Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Σημείωμα του Συγγραφέα

Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ

Επιδίωξη της συγγραφικής ομάδας ήταν, μέσα από το νέο σχολικό βιβλίο, να παρουσιαστεί ευσύνοπτα αλλά και σαφώς η καινούργια εικόνα της Λυρικής Ποίησης που προκύπτει από τα πορίσματα της σύγχρονης φιλολογικής έρευνας.

Τρεις οι ειδικότεροι στόχοι της νέας σχολικής σύνθεσης, οι οποίοι καθρεφτίζονται και στην Εισαγωγή, όπου επιχειρείται:

• (α) να εξαρτηθεί η γένεση του αρχαίου λυρισμού (650-450 πΧ) με ρητό και ουσιαστικό τρόπο από το ηρωικό έπος του Ομήρου (συνθεμένο ± 750-700 πΧ), στην ανατροπή του οποίου, ιδεολογική και συνάμα μορφολογική, επιδίδεται συστηματικά ο γενάρχης της Λ.Π. Αρχίλοχος. Δέχομαι (μαζί με άλλους) ότι χωρίς το διαρκή διάλογο της Λ.Π. με το Έπος ούτε η εμφάνιση ούτε η συνέχεια του "νέου" ποιητικού κινήματος εξηγούνται επαρκώς· γι' αυτό και η εφεξής εξέλιξη της Λ.Π., πρωτίστως ως προς αυτό το καίριο χαρακτηριστικό, παρακολουθείται για δύο αιώνες, σε μια πορεία από την πλήρη άρνηση ως τον έντιμο και υπό προϋποθέσεις συμβιβασμό·
• (β) να απεξαρτηθεί η εικόνα του αρχαίου λυρισμού συνολικά από την περί λυρισμού αντίληψη (και πράξη) των νεοτέρων χρόνων -διότι δεν είναι μόνον δική μου εκτίμηση ότι η ανεπίτρεπτη σύγχυση των δύο αυτών μορφών λυρισμού οδηγεί ανεπαίσθητα ίσως σε ερμηνευτικό αναχρονισμό, στον οποίο οφείλονται οι πιο επίμονες και διαδεδομένες σύγχρονες παραναγνώσεις και παρεξηγήσεις για την αρχαία λυρική ποίηση.
• (γ) Τόσο στην Εισαγωγή όσο και στα ερμηνευτικά Σχόλια και στις Ερωτήσεις που επιτάσσονται σε κάθε κεφάλαιο, επιδιώκεται η εστίαση κατά το δυνατόν σε προβλήματα παιδευτικής αξίας που θέτει και "λύνει" η Λ.Π. μέσα από τα συγκεκριμένα αποσπάσματα. Για να αποδώσει το εγχείρημα στο σχολικό περιβάλλον, προσπαθούμε να ασκήσουμε το παιδί σε ένα αυστηρό είδος φιλολογικής παρατήρησης και ανάγνωσης, με πρώτο βήμα τη μύηση στο είδος εκείνο close reading, που παρακολουθεί τη λογική του κειμένου όπως αυτή εκφράζεται ρητά και απερίφραστα δια των συντακτικών επιλογών του ποιητή.

Αυτή η συνολική ερμηνευτική και παιδευτική λογική υπαγόρευσε την επιλογή των ποιητών και των κειμένων τους που περιλήφθηκαν στο παρόν Σχολικό Ανθολόγιο, όπου παρουσιάζονται και εξετάζονται: ο Αρχίλοχος, ως ο αυτουργός της πρώτης "λυρικής" ανατροπής του ηρωικού ιδεώδους (με τη συστηματική αντικατάσταση των σταθερών αξιών του έπους μέσω της λυρικής προβολής της "εφήμερης" φύσης του ανθρώπου)· ο Σόλων, ως ο ιδεολογικός θεμελιωτής του αττικού δράματος· οι Καλλίνος και Τυρταίος, ως μεταφραστές του πολύ περιεκτικότερου ομηρικού κλέους στην κατά πολύ στενότερη εκδοχή του παραινετικού πολεμιστήριου άσματος· ο Θέογνης, ως ο ποιητής της αριστοκρατικής ιδεολογίας του αιώνα του (επιγονικής πλέον ως προς την προηγούμενη ομηρική, και με εκφυλισμένη ισχύ ως προς εκείνην). Με τη Σαπφώ συντελείται η δεύτερη μεγαλύτερη σε εμβέλεια λυρική ανατροπή από την εποχή του Αρχίλοχου (μέσα από τη δια του έρωτα σχετικοποίηση των προηγουμένως σταθερών αξιών)· με τον Αλκαίο, η (αριστοκρατική) πολιτική γίνεται ρωμαλέα ποίηση· με τον Αλκμάνα, τον Στησίχορο και προπάντων τον Ίβυκο προοδευτικά ωριμάζει η τέχνη του χορικού άσματος, και επιτυγχάνονται μορφές σύνθεσης του επικού "ιδεώδους παρελθόντος" με το "λυρικό" παρόν (μορφές ποίησης, σχεδόν "κατεστημένης" πια, στην περίπτωση του τελευταίου ποιητή). Ο επόμενος Ανακρέων δεν συνιστά (στα θέματα και στον χειρισμό) μιαν ολοκληρωτική αντίστιξη προς το "ηρωικό έπος", αντίθετα με ό,τι μπορεί να φαίνεται -είναι η καθολική αδιαφορία απέναντί του. Ο Σιμωνίδης, εξάλλου, στον απόηχο του ηρωικού έπους, σαν να επρόκειτο για έναν αληθή πρόδρομο της τραγωδίας, επεξεργάζεται νέες εκδοχές τραγικού βάθους, που συνεχίζουν σε πολλά τη μελαγχολική πορεία του αντιηρωικού Ησιόδου. Ο Πίνδαρος, που, με τη βαθιά θρησκευτική εμπνοή του, γνωρίζει να συνθέτει τα πλέον ακραία διεστώτα με τρόπο πρωτότυπο, συμφιλιώνει τελικά μιαν αριστοκρατική εκδοχή λυρικής ποίησης με την υψηλή ιδεολογία του έπους.