταση τον σώζει η κόρη του Μήστρα που είχε από τον παλιό εραστή της Ποσειδώνα την ικανότητα να μεταμορφώνεται διαρκώς. Το πάθος του πατέρα Ερυσίχθονα εξουδετέρωσε την πατρική στοργή και δεν απέτρεψε τη Μήστρα από το να πουλιέται ξανά και ξανά, κάθε φορά με διαφορετική μορφή και σε καινούριο αφέντη, ώστε να προμηθεύει τον πατέρα της με τα χρήματα της νέας αγοράς. (Εικ. 1445, 1446, 1447, 1448) Και όχι μόνο δεν το απέτρεπε αλλά την προωθούσε κιόλας στις αγοραπωλησίες. Όμως ούτε αυτό τον έσωσε. Το τέλος του προήλθε από την αυτοφαγία του -έτρεφε το κορμί του λιγοστεύοντάς το.

Μια ορθολογική ανάγνωση του μύθου από τον Παλαίφατο θέλει τη Μήστρα να είναι μια όμορφη κοπέλα που εκδιδόταν για να τρέφει τον πατέρα της, έναν τεμπέλη που είχε κατασπαταλήσει την περιουσία τους. Το κορίτσι δεν χρηματιζόταν (δεν χρησιμοποιούνταν χρήματα) αλλά πληρωνόταν σε είδος· της έδιναν άλογα, βόδια, πρόβατα, πουλερικά, ελάφια κτλ. Υπήρξε, λοιπόν, η συνήθεια, που κατέληξε στην πολυμεταμορφωσική παρανόηση, ότι η Μήστρα «γινόταν» άλογο, βόδι, πρόβατο, πουλερικό κτλ.

Πάντως, η περίπτωση της Μήστρας είναι η μόνη όπου η μεταμόρφωση εξυπηρετεί το κέρδος.