Α2.3. Ιλιαδική ομιλία
Ο Πλάτων, στον συνοπτικό αλλά άκρως ενδιαφέροντα περί ραψωδικής τέχνης διάλογό του, τον Ίωνα, διά στόματος Σωκράτη ενοποιεί τα επιμέρους θέματα της επικής ποίησης (αλλά και της ποίησης γενικότερα) σε δύο μεγαθέματα· στον "πόλεμο" και στην "ομιλία": οὐ περὶ πολέμου τε τὰ πολλὰ διελήλυθεν καὶ περὶ ὁμιλιῶν πρὸς ἀλλήλους ἀνθρώπων ἀγαθῶν τε καὶ κακῶν καὶ ἰδιωτῶν καὶ δημιουργῶν […]; (531c3-4). Στο πλατωνικό κείμενο οι δύο κρίσιμοι όροι εμφανίζονται σε πληθυντικό αριθμό· πιθανώς για να δηλωθούν διάφορες, κατά περίπτωση, τροπές τους μέσα στο ίδιο έργο, αλλά και από έργο σε έργο.
Ας πούμε λοιπόν ότι οι πάσης φύσεως ὁμιλίαικαι ομιλητικές σκηνές στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια μορφώνονται σε φιλικό ή και ερωτικό διάλογο και λειτουργούν ως άρση ή ανάπαυλα της πολεμικής δράσης, γενικότερα της θανάσιμης σύγκρουσης.
Αναλόγως προς το φύλο των ομιλητικών υποκειμένων, τα ομιλητικά ζεύγη μοιράζονται σε ομόφυλα και σε ετερόφυλα. Ο πρώτος τύπος παράγει τις εκδοχές της "εταιρικής ομιλίας": παράδειγμα ο συμφιλιωτικός διάλογος Διομήδη και Γλαύκου στο πρώτο μισό της έκτης ιλιαδικής ραψωδίας· ή η μακρά συνομιλία Αχιλλέα και Πριάμου στην τελευταία ραψωδία της Ιλιάδας, με την οποία εξασφαλίζεται ο νεκρώσιμος νόστος του Έκτορα. Ο δεύτερος τύπος δίνει ζεύγη άντρα-γυναίκας. Αν η σύζευξή τους είναι νόμιμη, μιλάμε για "συζυγική ομιλία" (παράδειγμα η ομιλητική σκηνή και σχέση Έκτορα και Ανδρομάχης)· αν πρόκειται για παράνομο ή αμφισβητούμενο ζευγάρι, τότε η ομιλία ορίζεται ως "παρασυζυγική" (παράδειγμα το τρωικό και ιλιαδικό ζεύγος Αλεξάνδρου - Ελένης).
Όπως το μεγάθεμα "πόλεμος", έτσι και το μεγάθεμα της "ομιλίας" έχει τη δική του διακριτική σήμανση. Ο προσφορότερος χώρος και χρόνος του πολέμου είναι αντιστοίχως το ανοιχτό πεδίο της μάχης και η ημέρα· προσφορότερος χώρος και χρόνος της ομιλίας θεωρούνται ο κλειστός και προστατευμένος τόπος (λ.χ. τειχισμένη πόλη, θάλαμος, σκηνή) και η νύχτα. Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχουν προφανείς ή λαθραίες εξαιρέσεις, τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια, οι οποίες τροποποιούν την προηγούμενη κατανομή, εξασφαλίζουν όμως πάντοτε τις απαραίτητες λειτουργικές συνθήκες. Εύκολα αναγνωρίζονται και επιμέρους σήματα της ομιλίας, που αντιδιαστέλλονται προς τα σήματα του πολέμου. Έτσι, λ.χ., στην ορμητική κίνηση της πολεμικής δράσης αντιστοιχεί η ομιλητική ανάπαυση ή και κατάκλιση των ομιλητικών υποκειμένων· στη συμβολή των όπλων η διαπλοκή των λόγων· στον εξοπλισμό ο μερικός ή ολικός αφοπλισμός· στη φονική συμπλοκή η σωματική επαφή, ο εναγκαλισμός, η ερωτική ένωση· στην αγριότητα το γέλιο, έστω το δακρυσμένο χαμόγελο.
Πόλεμος, εξάλλου, και ομιλία συγκρούονται μεταξύ τους με το άνισο σθένος τους: στο καθαρώς ηρωικό έπος της Ιλιάδας ο πόλεμος αποδεικνύεται πολυσθενής· η ομιλία ασθενής. Αποτέλεσμα: οι ομιλητικές σχέσεις διαλύονται ή τουλάχιστον τραυματίζονται υπό την πίεση του πολέμου. Αντιθέτως, στο μεταηρωικό έπος της Οδύσσειας η ομιλία αποδεικνύεται πολυσθενέστερη του πολέμου, ο οποίος εμφανίζεται τροποποιημένος σε μνηστηροφονία.
Κατά κανόνα, που έχει κι αυτός τις εξαιρέσεις του, φορείς του πολέμου είναι οι πολεμιστές άντρες, που διεκδικούν το κλέος· φορείς της ομιλίας οι γυναίκες και τα μικρά παιδιά.
