-
1. Η «τούμπα Ναρές» και ο λόφος με τη γεωμετρική εγκατάσταση (αεροφωτ. από το αρχείο της Β. Μισαηλίδου-Δεσποτίδου).
-
2. Η «τράπεζα Ναρές» και ο λόφος με τη γεωμετρική εγκατάσταση (αεροφωτ. από το αρχείο της Β. Μ-Δ).
Εισαγωγή
Στη Νέα Φιλαδέλφεια, η οποία βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Ν. Θεσσαλονίκης, σε απόσταση 23 χλμ. από την πόλη της Θεσσαλονίκης, ήταν από παλιά γνωστοί δυο αρχαίοι οικισμοί, η «τούμπα Ναρές» (Εικ. 1), μια εγκατάσταση δηλαδή της εποχής χαλκού εγκαθιδρυμένη σε φυσικό λόφο σε άμεση γειτνίαση με τον Γαλλικό ποταμό, και η «τράπεζα Ναρές» (Εικ. 2), ένα μεγάλου μεγέθους τραπεζιόσχημο ύψωμα, που βρίσκεται σε απόσταση 1100 μ. ΒΑ της «τούμπας» και 800 μ. βόρεια του ποταμού[90]. Η τελευταία ήταν ένας από τους μεγαλύτερους οικισμούς της περιοχής των πρώιμων ιστορικών χρόνων και κατοικήθηκε από την εποχή σιδήρου και μέχρι τουλάχιστον τα κλασικά ή τα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια[91]. Πρόσφατα, κατά τα έτη 1995-2001, με αφορμή τη νέα χάραξη της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρούπολης στον Γαλλικό ποταμό πραγματοποιήθηκε ανασκαφική έρευνα μεγάλης έκτασης στην αγροτική περιοχή της Νέας Φιλαδέλφειας[92]. Κατά την ανασκαφή αυτή αποκαλύφθηκαν και άλλες, άγνωστες μέχρι τότε, αρχαιότητες. Μια μικρή γεωμετρική εγκατάσταση ήλθε στο φως σε ένα φυσικό ύψωμα δίπλα στην «τούμπα» της εποχής χαλκού. Πρόχειρες εγκαταστάσεις της εποχής σιδήρου και νεκροταφεία της ίδιας εποχής αλλά και των αρχαϊκών, κλασικών και πρώιμων ελληνιστικών χρόνων, καθώς επίσης και ρωμαϊκοί τάφοι βρέθηκαν στην πεδιάδα ανάμεσα στην «τούμπα» και την «τράπεζα». Στην ίδια περιοχή, στη θέση του αρχαϊκού-κλασικού νεκροταφείου, που έπαψε να λειτουργεί στα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια, δημιουργήθηκαν οικιστικές εγκαταστάσεις ρωμαϊκών χρόνων[93].
Η περιοχή αυτή ήταν προνομιακή από άποψη θέσης λόγω της παρουσίας του νερού. 5 χιλιόμετρα βορειότερα βρισκόταν η λίμνη Πικρολίμνη, δίπλα της έρρεε ο Γαλλικός ποταμός. Τα πλούσια αργιλικά της εδάφη ήταν εύφορα και αποδοτικά για τη γεωργική εκμετάλλευση. Μεγάλο πλούτο όμως προσκόμιζε στην περιοχή η χρυσοφόρος άμμος που υπήρχε στον Γαλλικό ποταμό. Η εκμετάλλευση του χρυσού θα πρέπει να γινόταν συστηματικά από τα γεωμετρικά μέχρι τουλάχιστον τα πρώιμα κλασικά χρόνια[94] με την περισυλλογή ψηγμάτων του από τις όχθες του ποταμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι λόγω ακριβώς της ύπαρξης του χρυσού ο ποταμός ονομάστηκε ΕΧΕΙΔΩΡΟΣ, όνομα το οποίο μας παραδίδεται ήδη από τον Ηρόδοτο[95]. Οι συνισταμένες που αναφέραμε παραπάνω ερμηνεύουν την επιλογή της περιοχής για εγκατάσταση τουλάχιστον από την εποχή χαλκού και την πυκνή κατοίκηση της σε διάφορες μεταγενέστερες εποχές.
90 Βλ. L.Rey, «Observations sur les premiers habitats de la Macedoine», BCH 41-43, 1917-19, 64 και 67. D. French, Index of Praehistoric sites in central Macedonia (1967), 29, 42, 64.
91 Με βάση τις μετρήσεις που έχουν γίνει το 1921 από τον Rey, ό.π. 67, η έκταση της τράπεζας είναι 8 εκτάρια, δηλαδή 40 στρέμματα. Είναι δηλαδή ανάμεσα στις πλησιέστερες στη θάλασσα τράπεζες, η δεύτερη σε μέγεθος μετά από την τράπεζα Τόψιν, αλλά μεγαλύτερη σημαντικά από τη διπλή τράπεζα της Νέας Αγχιάλου και τις τράπεζες του Πενταλόφου ή της Νέας Μαγνησίας.
92 Βλ. Β. Μισαηλίδου-Δεσποτίδου, ΑΕΜΘ 9, 1995, 311 κ.ε., ΑΕΜΘ 12, 1998, 259 κ.ε., ΑΔ 50, 1995, Χρον., 470 κ.ε., ΑΔ 51, 1996, Χρον., 442 κ.ε., ΑΔ 52, 1997, Χρον., 645 κ.ε., ΑΔ 53, 1998, Χρον., 577 κ.ε., ΑΔ 54, 1999, Χρον. (υπό έκδοση), ΑΔ 55, 2000, Χρον. (υπό έκδοση), ΑΔ 56, 2001, Χρον. (υπό έκδοση). Κ. Παπαστάθης, Η οργάνωση των δραστηριοτήτων σ' ένα νοικοκυριό της πρώιμης Εποχής σιδήρου (Μεταπτυχιακή διπλωμ. εργασία. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ - 2003).
93 Βλ. Β. Μισαηλίδου-Δεσποτίδου, ΑΕΜΘ 9, 1995, 311 και κυρίως 313 κ.ε., της ίδιας, «Κεραμικός Κλίβανος της Νέας Φιλαδέλφειας», Μνείας Χάριν. Τόμος στη μνήμη Μαίρης Σιγανίδου (1998), 161-175.
