2.3. Οι Ρωμαίοι είχαν μουσικό αφτί

Πολύ δύσκολα θα συνέβαινε κάτι τέτοιο στην κλασική Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ., όπου οι θεατρικές παραστάσεις ήταν μέρος θρησκευτικών εορτών και όπου το κοινό ήταν λίγο πολύ ασκημένο να παρακολουθεί την πλοκή και να εκτιμά την ψυχολογία των χαρακτήρων αλλά και τη θέση που έπαιρνε το έργο πάνω σε διάφορα πολιτικά, κοινωνικά ή ηθικά ζητήματα. Σημαίνει αυτό τελικά ότι οι Αθηναίοι είχαν τη «θεατρική παιδεία» που έλειπε από τους Ρωμαίους;

Η απάντηση πρέπει ίσως να αναζητηθεί στο γεγονός ότι από την αρχή το θέατρο είχε διαφορετικό ρόλο στην κοινωνική και πολιτισμική ζωή της Ρώμης. Οι παραστάσεις μπορεί βέβαια να αποτελούσαν και εδώ μέρος των θρησκευτικών εορτών, δεν ήταν όμως τόσο στενά δεμένες με την πνευματική ζωή της πόλης και τα έργα δεν αντανακλούσαν με άμεσο τρόπο τις πολιτισμικές ζυμώσεις στο εσωτερικό της. Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι οι θεατρικές παραστάσεις στη Ρώμη ήταν απλώς ένα από τα διάφορα θεάματα που πρόσφεραν οι πολιτικές αρχές στους κατοίκους της μητρόπολης μαζί με τις ιπποδρομίες, τις μονομαχίες και διάφορα άλλα «χάπενιγκ» - οι παραστάσεις, με άλλα λόγια, ήταν ένα από τα αξιοθέατα ενός τεράστιου, γιορταστικού «λούνα παρκ», όπου οι αυστηροί, κοινωνικά πειθαρχημένοι και προσηλωμένοι στην ιδέα της εργασίας Ρωμαίοι έβρισκαν την ευκαιρία να ξεσκάσουν και να το ρίξουν για λίγο έξω. Να δοκιμάσουμε να το πούμε και με έναν άλλο τρόπο: στη Ρώμη το ανέβασμα των θεατρικών παραστάσεων γινόταν μέσα σε ένα κλίμα περισσότερο «καρναβαλικό» και λιγότερο «θρησκευτικό-λατρευτικό».

Ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας διαφοράς από την ελληνική θεατρική πραγματικότητα ήταν η έμφυτη και πλατιά διαδεδομένη αγάπη των Ρωμαίων για τη μουσική και τον ρυθμό. Έχουμε αρκετές μαρτυρίες από ρωμαίους συγγραφείς που μας βεβαιώνουν ότι η μουσική ήταν πανταχού παρούσα όχι μόνο στην ιδιωτική αλλά και στη δημόσια ζωή της Ρώμης. Οι ιερείς, για παράδειγμα, δεν θυσίαζαν ποτέ χωρίς μουσική συνοδεία· αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι ότι συχνά και οι δικαστές δίκαζαν μετά μουσικής. Έτσι ήταν εντελώς φυσιολογικό να παραλύει η ζωή της πόλης όταν κατέβαιναν σε απεργία οι επαγγελματίες μουσικοί, όπως μας πληροφορεί ένας από τους μεγαλύτερους ρωμαίους ιστορικούς, ο Τίτος Λίβιος. Ο Κικέρων πάλι, που, ως γνωστόν, δεν έχανε ποτέ ευκαιρία να παινέψει το σπίτι του, έδειχνε θαυμασμό και απορία που ακόμα και δούλοι, άνθρωποι χωρίς μόρφωση και γυναίκες αμφίβολης ηθικής διέθεταν τόσο καλό «μουσικό αφτί».