Λήμματα

Προθήκη 8 - Καστανάς

ΑΑ 81

Χάλκινη αμφικωνική χάντρα (Εικ. 15)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 76-16

Διαστάσεις: ύψος 2,1 εκ., διάμετρος 1,8 εκ.

Χάλκινη χυτή αμφικωνική χάντρα. Έχει διατηρηθεί ακέραια με αρκετά οξειδωμένη εξωτερική επιφάνεια. Οι χάλκινες αμφικωνικές χάντρες αποτελούν το πιο διαδεδομένο κτέρισμα στους τάφους της Εποχής του Σιδήρου στον χώρο της Μακεδονίας. Τα περισσότερα παραδείγματα βρέθηκαν μεμονωμένα και διάσπαρτα στο εσωτερικό των τάφων, γεγονός που περιορίζει την πιθανότητα να απαρτίζουν περιδέραια. Οι περισσότερες από αυτές αποτελούν μεμονωμένα περίαπτα. Ο τύπος εμφανίζεται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και συνεχίζει μέχρι και την Εποχή του Σιδήρου. Στους πρώιμους αρχαϊκούς χρόνους, κατά τη διάρκεια των οποίων αντικαθίστανται σταδιακά από πιο περίτεχνες χάντρες.

Βιβλιογραφία:

J. Bouzek, Graeco-Macedonian Bronzes, Praha 1973, 105-107, πίν. 29.

Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Πρωτοϊστορική Θάσος I. Τα νεκροταφεία του οικισμού Καστρί, τ. B', Καβάλα 1985, 964.

 

ΑΑ 82

Οδοντωτό εργαλείο από πυριτόλιθο (Εικ. 16)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 76-238

Διαστάσεις: ύψος 3,5 εκ., πλάτος 2 εκ., πάχος 0,5 εκ.

Τμήμα οδοντωτού εργαλείου σε φολίδα πυριτόλιθου. Μάλλον αποτελεί εξάρτημα «δρεπανιού». Τα εργαλεία που φέρουν χαρακτηριστικά χρήσης ως «δρεπάνια» αντιστοιχούν σε ολόκληρες λεπίδες, ενώ τα θραύσματα λεπίδων χαρακτηρίζονται ως «εξαρτήματα δρεπανιού». Ο συγκεκριμένος τύπος εργαλείου συσχετίζεται με την κοπή φυτικού υλικού.

Βιβλιογραφία:

A. Hochstetter, Kastanas. Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979. Die Kleinfunde, Berlin 1987, 47-50.

Κ. Σκουρτοπούλου, «Η λιθοτεχνία απολεπισμένου λίθου στη Μεσημεριανή τούμπα: προκαταρκτική εξέταση», στο Δ. B. Γραμμένος - Σ. Κώτσος, Ανασκαφή στον προϊστορικό οικισμό «Μεσημεριανή Τούμπα» Τριλόφου N. Θεσσαλονίκης. Ανασκαφικές περίοδοι 1992, 1994-1996, 2000, 2001, Θεσσαλονίκη 2002, 275 Σχ. 1.2.

 

ΑΑ 83

Χάλκινο περίαπτο (Εικ. 17)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 76-73

Διαστάσεις: ύψος 5,2 εκ.

Χάλκινο περίαπτο. Διατηρείται ακέραιο. Αποτελείται από ένα επίμηκες στέλεχος, το οποίο στο ανώτερο τμήμα του κάμπτεται σχηματίζοντας θηλιά από την οποία γινόταν η ανάρτηση του κοσμήματος. Στο κατώτερο τμήμα του φύεται διάτρητη σφαίρα που θυμίζει κλουβί. Κάτω από τη σφαίρα φύεται μικρότερο κατακόρυφο στέλεχος με πεπλατυσμένη απόληξη. Ο συγκεκριμένος τύπος περιάπτου ανήκει στην ομάδα B του Bouzek. Είναι αρκετά διαδεδομένος στη Μακεδονία, όπου κατασκευάζεται κατά τη διάρκεια της Εποχής του Σιδήρου, αν και φαίνεται να χρησιμοποιείται και κατά τη διάρκεια των πρώιμων αρχαϊκών χρόνων. Αποτελεί σύνηθες κτέρισμα σε γυναικείους τάφους των παραπάνω εποχών, αλλά η παρουσία του σε οικισμούς είναι εξαιρετικά περιορισμένη.

Βιβλιογραφία:

A. Hochstetter, Kastanas. Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979. Die Kleinfunde, Berlin 1987, 37, πίν. 3.2.

J. Bouzek, Graeco-Macedonian Bronzes, Praha 1973, 63-65.

 

ΑΑ 84

Σιδερένιο μαχαίρι (Εικ. 18)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Oικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 76-99

Διαστάσεις: μήκος 10 εκ., πλάτος 1,5 εκ.

Σιδερένιο μαχαίρι με χάλκινη λαβή. Διατηρείται αποσπασματικά και είναι έντονα διαβρωμένο. Η λαβή είναι κυρτή με μία κυκλική οπή, στην οποία πρέπει να ήταν προσαρτημένο καρφί, που στερέωνε προφανώς επένδυση από φθαρτό υλικό. Από τη λεπίδα, η οποία ήταν στενή, έχει διατηρηθεί μόνο το ανώτερο τμήμα της. Πρόκειται για έναν αρκετά διαδεδομένο τύπο μαχαιριού, που το συναντούμε σε όλη τη διάρκεια της Εποχής του Σιδήρου, τόσο στον βορειοελλαδικό, όσο και στον νοτιοελλαδικό χώρο. O τύπος επιβιώνει και στην αρχαϊκή εποχή.

Βιβλιογραφία:

A. Hochstetter, Kastanas. Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979. Die Kleinfunde, Berlin 1987, 43, πίν. 6.2.

Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Πρωτοϊστορική Θάσος I. Τα νεκροταφεία του οικισμού Καστρί, τ. B', Καβάλα 1985, 947.

 

ΑΑ 85

Χάλκινη περόνη (Εικ. 19)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Oικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 78-547

Διαστάσεις: ύψος 14 εκ.

Χάλκινη περόνη. Διατηρείται ακέραιη και είναι λυγισμένη κατά τα δύο τρίτα. Το επίμηκες στέλεχος είναι τετράγωνης διατομής, ενώ η κεφαλή είναι κωνική οξυκόρυφη. O τύπος αυτός εμφανίζεται στον ελλαδικό χώρο στην πρωτοελλαδική περίοδο. Στη Μακεδονία αλλά και τη Ν. Γιουγκοσλαβία γνωρίζει ευρεία διάδοση κατά τη διάρκεια της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου. Ανάλογα παραδείγματα είναι γνωστά από το νεκροταφείο της Βεργίνας, αλλά και της Τσαουσίτσας.

Βιβλιογραφία:

A. Hochstetter, Kastanas. Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979. Die Kleinfunde, Berlin 1987, 30-31, Πίν. 4.25.

J. Bouzek, Graeco-Macedonian Bronzes, Praha 1973, 136, Εικ. 42.4.

 

ΑΑ 86

Σιδερένιο μαχαίρι (Εικ. 20)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Oικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 78-629

Διαστάσεις: μήκος 9,1 εκ., πλάτος 1,8 εκ., πάχος 0,5 εκ.

Σιδερένιο μαχαίρι. Διατηρείται αποσπασματικά και είναι έντονα διαβρωμένο. Ανήκει στον τύπο του ευθύγραμμου μαχαιριού.

Βιβλιογραφία:

A. Hochstetter, Kastanas. Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979. Die Kleinfunde, Berlin 1987, 43-44, πίν. 6.3

I. Βοκοτοπούλου, Βίτσα. Τα νεκροταφεία μιας μολοσσικής κώμης τ. Α', Αθήνα 1986.

 

ΑΑ 87

Χάλκινο μαχαίρι (Εικ. 21)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 79-1093

Διαστάσεις: μήκος 9,8 εκ., πλάτος 2,4 εκ., πάχος 0,4 εκ.

Χάλκινο μαχαίρι με αποστρογγυλεμένη διάτρητη λαβή και καμπύλη ράχη. Είναι αρκετά διαβρωμένο.

Βιβλιογραφία:

A. Hochstetter, Kastanas. Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979. Die Kleinfunde, Berlin 1987, 22-23, πίν. 2.7.

Μ. Ανδρόνικος, ΒεργίναI. Το νεκροταφείο τωντύμβων, 1969, 135, πίν. 111 ΑΓVIII,β.

 

ΑΑ 88

Λίθινη μήτρα (Εικ. 22)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 79-1149Α

Διαστάσεις: μήκος 20 εκ., πλάτος 6-7, εκ., πάχος 3,1- 3,8 εκ.

Λίθινη μήτρα. Η διατήρησή της είναι αποσπασματική. Στο κατώτερο και πλατύτερο τμήμα της είναι ευδιάκριτες εγκοπές. Το ανώτερο σωζόμενο τμήμα της είναι πιο στενό. Στο εσωτερικό της υπάρχει κατακόρυφη βάθυνση. Πρέπει να προοριζόταν για την κατασκευή απλών μεταλλικών ράβδων, για τις οποίες έχει υποστηριχθεί ότι είχαν ανάλογη χρήση με αυτή των ταλάντων. Ανάλογα παραδείγματα μας είναι γνωστά και από τον αρχαίο οικισμό στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Βιβλιογραφία:

Hochstetter, Kastanas. Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979. Die Kleinfunde, Berlin 1987, 41-42, πίν. 6.10.

I. Μαυροειδή - Σ. Ανδρέου - Μ. Βαβελίδης, «Μεταλλικά αντικείμενα και μεταλλοτεχνικές δραστηριότητες στην Τούμπα Θεσσαλονίκης», ΑΕΜΘ 18 (2004), 315-328, κυρ. 318 (Σχ. 3, ΚΕ 2360), 323 (Σχ. 4, ΚΕ 545).

K. A. Wardle - D. Wardle, «Metal working in Late Bronze Age Central Macedonia», ΑΕΜΘ (1999), 38.

 

ΑΑ 89

Χάλκινο δαχτυλίδι (Εικ. 23)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 76-93

Διαστάσεις: πλάτος 0,6 εκ., πάχος 0,2 εκ.

Χάλκινο δαχτυλίδι. Διατηρείται ακέραιο και είναι έντονα διαβρωμένο. Αποτελείται από ένα πεπλατυσμένο έλασμα το οποίο τυλιγόταν γύρω από το δάκτυλο με μία περιστροφή.

Βιβλιογραφία:

Hochstetter, Kastanas. Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979. Die Kleinfunde, Berlin 1987, 36-36, πίν. 4.1.

 

ΑΑ 90

Μικρή οπισθότμητη πρόχους (Εικ. 24)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 2017

Διαστάσεις: ύψος 18 εκ., διάμετρος 10 εκ.

Μικρή οπισθότμητη πρόχους. Πρόκειται για χειροποίητο αγγείο προϊόν τοπικού εργαστηρίου. Το αγγείο έχει διατηρηθεί ακέραιο. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε λεπτόκοκκος πηλός με άφθονη ποσότητα μίκας και κάποιες προσμείξεις. Η εξωτερική του επιφάνεια έχει λειανθεί. Το χείλος του είναι βαθμιδωτό, ο λαιμός κυλινδρικός, το σώμα σφαιρικό και η βάση επίπεδη. Φέρει τη χαρακτηριστική κάθετη συστραμμένη λαβή, η οποία φύεται στο χείλος και απολήγει στο σώμα. Ο συγκεκριμένος τύπος αγγείου αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα σχήματα της Εποχής του Σιδήρου στη Μακεδονία και όχι μόνο. Παραδείγματα μας είναι γνωστά από τη Θεσσαλία, τη Σκύρο και την Εύβοια. Ως σχήμα εμφανίζεται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στη Μακεδονία, όπου έφτασε από τη Μικρά Ασία. Όσον αφορά στη χρήση του φαίνεται, ότι ήταν ανάλογη των υδριών για την άντληση του νερού. Αλλά όπως προκύπτει από τον Όμηρο χρησιμοποιούσαν και για κρασί (Οδ. 396 κ.ε.).

Βιβλιογραφία:

Hochstetter, Die handgemachte Keramik. Text und Tafeln. Prähistorische Archäologie in Südosteuropa, Band 3, Berlin 1984.

R. Jung, «Η χρήση της μυκηναϊκής και πρωτογεωμετρικής κεραμικής στη Μακεδονία», ΑΕΜΘ 16 (2002), 35-46.

 

ΑΑ 91

Οπισθότμητη πρόχους (Εικ. 25)

Χρονολόγηση: 7ος αι. π.Χ.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 78/steg

Διαστάσεις: ύψος 20 εκ., διάμετρος 18 εκ.

Οπισθότμητη πρόχους με βαθμιδωτό χείλος. Πρόκειται για χειροποίητο αγγείο, προϊόν τοπικού κεραμικού εργαστηρίου. Έχει διατηρηθεί ακέραιο και φέρει μόνο μικρές αποκρούσεις στην περιοχή του λαιμού, της λαβής και του σώματος. Για την κατασκευή του έχει χρησιμοποιηθεί λεπτόκοκκος πηλός με άφθονη ποσότητα μίκας και κάποιες προσμείξεις. Η εξωτερική του επιφάνεια έχει λειανθεί. Η οπισθότμητη πρόχους είναι ένα ιδιαίτερα αγαπητό σχήμα που παραμένει σε χρήση ακόμη και σε όλη τη διάρκεια των αρχαϊκών χρόνων, μόνον που τα αγγεία είναι πλέον τροχήλατα και η συστραμμένη λαβή αντικαθίσταται είτε από διπλή κάθετη ή απλή κυκλικής διατομής λαβή.

Βιβλιογραφία:

Hochstetter, Die handgemachte Keramik. Text und Tafeln. Prähistorische Archäologie in Südosteuropa, Band 3, Berlin 1984.

Hänsel, «Ergebnisse der Grabungen bei Kastanas in Zentralmakedonien 1975-1978», JRGZM 26 (1979), 167-202.

 

ΑΑ 92

Τεφρόχρωμο τροχήλατο κύπελλο (εξαιρέθηκε από την έκθεση) (Εικ. 26)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Aριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 5125

Διαστάσεις: ύψος 18 εκ., διάμετρος 12 εκ.

Τεφρόρωμο τροχήλατο κύπελλο προϊόν τοπικού κεραμικού εργαστηρίου. Το αγγείο έχει διατηρηθεί αποσπασματικά και έχει συμπληρωθεί. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε λεπτόκοκκος πηλός με αρκετή ποσότητα μίκας και ελάχιστες προσμείξεις. Η εξωτερική και εσωτερική του επιφάνεια έχει στιλβωθεί. Τα βασικά χαρακτηριστικά του σχήματος είναι το σώμα με τροπίδωση στο κατώτερο τμήμα του, η κάθετη, υπερυψωμένη, ταινιωτή λαβή με κεντρική αυλάκωση που φύεται στο χείλος και απολήγει στο σώμα, και η δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης. Πάνω από την τροπίδωση τρεις οριζόντιες εγχάρακτες γραμμές περιτρέχουν το αγγείο, ενώ τρεις αντίστοιχες υπήρχαν και στο ανώτερο τμήμα του σώματος, ακριβώς κάτω από το χείλος. Αποτελεί το βασικό σχήμα της τεφρόχρωμης κεραμικής στην Κεντρική Μακεδονία. Ανάλογα παραδείγματα μας είναι γνωστά από την Άσσηρο, το Γυναικόκαστρο, τη Νέα Φιλαδέλφεια και την Αγχίαλο. Η παραγωγή των τεφρόχρωμων τροχήλατων αγγείων ξεκίνησε στον 11ο αι. π.Χ. και συνεχίστηκε μέχρι και το τέλος του 8ου αι. π.Χ. τουλάχιστον, παράλληλα με τη χειροποίητη κεραμική. Η χρήση της έχει συσχετιστεί με την εορταστική κατανάλωση τροφής και ποτού.

Βιβλιογραφία:

R. Jung, Kastanas - Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979. Die Drehscheibenkeramik der Schichten 19 bis 11, Teil 11, Verlag Oetker/ Voges, Kiel 2002.

Κ. Χαβέλα, «Τεφρόχρωμη τροχήλατη κεραμική της Εποχής του Σιδήρου», στο Α. Γιαννικουρή - Χρ. Σταμπολίδης (εκδ.) Το Αιγαίο στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου. Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου, Ρόδος 1-4 Νοεμβρίου 2002, Αθήνα 2004, 329-340.

 

ΑΑ 93

Τροχήλατος υποπρωτογεωμετρικός αμφορέας (Εικ. 27)

Χρονολόγηση: Τέλος 8ου αι. π.Χ.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 5038

Διαστάσεις: ύψος 46 εκ., διάμετρος 40 εκ.

Τροχήλατος υποπρωτογεωμετρικός αμφορέας, προϊόν τοπικού κεραμικού εργαστηρίου. Το αγγείο έχει συγκολληθεί και συμπληρωθεί. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε λεπτόκοκκος πηλός με κάποια ποσότητα μίκας και λίγες προσμείξεις. Η εξωτερική επιφάνεια του αγγείου έχει αφεθεί στο χρώμα του πηλού και διακοσμήθηκε με γεωμετρικά θέματα. Για την απόδοση της γραπτής διακόσμησης χρησιμοποιήθηκε καφέ-μαύρο γάνωμα. Το χείλος είναι εξωστρεφές με καμπύλη ακμή και καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με γάνωμα. Ο λαιμός είναι κυλινδρικός και σε αυτόν φύονται οι δύο κάθετες λαβές, ελλειψοειδούς διατομής. Φέρουν στην εξωτερική τους επιφάνεια δύο κάθετες αυλακώσεις που διακοσμούνται με κάθετες γραπτές ταινίες. Αυτές συνεχίζουν και στο σώμα του αγγείου και κάμπτονται με αντίθετη φορά αριστερά και δεξιά στην περιοχή της κοιλιάς μαζί με δύο ταινίες που ξεκινούν από την περιοχή της γένεσης των λαβών, δημιουργώντας ένα είδος θηλιάς. Δεξιά της γένεσης της μίας λαβής υπάρχουν έξι σειρές τριών στιγμών, οι οποίες, δεν αποτελούν διακοσμητικό θέμα, αλλά σημάδι του κεραμέα. Πρόκειται για μία πρακτική που είναι γνωστή ήδη από τα μυκηναϊκά χρόνια. Η περιοχή των λαβών είναι η πλέον συνηθισμένη θέση αυτών των συμβόλων. Τον ώμο του αγγείου κοσμούν σε κάθε πλευρά τρεις συστάδες έξι ομόκεντρων κύκλων. Το σώμα διακοσμείται με συστάδες δύο ή τριών οριζόντιων ταινιών. Η βάση είναι δακτυλιόσχημη και έχει παραμείνει ακόσμητη. Ο συγκεκριμένος τύπος αμφορέα επιχωριάζει στη Μακεδονία, όπου απαντά σε έναν σημαντικό αριθμό αρχαίων οικισμών (Αγχιάλος, Καραμπουρνάκι, Τούμπα Θεσσαλονίκης, Μένδη, Θάσος). Νοτιότερα τον συναντούμε στην Σωλκό και το Λευκαντί και ανατολικά στην Τροία. Η συνοχή που παρουσιάζει η ομάδα αυτή των αμφορέων μας παραπέμπει σε ένα και μοναδικό κέντρο παραγωγής, το οποίο θα πρέπει να αναζητήσουμε σε κάποιο από τους οικισμούς περιμετρικά του Θερμαϊκού Κόλπου. Το γεγονός δε ότι τα αγγεία αυτά χρησιμοποιήθηκαν ως εμπορικά δικαιολογεί την ευρεία τους εξάπλωση σε όλο το Βόρειο Αιγαίο. Ο αμφορέας αυτός κάνει την εμφάνισή του στις αρχές του 8ου αι. π.Χ. και παραμένει σε χρήση μέχρι και τις αρχές του 7ου αι. π.Χ.

Βιβλιογραφία:

Hänsel, «Ergebnisse der Grabungen bei Kastanas in Zentralmakedonien 1975-1978», JRGZM 26 (1979), 167-202.

R.W.V. Catling, «The typology of the protogeometric and subprotogeometric pottery from Troia and its Aegean context», Studia Troica 8 (1998), 153-164.

J. Papadopoulos, «Early Iron Age Potters' marks in the Aegean», Hesperia 63 (1994), 446 (A38), 447, 463, 475.

 

ΑΑ 94

Aμφορέας με λαβές στο σώμα (εξαιρέθηκε από την έκθεση) (Εικ. 28)

Χρονολόγηση: Πρώιμη Πρωτογεωμετρική Περίοδος.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Αριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 79-40142

Διαστάσεις: ύψος 28 εκ., διάμετρος χείλους 10 εκ.

Τροχήλατος αμφορέας με λαβές στο σώμα προϊόν τοπικού κεραμικού εργαστηρίου. Το αγγείο έχει διατηρηθεί αποσπασματικά. Έχει συγκολληθεί και συμπληρωθεί. Για την κατασκευή του έχει χρησιμοποιηθεί λεπτόκοκκος πηλός με κάποια ποσότητα μίκας και λίγες προσμείξεις. Η εξωτερική επιφάνεια φέρει γραπτή διακόσμηση για την απόδοση της οποίας χρησιμοποιήθηκε καφέ-κόκκινο γάνωμα. Ο λαιμός είναι κυλινδρικός και καλυπτόταν σε όλη του την έκταση με γάνωμα. Το χείλος, αν και δε διατηρείται, πρέπει να ήταν εξωστρεφές, πεπλατυσμένο. Το σώμα είναι σφαιρικό. Η κύρια διακοσμητική επιφάνεια βρίσκεται στη ζώνη των λαβών. Μέσα σε πλαίσιο που ορίζουν τρεις οριζόντιες ταινίες εκ των οποίων η μεσαία είναι η πιο πλατιά, αναπτύσσεται κυματιστή ταινία σε οριζόντια διάταξη, η οποία διακόπτεται στις λαβές. Αυτές ήταν λοξές, κυκλικής διατομής και καλύπτονται στην εξωτερική τους επιφάνεια με γάνωμα. Η βάση είναι επίπεδη και έχει αφεθεί στο χρώμα του πηλού. Η καταγωγή του σχήματος θα πρέπει να αναζητηθεί πίσω στην ΥΕ III Γ. Όσον αφορά στον τρόπο διακόσμησης φαίνεται να είναι κοινός τόσο στον χώρο της Μακεδονίας (Τούμπα Θεσσαλονίκης, Τορώνη) όσο και στη Νότια Ελλάδα (Αθήνα).

Βιβλιογραφία:

Hänsel, «Ergebnisse der Grabungen bei Kastanas in Zentralmakedonien 1975-1978», JRGZM 26 (1979), 167-202.

I.S. Lemos, The Protogeometric Aegean. The archaeology of the late eleventh and tenth centuries BC. Oxford 2002.

 

ΑΑ 95

Τριφυλλόστομη οινοχόη με γραπτή διακόσμηση (Εικ. 29)

Χρονολόγηση: Εποχή του Σιδήρου.

Προέλευση: Καστανάς - Οικισμός.

Aριθμός ευρετηρίου: ΚΑ 77- 4149Α

Διαστάσεις: ύψος 15 εκ., διάμετρος 10 εκ.

Τριφυλλόστομη οινοχόη με γραπτή διακόσμηση. Το αγγείο έχει διατηρηθεί ακέραιο. Φέρει μόνο μικρές αποκρούσεις στο χείλος. Για την κατασκευή του έχει χρησιμοποιηθεί λεπτόκοκκος πηλός με κάποια ποσότητα μίκας. Στην εξωτερική του επιφάνεια φέρει γραπτή διακόσμηση για την απόδοση της οποίας χρησιμοποιήθηκε πορτοκαλέρυθρο γάνωμα. Το χείλος καλύπτεται με φαρδιά ταινία, η οποία διακόπτεται στην περιοχή της λαβής. Η τελευταία είναι κάθετη, ελλειψοειδούς διατομής φύεται στο χείλος και καλύπτεται με γάνωμα. Ο λαιμός είναι σχετικά ψηλός, κυλινδρικός. Στη μετάβαση από τον λαιμό στον ώμο μία φαρδιά ταινία περιτρέχει το αγγείο. Ο ώμος έχει αφεθεί στο χρώμα του πηλού και διακοσμείται με μία οριζόντια ταινία και μία τεθλασμένη, οι οξυκόρυφες απολήξεις της οποίας καλύπτουν την πρώτη. Το σώμα είναι σφαιρικό και καλύπτεται σε όλη του την έκταση με γάνωμα, εκτός από το κατώτερο τμήμα του. Αυτό έχει αφεθεί στο χρώμα του πηλού, όπως και η επίπεδη βάση του αγγείου. Ο συγκεκριμένος τύπος αγγείου χρησιμοποιείται ήδη από την ΥΕ III Γ και παραμένει σε χρήση σε όλη τη διάρκεια των πρωτογεωμετρικών χρόνων. Ανάλογο παράδειγμα μας είναι γνωστό από τη Βεργίνα, το οποίο ο Ανδρόνικος χρονολογεί στον 10ο αι. π.Χ.

Βιβλιογραφία:

P. A. Mountjoy, Mycenaean Decorated Pottery: A Guide to Identification, Göteborg 1986, 187-188, FS 137.

Μ. Ανδρόνικος, Βεργίνα: Το νεκροταφείο των τύμβων, Αθήνα 1969, 175-176 ΑΓ 35 εικ. 26.

K. Χαβέλα