ΙΥΓΓΑ

(πέτρινο άγαλμα ή πουλί)

Κόρη του Πάνα και της νύμφης Ηχώς. Δίνοντας στον Δία ένα μαγικό φίλτρο, του προκάλεσε σφοδρό έρωτα για την Ιώ, ιέρεια της γυναίκας του Ήρας. Η Ήρα κυνήγησε τόσο την ερωμένη του άνδρα της όσο και την υπεύθυνη για τον έρωτα αυτόν, την Ίυγγα. Τη μεταμόρφωσε σε πέτρινο άγαλμα ή στο ομώνυμο πουλί (Εικ. 1074) που χρησιμοποιούνταν σε ερωτικούς εξορκισμούς.

Σύμφωνα με τον Πίνδαρο η θέα Αφροδίτη πρώτη το κατέβασε στη γη και το δάνεισε στον Ιάσονα, για να κερδίσει τον έρωτα της Μήδειας (Πίνδ., Πυθ. 4. 213-219). Οι γόητες και οι μάγισσες έδεναν το πτηνό σε τροχό και το περιέστρεφαν. Με τον ήχο που έκανε το στριφογύρισμα -εξάλλου, ἰύζω, απ' όπου και το όνομα Ίυγξ, σημαίνει κραυγάζω, βοώ, χουγιάζω- πίστευαν ότι προσέλκυαν τον ερωτικό σύντροφο, τον έθελγαν ή τον μάγευαν για να υπακούει, πόσο μάλλον αν επρόκειτο για άπιστο εραστή -ἕλκειν ἴυγγα ἐπὶ τινι (Ξεν., Απομν. 3.11.17). Πιο εύχρηστο και εύκολο ήταν να το κάνει κανείς αυτό με το ομώνυμο παιχνίδι και όχι με πραγματικό πουλί δεμένο σε τροχό. Κατασκευαζόταν σε σχήμα αστεριού, ρόμβου ή τροχού, με ακτίνες τα φτερά και τα πόδια του πουλιού τεταμένα -ἴυγξ τετράκναμος (Πίνδ. Πυθ. 4.381). Πάνω στον δίσκο ή στον τροχό της ίυγγας ο ενδιαφερόμενος για κάποιο πρόσωπο χάραζε ερωτικές αφιερώσεις ή μαγικές επικλήσεις και του το έστελνε ή προσπαθούσε εκ του μακρόθεν να επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Μεταφορικά η λέξη ἲυξ σήμαινε γοητεία, φίλτρο, επομένως είναι ισχυρότερη της λέξης πόθος = σφοδρή επιθυμία.

Κατά τον Φώτιο η Ίυγγα ταυτίζεται με τη Μίνθα, που επίσης μεταμορφώθηκε.