Δ3.1. Μυκηναϊκά και ομηρικά τοπωνύμια
Ελάχιστα μυκηναϊκά τοπωνύμια, συγκεκριμένα μόνο τρία, μπόρεσαν να ταυτιστούν με βάση τις πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής, με γνωστές σήμερα και από τις ανασκαφές θέσεις. Πρόκειται για τις λέξεις pu-ro (Πύλος), η οποία εμφανίζεται εξήντα πέντε φορές στις πινακίδες από την Πύλο, te-qa (Θήβα) και ko-no-so (Κνωσός) (Darcque 2003: 30). Καμιά άλλη γνωστή τοποθεσία δεν έχει αναγνωριστεί στα σωζόμενα μυκηναϊκά κείμενα, όπως επίσης, δεν έχει διαβαστεί και κανένα από τα περίφημα ονόματα των ομηρικών ηρώων. Πουθενά δεν υπάρχει ο Οδυσσέας, ο Αχιλλέας, ο Αγαμέμνονας, η Ελένη και οι υπόλοιποι ήρωες.
Έχει αμφισβητηθεί, επίσης, το κατά πόσον τα τοπωνύμια που αναφέρονται στον Όμηρο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα όχι μόνο των ιστορικών χρόνων, αλλά και των μυκηναϊκών. Στις πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής από την Πύλο αναφέρονται σημαντικές τοποθεσίες που δεν υπάρχουν στα έπη, ενώ η προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί ως πηγή ο περίφημος νηῶν κατάλογος, ο οποίος περιλαμβάνει τις πόλεις των Αχαιών που εκστράτευσαν κατά της Τροίας (βλ. εικ. 4.20), είναι απολύτως ατελέσφορη ως προς τη δημιουργία ενός οδηγού για τη μυκηναϊκή Ελλάδα ή για την Ελλάδα των πρώιμων ιστορικών χρόνων (Darcque 2003: 27). Ακόμα και η ταύτιση των ομηρικών Μυκηνών με τη σημερινή τοποθεσία αμφισβητείται έντονα στη βάση της άποψης ότι και ο Όμηρος αγνοούσε την πολιτική γεωγραφία της ιστορικής αρχαιότητας (μετά τον 6ο αι. π.Χ.), ενώ και οι αρχαίοι Έλληνες δεν γνώριζαν την ομηρική γεωγραφία (Πανταζής 1996: 47-57, 79-150, 252-389).
Παραταύτα, είναι πολύ πιθανό, από τη στιγμή που αναφέρονται στα έπη, οι τόποι αυτοί να μην είναι αποκυήματα της φαντασίας του ποιητή, αλλά να αποτελούν όπως συμβαίνει και με τον υλικό πολιτισμό, συναίρεση γνώσεων περισσότερων εποχών και να αντανακλούν τη σημασία διαφόρων περιοχών του ελληνικού χώρου σε διαφορετικές εποχές. Είναι εξίσου πιθανή και η μεταγενέστερη προσθήκη πόλεων στον «νηῶν κατάλογο», σε ένα έπος που, πολύ περισσότερο, αν ήταν στην αρχή προφοριακό θα ευνοούσε ανάλογες προσθήκες αφού μεταδίδονταν από στόμα σε στόμα. Μια παρόμοια συμπερίληψη θα προσέδιδε, αναμφισβήτητα, κύρος στις ελληνικές πόλεις κατά την περίοδο της γένεσής τους, κατά τη διάρκεια της διαμόρφωσης της ταυτότητάς τους αφού θα τις συνέδεε με ένα ένδοξο παρελθόν. Από αυτήν την άποψη η πρωτοκαθεδρία στον Κατάλογο περιοχών από την κεντρική Ελλάδα όπως η Βοιωτία, η Εύβοια ή Αθήνα μπορεί να παραπέμπει σε μια «πραγματικότητα» που συναιρεί τα μυκηναϊκά και τα πρώιμα ιστορικά χρόνια, παρά το ότι οι «παραδοσιακές» μυκηναϊκές περιοχές (Μυκήνες, Πύλος, Τίρυνθα), αλλά και η Κρήτη, με πόλεις όπως η Κνωσός, η Γόρτυνα, η Λύκτος, η Μίλητος, η Λύκαστος, η Φαιστός και το Ρύτιον που έπονται στον ίδιο Κατάλογο, φαίνεται πως συνεισφέρουν περισσότερα πλοία.
Οι αρχαιολογικοί χώροι σε κάποιες από τις παραπάνω θέσεις θεωρούνται πολύ σημαντικοί σήμερα και άξιοι προστασίας. Οι Μυκήνες και η Τίρυνθα, όπως και η Τροία, άλλωστε, έχουν ενταχθεί στον Κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco, του Εκπαιδευτικού, Επιστημονικού και Πολιτιστικού Οργανισμού του ΟΗΕ.
