Α2.2.1. Σήμανση και τυπολογία του ιλιαδικού πολέμου

Τα κυριότερα ουσιαστικά που δηλώνουν τη μάχιμη δράση στην Ιλιάδα είναι οι λέξεις: πόλεμος, ἀγών, μάχη, ὑσμίνη, ἀνδροκτασίη, φύλοπις, Ἄρης. Τα ουσιαστικά αυτά άλλοτε χρησιμοποιούνται ως συνώνυμα και άλλοτε εξειδικεύουν μορφές και φάσεις του ιλιαδικού πολέμου. Τα επίθετα που συνοδεύουν τα πολέμου σημαντικά ουσιαστικά (ως επιθετικοί προσδιορισμοί ή κατηγορούμενα) μοιράζονται σε τρεις κατηγορίες: (α) σε όσα αποδίδουν στον πόλεμο τιμή θετική (λ.χ. κυδιάνειρα μάχη, θεῖος ἀγών)· (β) σε όσα, με ουδέτερο τρόπο, περιγράφουν τον πόλεμο (λ.χ. κρατερός πόλεμος, πτολίπορθος πόλεμος, θοῦρος Ἄρης)· σε όσα δίνουν στον πόλεμο σαφώς αρνητική τιμή (λ.χ. στυγερός πόλεμος, αἱματόεις, ἀλίαστος, ἄλληκτος, ἀλλοπρόσαλλος, ἀντίβιος, ἄπρηκτος, ἀργαλέος, δήιος, δυσηλεγής, δυσηχής, θρασύς, κακός, λευγαλέος, μιαιφόνος, ὀιζυρός, ὀκρυόεις, ὀλοός, ὁμοίιος, πολυάικος, πολύδακρυς, φθισήνωρ). Συγκριτικά, τα επίθετα θετικής τιμής του ιλιαδικού πολέμου είναι ελάχιστα, ενώ τα επίθετα αρνητικής τιμής πλεονάζουν.

Τυπικές ονομάζονται όλες οι σταθερές και επαναλαμβανόμενες μορφές, από τις μικροσκοπικότερες έως τις πιο διεκταμένες, με τις οποίες προβάλλεται στην Ιλιάδα το μεγάθεμα του πολέμου.

Η μικροσκοπικότερη τυπική μορφή του ιλιαδικού πολέμου είναι οι "ανδροκτασιακοί κατάλογοι": περιέχουν τα ονόματα του θύτη και του θύματος, το φονικό ρήμα, και κατά κανόνα επαυξάνονται με το πατρωνυμικό και την τοπωνυμία του θύματος και με έναν αρεταλογικό χαρακτηρισμό του, μονολεκτικό ή προτασιακό.

Ο συνδυασμός ανδροκτασιακών καταλόγων, με την ανάπτυξη ενός ή και περισσοτέρων από τα προηγούμενα συστατικά στοιχεία του, συνθέτουν τα "συμπλέγματα ανδροκτασιών" (ένας ήρωας σκοτώνει κάποιον άλλο και αμέσως ύστερα σκοτώνεται από έναν τρίτο ήρωα, ενώ γύρω από τα πτώματα των δύο νεκρών συγκροτείται μάχη).

Από τη σύνθεση των ανδροκτασιών συμπλεγμάτων προκύπτει ο τύπος της ιλιαδικής μάχης (παράδειγμα ιλιαδικής μάχης είναι η πρώτη και πρότυπη σύγκρουση στην τέταρτη ραψωδία, στ. 422-544, όπου εύκολα αναγνωρίζονται οι ανδροκτασιακοί κατάλογοι και τα ανδροκτασιακά συμπλέγματα).

Πιο διεκταμένος τύπος του ιλιαδικού πολέμου, που καταλαμβάνει κάποτε ολόκληρη ραψωδία, είναι η "μονομαχία", όπου και όταν δύο εξέχοντες ήρωες συγκρούονται, ενώ οι λοιποί πολεμιστές σχηματίζουν γύρω τους έναν κύκλο θεάτρου (άλλοτε δηλωμένου, όπως λ.χ. συμβαίνει στην εικοστή δεύτερη ραψωδία με τον Αχιλλέα και τον Έκτορα, και άλλοτε λανθάνοντος, όπως γίνεται στο πρώτο μέρος της έκτης ραψωδίας με την αντιπαράθεση Διομήδη και Γλαύκου).

Τέλος, ο προσωπικότερος, ηρωικότερος και σε έκταση μεγαλύτερος τύπος του ιλιαδικού πολέμου είναι η "αριστεία", με την οποία εξαίρεται προπάντων η ανδρεία ενός επώνυμου μεγάλου ήρωα, φτάνοντας συνήθως στην υπερβολή ή και στην ύβρη.

Με την αριστεία συμπλέκεται κατά κανόνα και η "θεομαχία", η παρέμβαση δηλαδή θεών στη μάχη και ο μεταξύ τους ή με τον αριστεύοντα ήρωα αγώνας. Τυπικά παραδείγματα ιλιαδικής αριστείας έχουμε στην πέμπτη και έκτη ραψωδία, με αριστεύοντα ήρωα τον Διομήδη· στη δέκατη έκτη ραψωδία, με αριστεύοντα ήρωα τον Πάτροκλο· στις ραψωδίες είκοσι έως είκοσι δύο, με αριστεύοντα ήρωα τον Αχιλλέα.