ΗΡΙΓΟΝΗ
(αστερισμός)
Δύο ηρωίδες παραδίδονται με το όνομα αυτό και δεν είναι σαφές ποια από τις δύο είναι αυτή που μεταμορφώνεται.
Ηριγόνη 1
Η μία Ηριγόνη είναι κόρη του Αθηναίου Ικάριου, τον οποίο επισκέφτηκε ο Διόνυσος. Ο Απολλόδωρος προσδιορίζει ότι αυτό έγινε στα χρόνια που βασίλευε ο Πανδίονας στην Αθήνα, μετά τον Εριχθόνιο· τότε ήλθε και η Δήμητρα. Τη Δήμητρα τη φιλοξένησε στην Ελευσίνα ο Κελεός, ενώ τον Διόνυσο ο Ικάριος, και ο κάθε θεός έφερνε στην πόλη της Αθηνάς τα δώρα του. (Εικ. 1008, 1009, 1010) Ο Διόνυσος ερωτεύτηκε την Ηριγόνη και μαζί απέκτησαν ένα γιο, τον Στάφυλο. Ο θεός έδωσε στον Ικάριο ένα κλήμα ή, κατά άλλους, έναν ασκό κρασί, και του δίδαξε όλα τα σχετικά με την παρασκευή του κρασιού. (Εικ. 1011, 1012, 1013, 1014, 1015, 1016, 1017) Αυτός θέλησε να μοιραστεί την καινούρια γνώση με άλλους ανθρώπους, πρώτα με κάποιους βοσκούς, οι οποίοι δοκίμασαν το ποτό και, καθώς τους προκάλεσε μεγάλη ευχαρίστηση, εξακολουθούσαν να πίνουν, και μάλιστα ανέρωτο κρασί, ἂκρατον οἶνον, και σε μεγάλες ποσότητες. Εξαιτίας της μέθης τους πίστεψαν ότι ο Ικάριος ήθελε να τους δηλητηριάσει, γι' αυτό τον σκότωσαν με τα ραβδιά τους. Την επόμενη μέρα κατάλαβαν τι έγινε και τον έθαψαν. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές οι βοσκοί άφησαν το πτώμα του Ικάριου άταφο, το εγκατέλειψαν. Και στις δύο εκδοχές η Ηριγόνη ψάχνει απεγνωσμένα τον πατέρα της, ενώ τον τόπο της ταφής ή τον τόπο όπου ήταν άταφο το σώμα το υπέδειξε το πιστό σκυλί του Ικάριου, η Μαίρα, που τον ακολουθούσε παντού. Η Ηριγόνη θρήνησε τον πατέρα της και μη αντέχοντας τον πόνο της αυτοκτόνησε, κρεμάστηκε στο δέντρο, στη ρίζα του οποίου βρισκόταν το σώμα του Ικάριου. Ο ατιμώρητος θάνατος του Ικάριου και της Ηριγόνης προκάλεσε την οργή του Διόνυσου που έστειλε περίεργη θεομηνία στην Αθήνα. Χτυπημένες από τρέλα οι νεαρές κοπέλες της Αθήνας, απαγχονίζονταν. Το μαντείο των Δελφών χρησμοδότησε ότι έπρεπε να τιμωρηθούν οι εγκληματίες και να καθιερώσουν γιορτή προς τιμή της κρεμασμένης Ηριγόνης, κατά την οποία κρεμούσαν νέες κοπέλες στα δέντρα. Το έθιμο διατηρήθηκε για αιώνες, και στη Ρώμη στη γιορτή Liberalia προς τιμή του Διόνυσου, μόνο που τα πραγματικά θύματα αντικαταστάθηκαν από δίσκους, στους οποίους παριστάνονταν πρόσωπα -ο καιρός των ανθρωποθυσιών πλέον περνούσε ανεπιστρεπτί. Μαρτυρίες, επίσης, μιλούν για εορταστική αναπαράσταση του δράματος του θανάτου του Ικάριου και του απαγχονισμού της Ηριγόνης από ανύπαντρες κοπέλες που ανέβαιναν σε αιώρες και τραγουδούσαν στον ρυθμό της άσεμνα τραγούδια. (Εικ. 1018)
Ηριγόνη 2
Η δεύτερη Ηριγόνη είναι κόρη του Αίγισθου και της Κλυταιμνήστρας, αδελφή του Αλήτη. Λεγόταν ότι από δική της παρέμβαση οδηγήθηκε ο Ορέστης στον Άρειο Πάγο για να δικαστεί για τη μητροκτονία και τη δολοφονία του πατέρα της Αίγισθου. Η αθώωση του Ορέστη οδήγησε την Ηριγόνη στην απελπισία και την αυτοκτονία. Κατά άλλους ο Ορέστης θέλησε να σκοτώσει την Ηριγόνη μαζί με τους γονείς της, όμως η Άρτεμη την απήγαγε, την έφερε στην Αθήνα και την έκανε ιέρειά της -τα ίδια είχε κάνει και με την Ιφιγένεια, την ετεροθαλή αδελφή της Ηριγόνης. (Εικ. 1019)
Τελευταία εκδοχή του μύθου: η Ηριγόνη παντρεύτηκε τον Ορέστη και απέκτησαν ένα γιο, τον Πένθιλο.
Η μεταμόρφωση
Ποια από τις δύο Ηριγόνες μεταμορφώθηκε σε αστερισμό, στην Παρθένο του ζωδιακού κύκλου, δεν είναι απολύτως σαφές. Πιθανότερη είναι η πρώτη Ηριγόνη, η κόρη του Ικάριου. Ωστόσο, στον αστερισμό της Παρθένου λεγόταν ότι είχε μεταμορφωθεί μια κοπέλα που, εκτός από την κόρη του Ικάριου, μπορεί να ήταν μια κόρη με αυτό το όνομα, Παρθένος. (Εικ. 663, 664, 665, 666)
Άλλοι συγγραφείς έβλεπαν στον αστερισμό της Παρθένου εκτός από την Ηριγόνη την Αστραία, τη Δίκη, την Παρθένο, τη Δήμητρα.
