ΜΥΡΤΙΛΟΣ

(αστερισμός)

Ο Μυρτίλος ήταν γιος του θεού Ερμή και της Φαέθουσας, κόρης του Δαναού, ή της Κλυμένης. Ως ηνίοχος του Οινόμαου, προετοίμαζε το άρμα για τις αρματοδρομίες στις οποίες ο βασιλιάς κέρδιζε τους επίδοξους μνηστήρες της κόρης του Ιπποδάμειας χάρη στα ιερά άλογα που του είχε χαρίσει ο πατέρας του Άρης. Επρόκειτο για ένα γαμήλιο διαγωνισμό διεκδίκησης της νύφης, όπως συνηθιζόταν, που όμως είχε ξεφύγει από τα ελεγχόμενα πλαίσια αγώνων ανάμεσα σε μνηστήρες. Και αυτό γιατί ο Οινόμαος δεν ήθελε στην πραγματικότητα κανένα γάμο για την κόρη του, είτε γιατί ήταν κρυφά ερωτευμένος μαζί της είτε γιατί χρησμός του είχε αποκαλύψει ότι θα πέθαινε από το χέρι του γαμπρού του· ήδη είχε σκοτώσει δώδεκα μνηστήρες, τα κεφάλια των οποίων «κοσμούσαν» την είσοδο του παλατιού.

Ο Μυρτίλος πρόδωσε τον κύριό του προς όφελος του μνηστήρα Πέλοπα αντικαθιστώντας τα ορειχάλκινα καρφιά ή τη σφήνα στον άξονα του εμπρόσθιου τροχού του άρματος του βασιλιά με κέρινα· κατά άλλους τα αφαίρεσε εξ ολοκλήρου. Και τον πρόδωσε είτε γιατί ο Πέλοπας του υποσχέθηκε το μισό βασίλειο ή την Ιπποδάμεια για μια νύχτα, αν τον βοηθούσε να νικήσει στην αρματοδρομία, είτε γιατί ο ίδιος ήταν κρυφά ερωτευμένος με την Ιπποδάμεια. Μόλις ξεκίνησε ο αγώνας, το τέθριππο του Οινόμαου αναποδογύρισε και ο βασιλιάς σκοτώθηκε. Μετά τη νίκη του και την αρπαγή της Ιπποδάμειας ο Πέλοπας γκρέμισε τον Μυρτίλο στη θάλασσα· έτσι, σύμφωνα με μια εκδοχή, ονομάστηκε το Μυρτώο πέλαγος στα νότια παράλια της Αττικής.

Πέφτοντας ο Μυρτίλος πρόλαβε και καταράστηκε τον Πέλοπα και τους απογόνους του. Και αν και ο Πέλοπας έκτισε ναό προς τιμή του Ερμή προκειμένου να αποφύγει την οργή του θεού από τον φόνο του γιου του, ωστόσο λέγεται ότι εδώ, σε αυτή την κατάρα, βρίσκεται η απαρχή των δεινών της γενιάς του, ιδίως στους Ατρείδες. (Εικ. 1471, 1472, 1473, 1474, 1475, 1476, 1477)

Μετά τον θάνατο του Μυρτίλου, ο Ερμής τίμησε τον γιο του υψώνοντάς τον στον ουρανό ως τον αστερισμό του Ηνιόχου. (Εικ. 283, 284, 285, 286) Κατ' άλλους, το σώμα του βρέθηκε και τοποθετήθηκε στον ναό του Ερμή, όπου και το τιμούσαν με ετήσιες θυσίες. Το σημείο ταφής του στην Ολυμπία ήταν γνωστό ως ταράξιππος, καθώς στο σημείο εκείνο τα άλογα που περνούσαν πανικοβάλλονταν, όπως είχαν πανικοβληθεί τα άλογα του Οινόμαου, όταν το άρμα του αναποδογύρισε στον αγώνα με τον Πέλοπα.

Κατά άλλους, ο αστερισμός του Ηνιόχου είναι ο Εριχθόνιος.