Εξώφυλλο

Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση

Η Ρώμη και ο κόσμος της

του Θ. Παπαγγελή
Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών

  • Ο δρόμος αυτός είχε σίγουρα τη δική του ιστορία — ονομάζεται Via Biberatica, είναι στο κέντρο της ιστορικής Ρώμης και ίσως να τον είχε υπόψη του ο Ιουβενάλης όταν έγραφε: δρόμοι στενοί και πολυσύχναστοι από πεζούς και άμαξες γεμάτοι, κίνηση πάνω κάτω και φωνές — αδύνατο να κλείσεις μάτι.

12.3. Εγώ δεν είμαι ρατσιστής, αυτοί είναι Έλληνες!

Τους Έλληνες. Η Ρώμη, λέει, έχει καταληφθεί από τους Έλληνες, έγινε πόλη ελληνική. Αλήθεια, υπερβολή, κυριολεξία, μεταφορά, τρόπος του λέγειν; Σαν τις μεγάλες ευρωπαϊκές και αμερικανικές μητροπόλεις σήμερα, η Ρώμη διέθετε πλούσιο δειγματολόγιο από ράτσες και χρώματα - και μερικές από τις πιο οργανωμένες εβραϊκές συναγωγές. Γιατί ειδικά «οι Έλληνες»;

Ο Ουμβρίκιος ξέρει καλά τι είναι αυτό που μισεί. Οι Έλληνες δεν είναι απλώς μετανάστες που φυτοζωούν στο περιθώριο της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ζωής της Ρώμης - είναι, αντίθετα, ζωντανή απόδειξη της υποταγής της Ρώμης στην ελληνική κουλτούρα και γι᾽ αυτό αντιπροσωπεύουν μια σοβαρή απειλή για τη ρωμαϊκή ταυτότητα. Ο Ουμβρίκιος δίνει φωνή και έκφραση σε ένα αίσθημα ανασφάλειας που μοιράζεται με πολλούς άλλους «αγνούς» και «γνήσιους» Ρωμαίους. Στο μυαλό του έχει τακτοποιημένα και κωδικοποιημένα όλα εκείνα τα «ωραία και καλά» πράγματα που συνθέτουν τη «Ρωμαιοσύνη»· πιστεύει ότι αυτή η «Ρωμαιοσύνη» είναι μια αναλλοίωτη, διαχρονική ιδιότητα που πρέπει να διατηρηθεί άσπιλη, αμόλυντη και καθαρή από προσμείξεις στους αιώνες των αιώνων. Είναι πολύ πιθανό ότι, μαζί με πολλούς άλλους συμπατριώτες του, έχει πεισθεί για τη φυσική ανωτερότητα της ρωμαϊκής φυλής και για την ηθική υπεροχή του ρωμαϊκού τρόπου ζωής. Προβάλλει, βέβαια, και οικονομικούς λόγους («οι Έλληνες μας παίρνουν τις δουλειές»), αλλά αυτό δεν αρκεί για να θεωρήσουμε την αντίδρασή του ορθολογική και στηριγμένη σε αντικειμενικά στοιχεία. Ο θυμός του Ουμβρίκιου δεν είναι αποτέλεσμα λογικής διεργασίας, αλλά φοβίας και ανασφάλειας, γι᾽ αυτό και η κρίση του είναι απόλυτη, σαρωτική και γενικευτική: όλοι οι Έλληνες είναι πάνω κάτω το ίδιο, και κάθε «γραικύλος» που έχει κάνει λημέρι του τη Ρώμη αποτελεί την ενσάρκωση της ελληνικής μάστιγας. Η Ρώμη του Ουμβρίκιου είναι διεφθαρμένη ακριβώς επειδή είναι «πόλη ελληνική» - τελεία και παύλα.

Κυκλοφοριακό, ηχορύπανση, εγκληματικότητα, διαφθορά, ανεργία, αλλοδαποί - «αιωνία πόλις», αλλά από την ανάποδη, όπως θα έλεγε και ο Ουμβρίκιος.