12.3. Ένας Αλεξανδρινός στη Ρώμη

Ο Μύρης στον Λεύκιο. Να περνάς χαλά.

Στο προηγούμενο γράμμα, Λεύκιε, σου είχα περιγράψει τον πνευματικό κύκλο του Βικτωρίνου, όπου πήγα συστημένος από τον αλεξανδρινό δάσκαλό μας. Τώρα που πέρασε ένας μήνας, θα σ᾽ το πω με δυο λέξεις: καμία σχέση μ᾽ εκείνο που περιμέναμε. Ο Παναίτιος ήταν στον κύκλο των Σκιπιώνων, ο μαθητής του Ποσειδώνιος συζητούσε με τον Κικέρωνα και τον Πομπήιο, κι εγώ ζω ανάμεσα σε κάτι παρακμασμένους Ρωμαίους, που τους έμεινε μόνο το παλιό καλό όνομα. Βέβαια, Παναίτιος εγώ δεν είμαι, αλλά και ο νέος μου κύκλος δεν συγκρίνεται με εκείνους τους παλιούς Ρωμαίους. Δεν λέω: έκαναν συστηματικές σπουδές, ξέρουν αρκετά πράγματα για τη φιλοσοφία, αλλά το μυαλό τους είναι στα θεάματα και στα συμπόσια, με ολίγη δόση ποίησης και φιλοσοφίας σαν κερασάκι στην τούρτα.

Πρέπει, ωστόσο, να δεχθώ ότι εδώ στη Ρώμη μπορείς να βρεις τα πάντα. Αφήνω τα άλλα, σ᾽ αφήνω να τα φανταστείς και ίσως επανέλθω σε άλλο γράμμα, και περνώ στη φιλοσοφία. Καυχιόμασταν για την Αλεξάνδρεια και τις σχολές της, αλλά το ομολογώ κι εγώ (που ξέρεις ότι δεν ήμουν ο πιο κοσμοπολίτης της παρέας) ότι εδώ είναι το κέντρο της πολιτικής εξουσίας, οι γνωριμίες παίζουν, όπως παντού και πάντα, ρόλο και όλοι προσπαθούν να μπουν σε κάποιο κύκλο, να αποκτήσουν κάποια δύναμη.

Δεν υπάρχει σημαντική φιλοσοφική κίνηση και οργανωμένη πνευματική ζωή. Υπάρχει όμως ένα κοινό ανοιχτό στους φιλοσόφους, οι μορφωμένοι γνωρίζουν ελληνικά - το θεωρούν αυτονόητο, για ν᾽ ασχοληθούν με τη φιλοσοφία. Έχουν περάσει από εδώ φιλόσοφοι σαν τον πυθαγόρειο Νουμήνιο και τον αριστοτελικό Αλέξανδρο Αφροδισιέα.

Νέα τζάκια αναδείχθηκαν, όπως τόσο παραστατικά έλεγε ένας πεπειραμένος πολιτικός. Όλα αυτά τα χρόνια που βασιλεύουν, οι Σεβήροι προώθησαν δικούς τους ανθρώπους στον στρατό και στις πολιτικές θέσεις - κυρίως από την Αφρική και τη Συρία. Ο στρατός ανέβηκε κοινωνικά και τα φτωχότερα στρώματα ζουν στην εξαθλίωση. Το πλήρες όνομα του τωρινού αυτοκράτορα είναι Αλέξανδρος Σεβήρος Μάρκος Αυρήλιος, αλλά μόνο στο όνομα μοιάζει με τον στωικό αυτοκράτορα-φιλόσοφο. Εκείνη η εποχή των φιλελλήνων αυτοκρατόρων, του Αδριανού και του Μάρκου Αυρήλιου, μοιάζει όνειρο· πάει και δεν γυρίζει.

Αγαπημένε και προσφιλή μου φίλε, να σ᾽ έχει καλά η θεία πρόνοια και να υγιαίνεις πολλά χρόνια.