ΠΕΙΡΑΤΕΣ

(δελφίνια)

Η ιστορία του Διόνυσου περιλαμβάνει πορείες και ταξίδια, για να διαδώσει τη λατρεία του, και τιμωρίες μέσα σε παραλογισμό για όσους την αρνούνταν Προιτίδες, Μελάμποδας, Λυκούργος, γυναίκες της Θήβας…

Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο (3.38), όταν ο Διόνυσος θέλησε να πάει στη Νάξο από την Ικαρία, για να μυήσει τους κατοίκους στη λατρεία του, μίσθωσε Τυρρηνούς πειρατές για να τον μεταφέρουν στο νησί. Εκείνοι δέχθηκαν, με απώτερο και κρυφό σκοπό να τον πουλήσουν σκλάβο στην Ασία. Όταν το κατάλαβε ο Διόνυσος, μετέβαλε τα κουπιά τους σε φίδια, γέμισε το πλοίο με κισσό, το ακινητοποίησε μέσα σε γιρλάντες και έκανε να αντηχήσουν αόρατοι αυλοί. Οι πειρατές τρελάθηκαν και έπεσαν στη θάλασσα, όπου μεταμορφώθηκαν σε δελφίνια. (Εικ. 1563, 1564, 1565, 1566, 1567, 1568, 1569) Μετανοημένοι για το ατόπημά τους παραστέκουν τους ναυτικούς στα ταξίδια και τα ναυάγιά τους -ευεργετούμε τους ανθρώπους, γιατί και εμείς από άνθρωποι γίναμε ψάρια (Λουκ., Ενάλιοι Διάλογοι 8).

Ο Οβίδιος τοποθετεί το επεισόδιο στη Χίο, ενώ στον ομηρικό ύμνο στον Διόνυσο ο τόπος μένει άδηλος. Το επεισόδιο εδώ περιγράφεται διαφορετικά και με τρόπο που θυμίζει τον Διόνυσο στις Βάκχες του Ευριπίδη, κυρίως στο σημείο όπου προσπαθούν να τον αιχμαλωτίσουν αλλά αυτός λύνεται ή στο σημείο όπου ο Πενθέας και η Αγαύη τον βλέπουν σαν ζώο, ταύρο ή λιοντάρι. Ο Διόνυσος βρίσκεται σε μιαν ακρογιαλιά, όμορφος έφηβος με μαύρα μάτια και ωραία μαλλιά, γυμνασμένο σώμα και ωραία ρούχα. Τυρρηνοί πειρατές τον πήραν για γιο βασιλιά και προσπάθησαν να τον αιχμαλωτίσουν, μα τα δεσμά έπεφταν. Χωρίς καμιά προσπάθεια, ήρεμος και χαμογελαστός, ο Διόνυσος παρέμενε ελεύθερος. Ο μόνος που υποψιάστηκε τη θεϊκή ταυτότητα του νέου ήταν ο τιμονιέρης που παρακινούσε τους άλλους να φύγουν, όμως ο καπετάνιος περιφρόνησε τα λόγια του και του ζήτησε να ανοιχτούν στη θάλασσα. Τότε άρχισαν τα θαύματα: κρασί έτρεχε στο πλοίο και διάχυτη ήταν η οσμή αμβροσίας που ανέβαινε στον ουρανό· στην κορυφή του καταρτιού φύτρωσε κληματαριά γεμάτη με βαριά τσαμπιά σταφύλια και κισσός το περιτύλιξε σαν να ήταν φίδι· στεφάνια στόλισαν τους αρμούς του καραβιού. Οι πειρατές έντρομοι ζητούσαν από τον τιμονιέρη να πιάσει στεριά για να αφήσουν τον θεό, όμως αυτός μεταμορφώθηκε σε λιοντάρι και στη μέση του καραβιού έφτιαξε μιαν αρκούδα. Κι όταν το λιοντάρι όρμησε στους πειρατές, αυτοί πήδησαν στη θάλασσα και έγιναν δελφίνια. Μόνο τον τιμονιέρη έσωσε ο θεός.

Ο αστερισμός του Δελφίνος θεωρείται από άλλους ότι είναι το δελφίνι που έσωσε τον Αρίονα και το οποίο τιμήθηκε με καταστερισμό ή το δελφίνι που βρήκε την Αμφιτρίτη και την πήγε στον Ποσειδώνα.