8.7. Θείος και ανεψιός

Έχω ακούσει, κάποιους να υποστηρίζουν ότι ο Τιβέριος, ενώ ψυχορραγούσε, αρνήθηκε να εγχειρίσει ο ίδιος το αυτοκρατορικό δαχτυλίδι, αναγκάζοντας τον ανυπόμονο Γάιο να τον στραγγαλίσει με τα χέρια του ή, κατ᾽ άλλους, να του προκαλέσει ασφυξία χρησιμοποιώντας ένα μαξιλάρι. Προσωπικά θεωρώ πιθανότερη την εκδοχή σύμφωνα με την οποία ο θάνατος προήλθε από δηλητήριο που του έδωσε ο Γάιος σε συνεργασία με τον αρχηγό των πραιτωριανών, τον Μάκρωνα. Το όνομα Καλιγούλας, με το οποίο έγινε γνωστός στον πολύ κόσμο ο νέος αυτοκράτορας, το πήρε από τις μικρές στρατιωτικές αρβύλες που του φορούσε ο πατέρας του, ο Γερμανικός, κάθε φορά που τον έπαιρνε μαζί του σε κάποια από τις στρατιωτικές του αποστολές.

Ποιες Ερινύες συνωμότησαν για να γεννηθεί αυτό το παιδί δεν ξέρω. Όποιος γνώριζε τον αδερφό μου, τον Γερμανικό, θα έπαιρνε χίλιους όρκους στους αθανάτους ότι μόνο μια ριζική ανατροπή της φυσικής τάξης των πραγμάτων θα επέτρεπε ένας τέτοιος πατέρας να κάνει έναν τέτοιο γιο. Αφήνω τα μυστήρια της φύσης και της θεϊκής βούλησης σε εκείνους που ξέρουν. Εγώ, από τη δική μου πλευρά, θα σημειώσω, χωρίς διάθεση υπερβολής, τους παράγοντες που συμπλήρωσαν το έργο των δαιμόνων. Δεν είχε κλείσει καλά καλά τα εφτά του χρόνια ο Καλιγούλας όταν είδε τον πατέρα του να πεθαίνει ξαφνικά στην Αντιόχεια. Δεν αποκλείεται να άκουσε τότε ότι ηθικός αυτουργός μπορεί να ήταν ο ίδιος ο Τιβέριος. Τα επόμενα χρόνια είδε τη μάνα του την Αγριππίνα να εξορίζεται από τον Τιβέριο και να πεθαίνει από απεργία πείνας στην εξορία. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, τα άλλα δυο αρσενικά αδέρφια του έπεσαν κι αυτά θύματα της καχυποψίας και των φοβιών του Τιβέριου. Πέρασε αρκετόν καιρό κοντά στην προγιαγιά του τη Λιβία - κατά την ταπεινή μου άποψη, και στη βάση της προσωπικής μου πείρας, όχι την καταλληλότερη παιδαγωγό που μπορεί να σου εξασφαλίσει η μοίρα. Στα δεκαεννιά του πήρε εντολή από τον Τιβέριο να πάει και να μείνει στο Κάπρι, όπου ο ερμητικά αποτραβηγμένος γέροντας και οι οξυμμένες ιδιοτροπίες του πρέπει να επιβάρυναν ακόμη περισσότερο τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του.

Αυτοκράτορας ανακηρύχτηκε στα είκοσι πέντε σχεδόν χρόνια του. Ήταν σαν έτοιμος από καιρό. Το πρώτο που απέδειξε ήταν η ικανότητά του να διασπαθίζει χρήματα. Αρχικά δαπάνησε υπέρογκα ποσά σε παροχή θεαμάτων, αποβλέποντας στην εύνοια του όχλου που, όπως σημείωσα, ένιωθε στερημένος εξαιτίας της φυσικής απέχθειας του προκατόχου του για τέτοιες δαπανηρές εκδηλώσεις. Το δεύτερο ήταν το απύθμενο βάθος της υποκρισίας του: θρήνησε τον Τιβέριο με το ίδιο πάθος που τον μισούσε. Το τρίτο ήταν το εντελώς απρόβλεπτο χιούμορ του. Με κάλεσε και, χωρίς να με ρωτήσει, μου ανακοίνωσε ότι με διορίζει ύπατο μαζί με τον εαυτό του. Θα μπορούσα να κολακευτώ αν δεν ήξερα ότι ο αυτοκρατορικός ανεψιός μου με προόριζε κυρίως για προσωπικό του γελωτοποιό. Μόνο ένα πράγμα μπορεί να ανταγωνιστεί τη φθορά της απόλυτης εξουσίας: η ανία. Και ο Καλιγούλας υπέφερε από φρικαλέες κρίσεις ανίας που συνδυάζονταν με απάνθρωπη σκληρότητα. Προφανώς έβρισκε εξαιρετικά διασκεδαστική την εμφάνισή μου και τα νευρικά μου τικ. Και τίποτε δεν τον ευθυμούσε περισσότερο από το μόνιμο συνάχι μου, που τόσο εκνευρισμό και δυστυχία είχε προκαλέσει στη μάνα μου και τη γιαγιά μου. Εικάζω ότι σαν παιδί δεν είχε παίξει αρκετά. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν το συνειδητοποίησε, διάλεξε για παιχνίδι τον ηλικιωμένο θείο του.