9.3. Η συνέχεια επί της οθόνης

Στο πανάρχαιο παρελθόν, σε έναν πολύ μακρινό γαλαξία, άκμαζε μια πανίσχυρη πολιτεία με αναρίθμητες κτήσεις. Το πολίτευμά της ήταν δημοκρατικό. Είχε κυβερνήτη, αλλά αυτός δεν ήταν παρά ο πρώτος μεταξύ ίσων, και μοιραζόταν την εξουσία με μια Σύγκλητο που αποτελούνταν από τους άριστους των πολιτών. Η νομοθετική και εκτελεστική εξουσία ασκούνταν συλλογικά από αυτό το σώμα. Την έννομη τάξη και λειτουργία του πολιτεύματος την εγγυόταν η νηφάλια συμπεριφορά του κυβερνήτη αλλά και μια τάξη ιπποτών ορκισμένη να φυλάει πίστη στη δημοκρατία. Έτσι, ευνομούμενη και δίκαιη απέναντι στους πολίτες της, η πολιτεία ταξίδευε ανίκητη και ακάματη μέσα στο αχανές του χρόνου και του χώρου. Αλλά βαθμιαία, καθώς επεκτεινόταν, το αρχικό σύστημα διακυβέρνησης άρχισε να δείχνει αδυναμίες. Ταυτόχρονα, φιλόδοξα πρόσωπα που τα είχε διαβρώσει η λαγνεία της εξουσίας συνωμότησαν με τους γραφειοκράτες της διοίκησης και άρχισαν να στήνουν ένα κύκλωμα εσωτερικής εξουσίας που αμφισβητούσε την επάρκεια και νομιμότητα της Συγκλήτου. Ο πλούτος, η απληστία και η αίσθηση της απεριόριστης δύναμης έστηναν το σκηνικό της ανατροπής· και οι ιππότες που ήταν το προπύργιο της δημοκρατίας τελικά αλώθηκαν από τις δυνάμεις του Κακού. Ο καιρός ήταν ώριμος για τον πρώτο επίορκο άρχοντα, κι αυτουνού το πρώτο μέλημα ήταν αρχικά να περιορίσει τις εξουσίες του συγκλητικού σώματος και στη συνέχεια να τρομοκρατήσει τους συγκλητικούς ώσπου να τους μεταμορφώσει σε άβουλη κλάκα χειροκροτητών.

Η υγιής πολιτεία εκείνου του μακρινού γαλαξία έγινε μια γαλαξιακή Αυτοκρατορία του Κακού. Ο αυτοκράτορας ασκούσε απόλυτη και ασύδοτη εξουσία, και την ασκούσε κυρίως διαμέσου του αρχηγού της αυτοκρατορικής φρουράς. Στο αξίωμα αυτό ανέβαιναν πρόσωπα με συνωμοτική φύση, δολοφονικά ένστικτα και αδίστακτες μεθόδους εξόντωσης των αντιπάλων του καθεστώτος. Ο πιο διαβόητος και εγκληματικός από αυτούς τους φρουράρχους αποδείχτηκε ο Νταρθ Βάντερ.

Όταν, ωστόσο, η τελική διάλυση του συγκλητικού σώματος ανακοινώνεται θριαμβικά από τον Τάρκιν, οι δυνάμεις της αντίστασης ενάντια στην τυραννία αρχίζουν να οργανώνονται. Χρειάστηκε σκληρός και αιματηρός αγώνας αλλά οι υγιείς δυνάμεις του Καλού τελικά επικράτησαν.

* * *

Έτος 1983, και η τριλογία «Πόλεμος των άστρων» έχει ολοκληρωθεί στις κινηματογραφικές οθόνες. Και τώρα συζητιέται ζωηρά από μια παρέα μαθητών του γυμνασίου. Η φιλόλογος είναι εκεί, και κάποια στιγμή ρωτάει αν η τριλογία αυτή θυμίζει κάτι από την ιστορία. Η ερώτηση ακούγεται αναπάντεχη. Η σκηνοθεσία της ταινίας και η στρατιωτική τεχνολογία της αυτοκρατορίας δείχνουν σαφώς ότι πρόκειται για περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας τοποθετημένη στο μακρινό μέλλον. Ωστόσο, το σενάριο, επιμένει η φιλόλογος, με το πέρασμα από το δημοκρατικό καθεστώς στην αυτοκρατορική μοναρχία, παραπέμπει σίγουρα σε ένα διάσημο ιστορικό προηγούμενο. Ποιο; Μετά από δυο τρεις ψιθυριστές αστοχίες, κάποιος ρωτάει διστακτικά: «Τη Ρώμη, μήπως;»

Τη Ρώμη, είναι φανερό. Και ξέρουν οι κινηματογραφιστές του Χόλιγουντ ρωμαϊκή ιστορία; Διαβάζουν Λίβιο και Τάκιτο, τον μεγάλο ιστορικό των αυτοκρατορικών χρόνων; Πιθανότατα ναι, αλλά ακόμη κι αν δεν διαβάζουν ρωμαίους ιστορικούς, είναι βέβαιο ότι ξέρουν πολύ καλά τις φανταστικές επικές περιπέτειες του Ισαάκ Ασίμοφ και του Τζ. Τόλκιεν - και αυτοί σίγουρα έχουν μελετήσει προσεκτικά τη ρωμαϊκή ιστορία. Η συζήτηση επικεντρώνεται τώρα στο πρόσωπο του σκοτεινού και απεχθούς Νταρθ Βάντερ: είναι ο αρχηγός της αυτοκρατορικής φρουράς, το δεξί χέρι του αυτοκράτορα, ο αδίστακτος μηχανορράφος και αιμοδιψής εκτελεστής όλων εκείνων που αντιστέκονται στην ασυδοσία του καθεστώτος. Το ερώτημα είναι ποιος είναι ο Ρωμαίος Νταρθ Βάντερ; Η απάντηση έρχεται εύκολα: ασφαλώς ο αρχηγός της πραιτωριανής φρουράς, πρόσωπο της άμεσης εμπιστοσύνης του ρωμαίου αυτοκράτορα, που ενεργεί στο όνομα του αυτοκράτορα, κάποτε και εν αγνοία του αυτοκράτορα, που δολοφονεί και εκτελεί κατά βούληση και που ίσως θα ήθελε πολύ να γίνει αυτοκράτορας στη θέση του αυτοκράτορα. Κανένα συγκεκριμένο όνομα, παιδιά; Φυσικά, ο Σηιανός, που «διέπρεψε» ως αρχηγός των πραιτωριανών δίπλα στον Τιβέριο, και ο Τιγκελίνος, που είχε το ίδιο ταλέντο για κακουργήματα και ανάλογο ποινικό μητρώο με το αφεντικό του, τον Νέρωνα.

Το γεγονός, εξηγεί η φιλόλογος, ότι η μετάλλαξη της Πολιτείας του Καλού σε Αυτοκρατορία του Κακού, όπως παρουσιάζεται στο «Πόλεμοι των άστρων», είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τον πολιτικό παροπλισμό και την περιθωριοποίηση της Συγκλήτου θα έπρεπε να πείσει ακόμη και τον πιο δύσπιστο ότι το κινηματογραφικό σενάριο παραπέμπει στη ρωμαϊκή ιστορία. Γιατί, βέβαια, θυμόμαστε όλοι ότι η μετάβαση από το καθεστώς της Δημοκρατίας ή της Ελεύθερης Πολιτείας, όπως προτιμούν να τη λένε ορισμένοι, στην αυτοκρατορία είναι ταυτόσημη με μια προοδευτική συρρίκνωση των αρμοδιοτήτων και του κύρους της Συγκλήτου. Ο Αύγουστος, βέβαια, προσπάθησε να κρατήσει τα προσχήματα και ο Κλαύδιος φαίνεται πως είχε ειλικρινές ενδιαφέρον για τον ρόλο των συγκλητικών, αλλά να μην ξεχνάμε τι συνέβαινε επί Καλιγούλα και Νέρωνα. (Εδώ κάποιος θυμήθηκε ότι ο Καλιγούλας τίμησε δεόντως τη Σύγκλητο ανακηρύσσοντας συγκλητικό το αγαπημένο του άλογο.)

Και μια που μιλάμε για τη Σύγκλητο, πώς λεγόταν αυτός που ανακοίνωσε θριαμβευτικά την τελική κατάργηση της Συγκλήτου στον «Πόλεμο των άστρων»; Όλοι θυμήθηκαν τον Τάρκιν. Λοιπόν, το ερώτημα τώρα (και όποιος απαντήσει έχει βαθμολογικό πριμ τριών μονάδων στις εξετάσεις) είναι: υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος που εξηγεί αυτό το όνομα; (Σιγή πολλών λεπτών. Δεν θέλει κανείς το πριμ;) Τάρκιν, Τάρκιν, Τάρκιν… Το όνομα δεν μοιάζει και πολύ ρωμαϊκό… Ναι, αλλά όλα τα γράμματά του προέρχονται από ένα ρωμαϊκό όνομα. (Ελάτε, τώρα!) «Εκτός κι αν έχει κάποια σχέση με τον Ταρκύνιο,» είπε κάποιος, χωρίς ιδιαίτερη πεποίθηση στον τόνο της φωνής. «Έχει;»

Έχει και παραέχει. Ο Ταρκύνιος, ο επονομαζόμενος Υπερήφανος, ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Ρώμης. Εκδιώχθηκε το 509 π.Χ. Συμπέρασμα: όταν στην ταινία ο Τάρκιν-Ταρκύνιος παρουσιάζεται να ανακοινώνει τον θάνατο της Συγκλήτου, τότε έχουμε μια αντιστροφή της κατεύθυνσης των γεγονότων της ρωμαϊκής ιστορίας. Στη Ρώμη, δηλαδή, ο Ταρκύνιος είναι ο τελευταίος μονοκράτορας πριν από την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας με τη Σύγκλητο και τους υπάτους· στην ταινία ο Τάρκιν αναγγέλλει τη μονοκρατορία που θα αντικαταστήσει τη Δημοκρατία και τη Σύγκλητο. Έξυπνο παιχνίδι, σχεδόν «κουίζ». (Αλλά ο χρόνος τελείωσε, και το βαθμολογικό πριμ, δυστυχώς, χάθηκε.)

Πάντως οι «Πόλεμοι των άστρων», παρατηρούν διάφοροι από τη μαθητική παρέα, έχουν τελικά αίσιο τέλος, αφού οι δυνάμεις του Καλού παίρνουν τελικά πάλι το πάνω χέρι - ενώ η Ρώμη οδηγήθηκε σε τελική παρακμή. Σωστή και οξυδερκής επισήμανση, είπε η φιλόλογος με μια μυστηριώδη επισημότητα στη φωνή της. Αυτό σημαίνει ότι τελικά το μυαλό σας λειτουργεί πιο εντατικά από ό,τι νόμισα προς στιγμή. Πάντως το γεγονός ότι το Χόλιγουντ προτίμησε αίσιο τέλος έχει την πιθανή εξήγησή του. Θα το σκεφτώ. Σκεφτείτε το κι εσείς, και το ξανασυζητάμε.