ΚΑΡΥΑ
(καρυδιά)
Η ιστορία της μεταμόρφωσης της Καρύας και των αδελφών της εκτυλίσσεται στη Λακωνία και είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας δύο θεών, του Διόνυσου και του Απόλλωνα.
Η Καρύα ήταν κόρη του Λάκωνα βασιλιά Δίωνα και της Αμφιθέας, κόρης του Πρώνακτα, αδελφή της Όρφης και της Λυκώς. Ο Σέρβιος παραδίδει ότι ο Απόλλωνας, όταν πέρασε από τη Λακωνία, έδωσε τη μαντική ικανότητα στις τρεις αδελφές ως αντάλλαγμα για τη φιλοξενία που του πρόσφεραν οι γονείς τους, με την προϋπόθεση ότι δεν θα πρόδιδαν ποτέ τους θεούς και δεν θα ζητούσαν να μάθουν αυτό που δεν τις αφορά.
Το βασιλικό ζεύγος φιλοξένησε αργότερα και τον θεό Διόνυσο στο πέρασμά του από τη Σπάρτη κατά το ταξίδι του στη γη. Εκεί, ο θεός ερωτεύτηκε την Καρύα, που ανταπόδωσε τον έρωτά του. Ολοκληρώνοντας το ταξίδι του στη γη ο Διόνυσος, ξαναπέρασε από τη Σπάρτη, για να συναντήσει ακόμη μια φορά την αγαπημένη του Καρύα. Οι αδελφές της, παραβιάζοντας τον όρκο τους στον Απόλλωνα, κατασκόπευσαν το ζευγάρι θέλοντας να μάθουν τα του θεού, κάτι που συνέχισαν να κάνουν παρά τις προειδοποιήσεις τόσο του Απόλλωνα όσο και του Διόνυσου. Τις μεταμόρφωσαν, λοιπόν, σε πέτρες στον Ταΰγετο, όμως την αγαπημένη του ο Διόνυσος τη μεταμόρφωσε σε κάτι καρπερό, σε καρυδιά. Η Άρτεμη δίδαξε τον μύθο και οι Σπαρτιάτες ίδρυσαν το ιερό της, όπου λατρευόταν με το όνομα Ἂρτεμις Καρυᾶτις (Σέρβ. στον Βιργ., Εκλ. 8, 29). Με αυτό το όνομα η θεά του κυνηγιού συνδέεται με τη λατρεία του Διόνυσου.[25]
25 Οι δύο θεοί συνδέονται και από την άποψη της γένεσης του θεάτρου. Η λατρεία της Άρτεμης Ορθίας στη Σπάρτη ήταν για την πρώιμη ιστορία της δραματικής ποίησης των Ελλήνων τόσο σημαντική όσο και η λατρεία του Διονύσου στην Αθήνα. Τα χορικά άσματα του Αλκμάνα προς τιμή της Άρτεμης, στα οποία υπαινίσσεται μια γιορτή διονυσιακού χαρακτήρα, ήταν οι πρόδρομοι των χορικών της αττικής τραγωδίας, στα οποία διατηρήθηκε η δωρική διάλεκτος σε ανάμνηση της σπαρτιατικής τους καταγωγής. Εξάλλου, η λατρεία της θεάς στη Λακωνία προϋποθέτει τη συμμετοχή μασκοφόρων, όπως του Διόνυσου στην Αττική.
