2.4. Τελικά, ο Χονδρός και ο Λιγνός ήταν Ρωμαίοι;

Τώρα μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τη συμπεριφορά και τις προτιμήσεις του θεατρικού κοινού στη Ρώμη. Ο μέσος θεατής αγαπούσε τα λυρικά μέρη του έργου και περίμενε από τους ηθοποιούς καλές επιδόσεις όχι τόσο στην υποκριτική τέχνη όσο στο τραγούδι και τον χορό. Οι θεατρικές μελωδίες που άρεζαν γίνονταν γρήγορα «σουξέ» που ακούγονταν παντού: στους δρόμους, στις πλατείες, στα πάρτι. Όσες ιστορίες από την ελληνική μυθολογία απαντούσαν στα θεατρικά κείμενα μελοποιούνταν και γνώριζαν ανάλογη επιτυχία· τα παιδιά μπορεί να μην ήξεραν ακριβώς το περιεχόμενο ενός μύθου, μπορούσαν όμως εύκολα να αναγνωρίσουν το μουσικό θέμα που είχε επενδύσει τον μύθο σε μια πρόσφατη θεατρική επιτυχία. Οι συμμαθητές του Μάριου δεν ήξεραν τι ακριβώς ήταν η Αριάδνη, αλλά με τις πρώτες νότες μπορούσαν να πουν «αυτό το κομμάτι είναι από την Αριάδνη». Ο Στάτιος μπορεί να είχε τις αντιρρήσεις του γι᾽ αυτό τον τρόπο εκμάθησης των αρχαίων μύθων, αλλά υπάρχει αμφιβολία ότι η μελοποιημένη μυθολογία είναι πιο ευχάριστη από τις σχολαστικές παραδόσεις (και τις σχετικές ασκήσεις) ενός αυστηρού γυμνασιάρχη;

Έτσι, η αγάπη του ρωμαϊκού κοινού για το θέαμα και τη μουσική έφερε αλλαγές που διαφοροποίησαν τα ρωμαϊκά θεατρικά έργα και τη σκηνική τους παράσταση από τα ελληνικά τους πρότυπα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτές οι αλλαγές, που οφείλονταν στην κυρίαρχη παρουσία του μουσικού στοιχείου, έκαναν ορισμένες ρωμαϊκές θεατρικές παραστάσεις να μοιάζουν με «μιούζικαλ» - ή, ίσως, με όπερες που είχαν άλλοτε κωμικό και άλλοτε τραγικό χαρακτήρα. Οι ηθοποιοί που πρωταγωνιστούσαν έπρεπε να έχουν τις φωνητικές ικανότητες ενός τενόρου, ενός βαρύτονου ή ακόμη και μιας σοπράνο - πράγμα δύσκολο αν σκεφτούμε ότι δεν υπήρχαν γυναίκες ηθοποιοί και ότι είναι μάλλον δύσκολο για έναν άντρα να παριστάνει τη Μαρία Κάλλας. Σίγουρα, πάντως, έκαναν ό,τι μπορούσαν.

Θα ήταν, λοιπόν, παρακινδυνευμένο (για να επιστρέψουμε στο ερώτημα που θέσαμε πιο πάνω) να πούμε ότι το ρωμαϊκό κοινό δεν διέθετε θεατρική παιδεία· και θα ήταν ίσως πιο σωστό να αναγνωρίσουμε ότι, για όλους εκείνους τους λόγους που εκθέσαμε, διαμόρφωσε ένα διαφορετικό είδος θεατρικής συμπεριφοράς και παιδείας, με άλλες εμφάσεις και άλλες προσδοκίες που τελικά δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για ένα πιο μουσικό, πιο λυρικό θέατρο - για την όπερα.

Αυτή η καινούργια παράδοση λυρικού θεάτρου που δημιουργήθηκε από το μεγάλο, λαϊκό, θεατρικό κοινό της Ρώμης δεν αποτελεί απλώς ιστορία· είναι και σύγχρονη πραγματικότητα. Και σήμερα ακόμη, στην Ιταλία, τη Νότια Γαλλία και την Ισπανία, δηλαδή σε μεσογειακές περιοχές με έντονη λατινική παράδοση, το πλατύ κοινό συρρέει στις παραστάσεις της όπερας, έχει ασκημένο μουσικό αφτί και δεν συγχωρεί εύκολα λάθη στους τενόρους και τις σοπράνο - αφήνοντας τις παραστάσεις που στηρίζονται κυρίως στο θεατρικό κείμενο για τις πιο μορφωμένες «ελίτ».

Από τα δύο θεατρικά είδη, τη ρωμαϊκή τραγωδία και την κωμωδία, ήταν η δεύτερη που άσκησε μεγαλύτερη επίδραση στα μεταγενέστερα χρόνια - ίσως επειδή ενσωμάτωνε τα πιο αυθεντικά και πηγαία στοιχεία του ρωμαϊκού χαρακτήρα και έτσι διέθετε μεγαλύτερη πρωτοτυπία. Πολλοί από τους θεατρικούς συγγραφείς της Αναγέννησης, όπως ο Σαίξπηρ και ο Μολιέρος, μελέτησαν τα έργα του Πλαύτου και του Τερέντιου και έγραψαν κομμάτια που δείχνουν την άμεση επίδραση της λατινικής κωμωδίας ως προς τους χαρακτήρες και την πλοκή. Αλλά δεν είναι μόνο η επίσημη λογοτεχνία που οφείλει πολλά στους ρωμαίους θεατρικούς συγγραφείς· η προφορική λαϊκή παράδοση κράτησε κι αυτή ζωντανή την παρουσία ορισμένων κωμικών τύπων και χαρακτήρων της λατινικής κωμωδίας, μερικοί από τους οποίους μεταπήδησαν αργότερα από το σανίδι στην κινηματογραφική οθόνη. Ποιος θα μπορούσε να σκεφτεί, για παράδειγμα, ότι σε ορισμένους ρόλους του ο Τσάρλι Τσάπλιν κάνει ό,τι ακριβώς θα έκανε ένας δούλος σε μια κωμωδία του Πλαύτου; Και ποιος ξέρει ότι οι διάσημοι κύριοι Χονδρός και Λιγνός διασκέδασαν γενιές θεατών με τα ίδια κόλπα και την ίδια τεχνική που είχε χρησιμοποιήσει και ο Πλαύτος για να σκορπίσει γέλιο στην παράσταση εκείνη του Σεπτέμβρη του 5 π.Χ., όπου ο Μάριος έκανε την πρώτη επίσημη επίσκεψη του σε θέατρο;