2. Κείμενα Νομοθετικού-επιστημονικού χαρακτήρα

Περιεχόμενα

• Α. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΦΕΚ 367 / 13-4-99, σ.4880
  • 1. Πρόγραμμα Σπουδών της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμμα­τείας στο Γυμνάσιο, σ.133-134
  • 2. Πρόγραμμα Σπουδών Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμμα­τείας στο Λύκειο, σ.156
• Β. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ (Σχολ. Έτος 1998-99)
  • 1. Αρχαία Ελληνικά Α΄ Τάξης
  • 2. Αρχαία Ελληνικά Β΄ Τάξης
  • 3. Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση)
• Γ. ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ. ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
  • Άρθρο 18: τροπος εξετασης των μαθηματων. Αρχαία Ελληνικά

[Πρόκειται για ανθολόγηση (οι εμφάσεις είναι δικές μας), η οποία επισημαίνει τον περί μεταφράσεως προβληματισμό της επίσημης Πολιτείας και των εκπαιδευτικών φορέων της.]

Α. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΦΕΚ 367 / 13-4-99, σ.4880

1. Πρόγραμμα Σπουδών της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμμα­τείας στο Γυμνάσιο, σ.133-134

«Στο σημασιολογικό επίπεδο επιδιώκεται συστηματικά η ετυμολογική σύνδεση της νέας με την αρχαία ελληνική, καθώς και ο σχηματισμός ετυμολογικά συγγενών λέξεων με προοπτική να συνειδητοποιηθεί η σημασία των λέξεων και να διευρυνθεί ο γλωσσι­κός κώδικας των μαθητών.

Τέλος, η συνολική μύηση των μαθητών στον αρχαίο λόγο συνδυάζεται πάντοτε με την άσκη­σή τους στη γλωσσική κατανόηση απλών κειμένων. Δεδομένου ότι το νόημα δεν βρίσκεται στη μεμο­νωμένη λέξη ή φράση, στρέφουμε συστηματικά την προσοχή των μαθητών όχι σε ανε­ξάρτητες λέξεις ή τύπους αλλά σε οργανωμένο λόγο και τους ασκούμε στη γλωσσική κατα­νόησή του. Το κείμενο θεωρείται ως οργανικό σύνολο, του οποίου τα μέρη σχετίζονται στενά μεταξύ τους και επομένως φωτίζονται και ερμηνεύ­ονται αμοιβαία. Και ο μαθητής ασκείται να αξιοποιεί τον κατάλληλο γλωσσικό σχολια­σμό, να εντοπίζει τα βασικά σημεία της δομής του κειμένου (ποιος ενεργεί και τι κάνει), να εκμεταλλεύεται τα συμφραζόμενα με ενεργητική κινη­τοποίηση όλων των πνευματι­κών του δυνάμεων, για να φτάσει στην κατανόηση του περιεχο­μένου ενός κειμένου.

Η πρωτοβάθμια αυτή κατανόηση συμπληρώνεται και ολοκληρώνεται με τη μετάφραση, η οποία είναι σύνθετη πνευματική/γλωσσική άσκηση, κατά την οποία δεν μεταγλωττίζεται τυπικά το αρχαίο κείμενο, αλλά αναζητούνται οι νοηματικά ισοδύναμες εκφράσεις της νέας ελληνικής, για να αποδώσει το νόημα και το χρώμα του αρχαίου λόγου. Και όπως είναι γνωστό όσο περισ­σό­τερο κατανοούν ένα κείμενο, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να το μεταφράσουν σωστά.

Επειδή μια τέτοια σύνθετη γλωσσική άσκηση προϋποθέτει μια προωθημένη γλωσσική κατάρτιση, την οποία δεν έχουν οι αρχάριοι μαθητές, γι' αυτό στην Α΄ τάξη και στην αρχή της Β΄ οι μαθητές περιορίζονται σε απλή μεταφορά στη νέα ελληνική φράσεων και προτάσεων της αρχαίας. Και μόνο από τη μέση περίπου της Β΄ τάξης και εξής ασκούνται συστηματικότερα στη μετάφραση ολόκληρου μικροκειμένου.»

2. Πρόγραμμα Σπουδών Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμμα­τείας στο Λύκειο, σ.156

«Η ερμηνευτική διαδικασία στηρίζεται στην αντίληψη ότι το κείμενο αποτελεί οργανικό σύνολο, του οποίου τα μέρη σχετίζονται στενά μεταξύ τους και επομένως φωτίζονται και ερμη­νεύονται αμοιβαία. Έτσι ξεκινάει από μια συνολική θεώρηση του κειμένου, επισημαίνει τα θεματικά κέντρα και τη δομή του, προχωρεί αναλυτικά στη διερεύνηση του περιεχομένου και της μορφής και κλείνει με συνολική συνθετική εκτίμηση των ουσιωδών στοιχείων του κειμένου.

Στην αναλυτική φάση της η ερμηνευτική διαδικασία συμπληρώνεται και με τη μετα­φρα­στι­κή άσκηση για την απόδοση του αρχαίου σε άρτιο νεοελληνικό λόγο. Βασική επιδίωξη παραμέ­νει να κρατήσει η μετάφραση τον χαρακτήρα της σύνθετης γλωσσικής άσκησης που διαπλέκε­ται με την ερμηνεία του κειμένου και τη συμπληρώνει. Με κανένα τρόπο η μετάφραση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως υποκατάστατο του αρχαίου κει­μένου, για να το απομνημονεύσουν οι μαθητές, ως γνωστικό αντικείμενο για τις εξετάσεις τους (προφορικές ή γραπτές) ή για να προ­χωρήσουν στη συνέχεια στην ερμη­νεία του κειμέ­νου από τη μετάφραση.

Κατά διαστήματα ενδείκνυται να ασκούνται οι μαθητές στην ανάγνωση και εκτίμηση της ποιότητας και άλλων μεταφράσεων, λογοτεχνικών ή μη, για την καλλιέργεια της γλωσσικής και ερμηνευτικής ευαισθησίας του. Σε προαιρετική βάση μπορεί και οι ίδιοι να ασκούνται σε λογο­τεχνική μετάφραση αρχαίου κειμένου.»

Β. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ (Σχολ. Έτος 1998-99)

1. Αρχαία Ελληνικά Α΄ Τάξης

«Σκοπός της διδασκαλίας είναι η βαθύτερη κατανόηση του έργου. Γι' αυτό ο οποι­οσ­δήποτε σχολιασμός (λεξιλογικός, γραμματικός, συντακτικός, πραγματολογικός) θα περι­ορίζεται στα απολύτως απαραίτητα για την επιτυχία αυτού του σκοπού, ο οποίος δεν προϋποθέτει πάντοτε την πλήρη και αναλυτική μετάφραση του κειμένου. Ενδείκνυ­ται, λοιπόν, η εναλλακτική χρήση της συνθετικής και της αναλυτικής μεταφραστικής μεθό­δου. Η πρώτη χρησιμοποιείται όπου το κεί­μενο είναι απλό και προσφέρεται σε άμεση πρόσλη­ψή του από τους μαθητές, ενώ η δεύτερη όπου το κείμενο είναι δυσκολότερο και απαι­τεί αναλυτικότερη μορφολογική επεξεργασία. Γενι­κά, είναι ανάγκη να αξιοποι­ούμε ευρύτατα την κειμενοκεντρική μέθοδο προσέγγισης των κει­μένων, που εφαρμό­ζεται ήδη στο Γυμνάσιο, σε συνδυασμό με τη μεταφραστική άσκηση των μα­θητών. Ας μην ξεχνάμε ότι κάθε μεταφραστικής προσπάθεια προϋποθέτει μια ερμηνεία και ότι μετά­φραση και ερμηνεία ως προσπάθεια είναι δυο δρόμοι ξεχωριστοί που βρίσκονται όμως σε ακατάπαυστη αλληλεπίδραση.» (σ.18)

2. Αρχαία Ελληνικά Β΄ Τάξης

(α) Γενικής Παιδείας - Αντιγόνη του Σοφοκλή

«Τα γλωσσικά σχόλια έχουν σκοπό να βοηθήσουν στην κατανόηση του κειμένου και τη μεταφραστική διαδικασία.. Περιορίζονται στα απολύτως απαραίτητα, δεδομένου ότι η κατανό­ηση του κειμένου δεν απαιτεί πάντα την πλήρη γραμματική και συντακτική ανάλυση.

Ενδείκνυται η εναλλακτική χρήση της συνθετικής και της αναλυτικής μεταφραστι­κής μεθό­δου. Η πρώτη χρησιμοποιείται όπου το κεί­μενο είναι απλό και προσφέρεται σε άμεση πρόσλη­ψή του από τους μαθητές, ενώ η δεύτερη όπου είναι δυσκολότερο και απαιτεί αναλυ­τικότερη μορφολογική επεξεργασία.» (σ.54)

(β) Θεωρητικής Κατεύθυνσης

Δεν γίνεται λόγος για τη μεταφραστική διαδικασία.

3. Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση)

Δεν γίνεται λόγος για τη μεταφραστική διαδικασία.

Γ. ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ. ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Άρθρο 18: τροπος εξετασης των μαθηματων. Αρχαία Ελληνικά

«Α1. Για την εξέταση στα Αρχαία Ελληνικά στην Α΄ και Β΄ Λυκείου (μάθημα Γενικής Παι­δείας) δίνεται στους μαθητές απόσπασμα διδαγμένου κειμένου Αρχαίων Ελληνικών 10-15 στί­χων και ζητείται από αυτούς:

• (α) Να το μεταφράσουν στη νέα ελληνική γλώσσα
• (β) Να απαντήσουν στις παρακάτω ασκήσεις
  • (i) Γραμματικής …
  • (ii) Συντακτικού …
  • (iii) Ετυμολογικής ανάλυσης, παραγωγής, σύνθεσης, σημασίας λέξεων, γραφής συνωνύ­μων και αντωνύμων …
  • (iv) Ερμηνευτική άσκηση.

Η μετάφραση του κειμένου βαθμολογείται με 40 μονάδες και κάθε ερώτηση-άσκηση με 15 μονάδες της εκατοντάβαθμης κλίμακας.»

[Για το διδαγμένο κείμενο θεωρητικής κατεύθυνσης η μετάφραση βαθμολογείται με 25 μονάδες.]