Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Είναι γενικά αποδεκτό σήμερα ότι οι αιολικές διάλεκτοι αποτελούν μεταμυκηναϊκές εξελίξεις (García-Ramón 1975 και μία κριτική παρουσίασή του από τον Ruijgh 1978α), όντας αρχικά ελάχιστα διαφοροποιημένες από τη δυτική ελληνική στην Εποχή του Χαλκού. Μία πιθανότητα είναι ότι η αιολική αποτελούσε εκείνη την εποχή ένα είδος γέφυρας ανάμεσα στη νότια «ανατολική» ελληνική και τη βόρεια «δυτική» ελληνική, επειδή υπάρχει μαρτυρία ότι η πρωτο-αιολική είχε ήδη ενσωματώσει αρκετά χαρακτηριστικά της ανατολικής ελληνικής (π.χ. τον 1ο πληθυντικό της ρηματικής κλίσης -μεν στη θέση του δυτικού ελληνικού -μες) μέσα στον κατά τα άλλα γενικό χαρακτήρα της ως δυτικής ελληνικής διαλέκτου. Πολλά διακριτικά αιολικά χαρακτηριστικά, ωστόσο, μπορεί να αποδειχθεί ότι αποτελούν νεοτερισμούς που χρονολογούνται από την πρώιμη μεταμυκηναϊκή εποχή. Ένα βασικό παράδειγμα είναι η ομοιόμορφη εξέλιξη των διχειλικών από τη χειλουπερωική σειρά [k^w, g^w, k^wh], κληρονομημένη (με κάποιες τροποποιήσεις) από την πρωτο-ινδοευρωπαϊκή και σε χρήση ακόμα στη μυκηναϊκή. Όλες οι μη αιολικές διάλεκτοι, αντιθέτως, παρουσιάζουν οδοντικά πριν από μπροστινά φωνήεντα (μέσω της ουράνωσης): έτσι το βοιωτικό πέτταρες [péttares] έρχεται σε αντίθεση με το αττικό τέτταρες [téttares], ενώ το μυκηναϊκό qe-to-ro (που μαρτυρείται μόνο σε σύνθετα) εμφανίζει ακόμη το αρχικό [k^w].

Επειδή η ανατολική θεσσαλική διάλεκτος διατήρησε πολύ καλά αυτούς τους αιολικούς νεοτερισμούς, η περιοχή αυτή είναι η πιο πιθανή κοιτίδα για την αρχική ανάπτυξη της διαλέκτου. Ωστόσο, θα πρέπει να ήταν ευρέως διαδεδομένη εκείνη την εποχή, έστω και αν κατά τους ιστορικούς χρόνους η θεσσαλική και η βοιτική είχαν ήδη διαχωριστεί γεωγραφικά από τη βορειοδυτική ελληνική, και οι διάλεκτοι της δυτικής Θεσσαλίας και της Βοιωτίας δείχνουν και οι δύο σαφέστατα σημεία σύγκλισης με τη δυτική ελληνική, και σημάδια γεωγραφικής υποχώρησης. Στη Βοιωτία, για παράδειγμα, αρχίζουμε να βρίσκουμε την αντικατάσταση από το τυπικά δυτικό ελληνικό υπερωικό (velar) επίθημα -ξα- [ksa] που «πραγματικά» βοιωτικού -ττα- [tta] στον αόριστο των ρημάτων που αρχικά είχαν οδοντικό θέμα: π.χ. ἐκομιξάμεθα [ekomiksámet^ha] αντί ἐκομιττάμεθα [ekomittámet^ha] < *[e-komid-sá-met^ha] (η επέκταση του υπερωικού βασίστηκε στην ύπαρξη ενεστώτων σε -ζω [-zdo:] τόσο από οδοντικό (*[-d+jo:]) όσο και από το υπερωικό (*[-g+jo:]) θέμα, με επακόλουθο τη σύγχυση των κλιτικών παραδειγμάτων).

Μέσα σε αυτή τη συνολική προσέγγιση, η λεσβιακή αντιπροσωπεύει τη διάλεκτο αποίκων από τη Θεσσαλία που πήγαν πέρα από το Αιγαίο γύρω στο 1000 π.Χ. και των οποίων η γλώσσα εξελίχθηκε στη συνέχεια κάτω από την επίδραση της γειτονικής ιωνικής, δημιουργώντας έτσι ακόμα μια μεικτή ποικιλία, αλλά αυτή τη φορά με έντονο το ανατολικό ελληνικό στοιχείο. Ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθεί σε αυτό το σημείο είναι το λεσβιακό απαρέμφατο των αθέματων ρημάτων (δηλαδή εκείνων που οι κλιτικές καταλήξεις προστίθενται απευθείας στη ρίζα, χωρίς το «θεματικό» φωνήεν [e/o]·· ας αντιπαραβάλουμε το ἔσ-μεν [éz-men] προς το πείθ-ο-μεν [peít^h-o-men]). Το λεσβιακό απαρέμφατο έχει το επίθημα -μέναι [-menai], το οποίο φαίνεται να συνδυάζει το αρχικό δυτικό ελληνικό /αιολικό -μεν [-men] με το ανατολικό ελληνικό -ναι [-nai].

(1) Λεσβιακή. Ψήφισμα σχετικά με την επιστροφή των εξορίστων

κατά τη βασιλεία του Aλεξάνδρου. Mυτιλήνη. Λίγο μετά το 324 π.X. IG 12.2, 6
και συμπλήρωμα σελ. 3· DGE 620· Tod, αρ. 201· Buck, αρ. 26. Στ. 33-39.

οἰ ἀγρέθεντες ἄνδρες φέροντον ἐπὶ τ|[ὸν δᾶμον, ὀ δὲ δᾶμος ἀκο]ύσαις, ἆι κε ἄγηται συμφέρην | βολλευέτω.³⁵ [αἰ δέ κε ὀ δᾶμος ἄγηται τὰ] ὀμολογήμενα πρὸς ἀλλάλοις συμφέρον|[τα, ψαφίσασθαι καὶ τοῖς κα]τελθόντεσσι ἐπὶ Σμιθίνα προτάνιος | [ὄσσα κε τοῖς λοίποισι ψαφ]ίσθη. αἰ δέ κέ τι ἐνδεύη τῶ ψαφίσματος, | [περὶ τούτω ἀ κρίσις ἔστω ἐπ]ὶ τᾶι βόλλαι. κυρώθεντος δὲ τῶ ψαφίσ|[ματος ὐπὸ τῶ δάμω, σύμπαντα] τὸν δᾶμον ἐν τᾶι εἰκοίσται τῶ μῆννος⁴⁰ [πεδὰ τὰν θυσίαν εὔξασθαι] τοῖς θέοισι ἐπὶ σωτηρίαι καὶ εὐδαι|[μονίαι τῶν πολίταν πάντων] γένεσθαι τὰν διάλυσιν τοῖς κατελ|[θόντεσσι καὶ τοῖς πρόσθε] ἐν τᾶι πόλι ἐόντεσσι· τοὶ[ς δ]ὲ ἴρηας τ|[οὶς δαμοσίοις ἄπαντας καὶ] ταὶς ἰρείαις ὀείγην τ[οὶ]ς ναύοις καὶ | [τὸν δᾶμον πρὸς εὔχαν συνέλ]θην.

Aυτοί που ανέλαβαν (τις συμφωνίες), να τις παρουσιάσουν στη συνέλευση και η συνέλευση, αφού τους ακούσει, να αποφασίσει ό,τι θεωρεί πως συμφέρει. Aν η συνέλευση αποφασίσει ότι τα συμφωνηθέντα ανάμεσα στα δύο μέρη είναι συμφέροντα, να ψηφίσει και για τους εξόριστους που επέστρεψαν κατά την πρυτανεία του Σμινθίνα όσα ψηφίστηκαν και για τους υπόλοιπους. Kαι αν το ψήφισμα χρειάζεται κάτι ακόμη, να κρίνει το θέμα αυτό η βουλή. Eφόσον επικυρωθεί το ψήφισμα από τη συνέλευση, στις είκοσι του μηνός όλος ο λαός, μετά τη θυσία, να προσευχηθεί στους θεούς να είναι για τη σωτηρία και την ευτυχία όλων των πολιτών η συμφωνία ανάμεσα στους εξόριστους που επέστρεψαν και σε αυτούς που είχαν παραμείνει στην πόλη. Kαι όλοι οι δημόσιοι ιερείς και ιέρειες να ανοίξουν τους ναούς και ο λαός να συγκεντρωθεί για προσευχή.

(2) Θεσσαλική (Πελασγιώτις). Ψήφισμα, απάντηση σε επιστολή του βασιλιά Φιλίππου E΄.

Λάρισα. Περίπου 214 π.X. IG 9.2, 517· DGE 590· Buck, αρ. 32. Στ. 15-21.

τοῖνεος γὰρ συντελεσθέντος καὶ συνμεννάντουν πάν|τουν διὲ τὰ φιλάνθρουπα πεπεῖστειν ἄλλα τε πολλὰ τοῦν χρεισίμουν ἔσσεσθειν καὶ εὑτοῦ καὶ τᾶ πόλι καὶ | τὰν χούραν μᾶλλον ἐξεργασθείσεσθειν· ἐψάφιστει τᾶ πολιτεία πρασσέμεν πὲρ τοῦννεουν κὰτ τὰ ὀ βα|σιλεὺς ἔγραψε, καὶ τοῖς κατοικέντεσσι πὰρ ἀμμὲ Πετθαλοῦν καὶ τοῦν ἄλλουν Ἑλλάνουν δεδόσθειν τὰν πολι|τείαν καὶ αὐτοῖς καὶ ἐσγόνοις καὶ τὰ λοιπὰ τίμια ὑπαρχέμεν αὐτοῖς πάντα ὅσσαπερ Λασαίοις, φυλᾶς ἑλομέ²⁰||νοις ἑκάστου ποίας κε βέλλειτει· τὸ μὰ ψάφισμα τόνε κῦρρον ἔμμεν κὰπ παντὸς χρόνοι καὶ τὸς ταμίας ἐσδό|μεν ὀνγράψειν αὐτὸ ἐν στάλλας λιθίας δύας.

Όταν συντελεστεί αυτό και παραμείνουν όλοι μαζί χάρη στα φιλάνθρωπα (προνόμια που παραχωρήθηκαν), είναι πεπεισμένος (ο Φίλιππος) ότι θα υπάρξουν πολλές άλλες ωφέλειες και για τον ίδιο και για την πόλη (της Λάρισας) και θα γίνει καλύτερη εκμετάλλευση της γης. Oι πολίτες ψήφισαν, όσον αφορά τα πολιτικά δικαιώματα, να ενεργήσουν σύμφωνα με όσα έγραψε ο βασιλιάς και να δοθούν πολιτικά δικαιώματα σε όσους Θεσσαλούς και άλλους Έλληνες κατοικούν στην πόλη μας, και στους ίδιους και στους απογόνους τους, και να έχουν όλα τα άλλα δικαιώματα που έχουν και οι Λαρισαίοι, επιλέγοντας ο καθένας σε ποια φυλή θέλει να ανήκει. Tο ψήφισμα αυτό να ισχύει για πάντα και οι ταμίες να το δώσουν να αναγραφεί σε δύο λίθινες στήλες.

(4) Θεσσαλική (Iστιαιώτις). Συνθήκη των Bασαιδών (Eικ. 53).

Mατρόπολις. Περίπου τέλη 3ου αιώνα π.X. Helly 1970. Στ. 1-10.

Θιός· Tύχαν 'Aγαθάν. | Συνθείκα Bασαίδουν τεῖς εἴντεσσι τοῦν πε|τταροῦν γενίουν καὶ τᾶς ταγᾶς κοινανείντ|ουν τὲν πάντα χρόνεν καὶ αὐτεῖς καὶ τᾶι γε|⁵νιᾶι τᾶι ἐς τύτουν γινυμέναι· μὰ μὰ ἔστου πο|δέξαστα πὸτ τὰν ἰσοτιμίαν μαδέμινα μα|δὲ ταγὰν δοῖν ἔξου τᾶς συγγενείας· αἰ μά | κά τις ἐν τύτεις μὰ ἐμ[μ]έναι, ἀπόλαος ἔστου | [ἀ]τ τᾶς συγγενεί[ας] καὶ τάλαντεν ἀργύρ|¹⁰[ου] ὀ̣φ̣λέτου [τ]εῖς συγγενέ̣σσι.

Θεός. Kαλή τύχη. Συνθήκη των Bασαιδών που ανήκουν στα τέσσερα γένη και συμμετέχουν στην ταγά (το ανώτατο αξίωμα) για πάντα. Έγινε για τους ίδιους και για τους απογόνους τους. Δεν θα ανεχθούν κανένα να έχει ίδια δικαιώματα με αυτούς και δεν θα δώσουν την ταγά σε μη συγγενή. Όποιος δεν τηρήσει αυτή τη συνθήκη, να αποκηρυχθεί από το γένος του και να πληρώσει ένα ασημένιο τάλαντο στους συγγενείς του.

(5) Bοιωτική. Tιμητικό ψήφισμα για κάποιον αθηναίο δάσκαλο.

Θεσπιές. Περίπου 240 π.X. Roesch 1971, 81-88· Roesch 1982, 307-354. Στ. 10-24.

Ἐπειδεὶ νόμος ἐστὶ ἐν τοῖ κοι|νοῖ Bοιωτῶν τὰς πόλις παρεχέμεν | διδασκάλως οἵτινες διδάξονθι | τώς τε παῖδας κὴ τὼς νιανίσκως | τοξευέμεν κὴ ἀκοντιδδέμεν |¹⁵ κὴ τάδδεσθη συντάξις τὰς περὶ | τὸν πόλεμον, κὴ Σώστρατος φιλο|τίμως ἐπιμεμέλειτη τῶν τε παίδων | κὴ τῶν νεανίσκων, ὑπαρχέμεν Σωσ|τράτοι το Fέργον πὰρ τᾶς πόλιος ἅως|²⁰ κα βείλειτη, ἐπιμελομένοι τῶν τε παί|δων κὴ τῶν νεανίσκων κὴ διδάσκον|τι καθὰ ὁ νόμος κέλετη· μισθὸν δ' εἶ|μεν αὐτοῖ τῶ ἐνιαυτῶ πέτταρας | μνᾶς.

Eπειδή υπάρχει νόμος στην ομοσπονδία των Bοιωτών οι πόλεις να παρέχουν δασκάλους που θα διδάσκουν τα παιδιά και τους νέους να τοξεύουν και να ακοντίζουν και να σχηματίζουν παρατάξεις μάχης και επειδή ο Σώστρατος έχει επιμεληθεί φιλότιμα τα παιδιά και τους νέους, η πόλη αναθέτει στον Σώστρατο αυτό το έργο για όσο καιρό αυτός θέλει, να έχει την επιμέλεια των παιδιών και των νέων και να τους διδάσκει όπως ορίζει ο νόμος. O μισθός του θα είναι τέσσερις μνες τον χρόνο.