Βαφύρας (περιοχή Δίου)

Στον Ελικώνα ποταμό προσπάθησαν οι Μαινάδες να καθαριστούν από το αίμα του Ορφέα, αφού τον σκότωσαν στο Δίον. Ο ποτάμιος θεός, αρνούμενος να τις εξαγνίσει, εξαφανίζεται κάτω από το έδαφος και βγαίνει στην επιφάνεια πιο μακριά με το όνομα Βαφύρας.

Το ρεύμα το ποταμού, αφού προχωρήσει μέχρι εβδομήντα πέντε στάδια, εξαφανίζεται μετά κάτω από τη γη. Έτσι, με μια διακοπή μήκους κάπου είκοσι δύο σταδίων, ανεβαίνει πάλι στην επιφάνεια το νερό, και τώρα το ποτάμι, αντί Ελικώνας, ονομάζεται Βαφύρας και κατεβαίνει στη θάλασσα ως πλωτός ποταμός. Οι κάτοικοι του Δίου λένε ότι στην αρχή το ποτάμι έτρεχε καθ' όλη τη διαδρομή του στην επιφάνεια της γης. Αλλά λένε ότι οι γυναίκες που σκότωσαν τον Ορφέα θέλησαν να πλύνουν στα νερά του τα χέρια τους από το αίμα, και γι' αυτό το ποτάμι βυθίστηκε στη γη, για να μην προσφέρει τα νερά του για καθαρμούς από φόνους (Παυσ. 9.30.8).

Το όνομα του ποταμού έχει ετυμολογική σχέση με το «βάφω» ή «χρωματίζω βυθίζοντας σε υγρό», έννοιες που παραπέμπουν στη μυθολογική αιτία εξαφάνισης του ποταμού κάτω από το έδαφος. Προσωποποιημένος ο ποταμός ως νέος άνδρας υπάρχει στο μουσείο του Δίου. (Εικ. 57) Πάνω στο κεφάλι του σώζονται ίχνη στέμματος που είχε τη συμβολική σημασία των τειχών του Δίου. Σημειωτέον ότι στις εκβολές του Βαφύρα λατρευόταν η Άρτεμη ως θεά του τοκετού με την επωνυμία Άρτεμις Βαφυρία (Εικ. 58), όπως μαρτυρούν και νομίσματα κατά τα αυτοκρατορικά χρόνια. Τον 2ο αι. π.Χ. η λατρεία της Άρτεμης ως θεάς του τοκετού έδωσε τη θέση της στην Αιγύπτια Ίσιδα Λοχία.