5.4. Προσοχή στους «χούλιγκαν»

Μετά τον τερματισμό της τελευταίας αρματοδρομίας της ημέρας, οι μυριάδες του Circus Maximus αρχίζουν να βγαίνουν από το στάδιο. Ο μεγαλύτερος όγκος των θεατών βιάζονται να γυρίσουν στα σπίτια τους και σκορπίζουν στους γύρω δρόμους. Κάποιοι άλλοι δεν φαίνεται να βιάζονται ιδιαίτερα και καθυστερούν, κατά ομάδες, έξω από το στάδιο παρατηρώντας τις επιγραφές (τα «γκράφιτι») στους εξωτερικούς τοίχους. Χαραγμένες επιγραφές παντού, παλιότερες και καινούργιες. Μερικές άσχετες: «Ο Κόιντος αγαπάει τη Σεπτιμίλλα» και «Ο Μίλων είναι ωραίο παιδί» - μάλλον παλιές και ξεθωριασμένες αγάπες που ήταν μια φορά κι έναν καιρό. Άλλες επιγραφές μνημονεύουν ξακουστές νίκες ξακουστών αρματοδρόμων· αλλού το όνομα του Γαλάζιου πρωταθλητή έχει σβηστεί από κάποιους που προτιμούν να διαφημίσουν τον δικό τους Πράσινο· και πιο ωραία απ᾽ όλες η ποιητικότατη επιγραφή που ανακεφαλαιώνει όλες τις υπόλοιπες:

Τοίχε κακόμοιρε, που κουβαλάς γραμμένη πάνω σου τόση βλακεία,

πώς είσαι ακόμα όρθιος και δεν γκρεμίστηκες; Ιδού η απορία!

Κάποιος, που δεν εκτιμά το μήνυμα της επιγραφής, επιμένει να προσθέσει κάτι δικό του: «Σκόπα, σε αγαπάμε.» Ο μεγάλος πρωταθλητής των Πράσινων δεν ήταν σε καλή μέρα σήμερα, αλλά το «fan club» είναι απτόητο. Στη διάρκεια της τελευταίας αρματοδρομίας οι Πράσινοι και Γαλάζιοι θεατές αντάλλαξαν συνθήματα -όχι ιδιαίτερα ευγενικά. Και καθώς έβγαιναν από το στάδιο, οι θερμόαιμοι των δύο παρατάξεων φιλοδώρησαν αλλήλους μερικές πέτρες- μέχρι που έπεσαν πάνω τους οι στρατιώτες και τους χώρισαν.

Το μόνο καλό είναι ότι άρχισε κιόλας να νυχτώνει. Η νύχτα στην αρχαία Ρώμη είναι πολύ σκοτεινή - ακόμη και για τους χούλιγκαν. Ο Circus Maximus είναι τώρα απέραντος, άδειος και σιωπηλός· και η ρωμαϊκή νύχτα έχει κιόλας χωνέψει νικητές και ηττημένους, κερδισμένους και χαμένους, πλούσιους και φτωχούς.