ΣΤ2.5. Σφραγίδες και Σφραγιδόλιθοι
Η τέχνη της σφραγιδογλυφίας περιλαμβάνει ορισμένα από τα πιο χαρακτηριστικά επιτεύγματα του μυκηναϊκού κόσμου (Σαρρή 2000). Υπάρχουν, βέβαια, επιδράσεις από τον προγενέστερο πολιτισμό της μινωικής Κρήτης, αλλά στην εποχή της ακμής του μυκηναϊκού πολιτισμού, τον 14ο και τον 13ο αι. π.Χ., θεωρείται ότι στην κατασκευή των σφραγίδων «απεικονίζεται» ένα μυκηναϊκό πνεύμα. Στις σφραγίδες, παράλληλα, όπως και στην κεραμική και στις τοιχογραφίες και εν μέρει και στην πλαστική, απαντώνται στοιχεία που παραπέμπουν στη μυκηναϊκή ζωή και αυτό τις καθιστά ακόμα πιο πολύτιμες. Όπως το λέει και η λέξη χρησιμοποιούνταν για να σφραγίζονται διάφορα αντικείμενα με σκοπό να δηλωθεί ιδιοκτησία ή να μεταφερθεί οποιοδήποτε άλλο μήνυμα. Με αυτήν την έννοια οι σφραγίδες ήταν, περισσότερο, προσωπικά αντικείμενα και πολλές φορές τις έφερε μαζί του ο ιδιοκτήτης τους. Στο στόμιο των αγγείων ή άλλων αντικειμένων τοποθετούνταν νωπός πηλός, επάνω στον οποίο πιέζονταν οι σφραγιστικές επιφάνειες αφήνοντας επάνω του ένα ανάγλυφο αποτύπωμα. Έχουν διασωθεί κάποια σφραγίσματα σε πηλό, τα περισσότερα, όμως, έχουν χαθεί αφού φαίνεται πως αποτυπώνονταν σε φθαρτά υλικά.
Οι σφραγίδες ήταν από χρυσό, άργυρο, ημιπολύτιμους λίθους, ελεφαντοστό ή άλλο κόκαλο, ή από φαγεντιανή και υαλόμαζα. Οι παραστάσεις είτε σκαλίζονταν, είτε χύνονταν (φαγεντιανή και υαλόμαζα), στην επιφάνεια των σφραγίδων, έτσι ώστε να μπορούν να αποτυπωθούν στα αντικείμενα που επρόκειτο να σφραγιστούν. Με βάση το σχήμα τους χωρίζονται σε φακοειδείς και σε ελλειψοειδείς σφενδόνες δαχτυλιδιών που είναι και οι πιο συνηθισμένες, αλλά υπάρχουν και οι τετράπλευρες, οι αμυγδαλόσχημες, οι αμφίκυρτες, καθώς και οι λιγοστές κυλινδρικές. Ένα παράδειγμα σφραγιστικού δακτυλιδιού, κτέρισμα από τον λεγόμενο «θησαυρό των Αηδονιών», από το ομώνυμο νεκροταφείο θαλαμοειδών τάφων της Αργολίδας, αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση (εικ. 6.24). Χρονολογείται στο 1500 π.Χ. περίπου, είναι χρυσό και φέρει μια παράσταση με απεικόνιση «βωμού», «ιέρειας» (;) και «λατρευτριών» (;)
Τα θέματα των σφραγιστικών παραστάσεων αποτελούν στην ουσία μικρογραφίες και αυτό τους προσδίδει μεγαλύτερη καλλιτεχνική αξία. Περιλαμβάνουν άνδρες, γυναίκες, πραγματικά ή φανταστικά ζώα, θαλασσινά, πουλιά, έντομα, ουράνια σώματα, φυτά και βράχια ή αναπαριστούν όπλα, αγγεία, οικοδομήματα, πλοία και άρματα, αλλά μέχρι και έπιπλα, που συνοδεύονται από διακοσμητικά μοτίβα όπως σπείρες και ρόδακες, αλλά και σύμβολα που συναντώνται και στη μινωική εικονογραφία και θεωρούνται θρησκευτικά, όπως οι διπλοί πελέκεις και οι ιεροί κόμβοι.
Όλα τα παραπάνω θέματα συνδυάζονται μεταξύ τους σε σκηνές με πιθανό «αφηγηματικό» χαρακτήρα, όπου δυο, τρεις ή και περισσότερες μορφές που μεταφέρουν αντικείμενα, «δρουν» σε συγκεκριμένα χωρικά πλαίσια που προσδιορίζονται από τοπία που υποδηλώνονται από φυτά, βράχια ή και ουράνια σώματα, ή ακόμα και θαλάσσιο περιβάλλον. Οι παραστάσεις αυτές ερμηνεύονται, συνήθως, ως θρησκευτικές, όπως οι «τελετουργικές» πομπές και προσφορές προς καθισμένες μορφές ή πολεμικές και κυνηγετικές σκηνές (εικ. 6.25, 6.26) ή σκηνές καθημερινών ασχολιών. Ενδιαφέρον, επίσης, είναι το γεγονός ότι δεν έχουν βρεθεί μέχρι τώρα, εντός και εκτός Ελλάδας, ούτε δυο ίδιες σφραγίδες.
