Αρχαϊκή Λυρική Ποίηση
Διδακτικό εγχειρίδιο: Στοιχεία Διαλέκτων
Aμαλία Kαραμήτρου
Αιολική - Λεσβιακή
Ψίλωση: η παντελής απουσία δασειών στην αρχή λέξεων.
1. ὐπακούει αντί ὑπακούει
ἄρματα αντί ἅρματα
Βαρυτονία: ανέβασμα του τόνου όσο είναι δυνατό στα περισσότερα μέρη του λόγου.
2. παῖδος αντί παιδός,
εὔμαρες αντί εὐμαρές
Φωνήεντα:
3. οι αντί ου
πλέοισα αντί πλέουσα,
καλλίποισ' αντί καταλιποῦσα
4. αι αντί α
παῖσαν αντί πᾶσαν,
ζεύξαισα αντί ζεύξασα
5. ο (ιδίως μετά από - ρ-) αντί α
στρότον αντί στρατόν,
βρόχε' αντί βραχέα
6. α(μακρό) αντί η
βᾶμα αντί βῆμα,
πλάσιον αντί πλησίον
7. υ(βραχύ) αντί ο
ὔμοι αντί ὁμοῦ,
ὔμως αντί ὁμῶς
8. ω αντί ου
ὤρανος αντί οὐρανός
προσώπω αντί προσώπου
9. α αντί ε
ὄτα αντί ὅτε
ἀτέρωτα αντί ἑτέρωτε
10. η αντί ει
ἔχην αντί ἔχειν
ἴδην αντί ἰδεῖν
11. Tο αρχικό -α διατηρείται
γᾶς μελαίνας αντί γῆς μελαίνης
Σύμφωνα:
12. σδ αντί ζ
(παντού εκτός από την αρχή λέξης)
ἰσδάνει αντί ἱζάνει,
πέσδων αντί πεζῶν
13. π αντί τ
πήλοι αντί τηλοῦ
14. νν αντί σν
σελάννα αντί σελάσνα = σελήνη
Κλίση ρημάτων:
15. Aπαρέμφατο ενεστώτα: ἔμ(μ)εναι ή ἔμ(μ)εν αντί εἶναι.
16. Το απαρέμφατο παρακειμένου σε -κα λήγει σε -ην:
τεθνάκην αντί τεθνακέναι.
17. Oι μετοχές παρακειμένου μοιάζουν με μετοχές ενεστώτα:
παρεστάκοισαν αντί παρεστηκυῖαν.
18. O ενεστώτας και ο παρατατικός ρημάτων που συναιρούνται στα αττικά τιμάω, φιλέω, δηλόω, αποδίδονται στα λεσβιακά από τη συζυγία σε -μι:
(τίμωμι, φίλημι, δήλωμι).
Aπαρέμφατα:
τίμαν, φίλην.
Mετοχές ενεργητικής φωνής:
τίμαις -αντος, τίμαισα -αίσας, φίλεις -εντος, φίλεισα -είσας (πβ. φωνείσας αντί φωνούσης, γελαίσας αντί γελώσης).
19. H συλλαβική αύξηση δεν παραλείπεται ποτέ στη Σαπφώ. Aντιθέτως συναντούμε συχνά τον τύπο γέννατο αντί âγείνατο στον Aλκαίο.
Κλίση ονομάτων:
20. η αιτιατική πληθυντικού της α΄ και β΄ κλίσης λήγει σε -αις και -οις: κόραις αντί κόρας, ἴπποις αντί ἵππους.
21. η δοτική του πληθυντικού λήγει σε -αισι, -οισι.
22. η δοτική του πληθυντικού της γ' κλίσης λήγει σε -εσσι: (ἄνδρεσσι, πολίεσσι).
Προθέσεις:
23. ὐπά = ὑπό, ἀπύ = ἀπό, κάτ = κατά, πάρ = παρά.
Αντωνυμίες:
24. ὔμμες = ὑμεῖς, ἄμμες = ἡμεῖς, ἄμμι = ἡμῖν, ἄμμες = ἡμᾶς.
25. κεν = ἄν.
Ιωνική Διάλεκτος
Ψίλωση:
1. ἰρός αντί ἱερός,
2. κάτημαι αντί κάθημαι
Φωνήεντα:
3. ει αντί ε
ξεῖνος αντί ξένος,
εἵνεκα αντί ἕνεκα
αλλά στα συγκριτικά: μέζων αντί μείζων
4. ου αντί ο
κούρη αντί κόρη,
πουλύς αντί πολύς
5. ηε αντί η
ἠέλιος αντί ἥλιος
6. ασυναίρετοι τύποι αντί συνηρημένων:
ἔρχεο αντί ἔρχου,
Ποσειδάων αντί Ποσειδῶν
Σύμφωνα:
7. κ αντί π
ὀκοῖος αντί ὁποῖος,
ὄκως αντί ὅπως
Κλίση ονομάτων:
8. H πατρωνυμική κατάληξη σε - ίδης: Πηλεΐδης
9. H κατάληξη των θηλυκών σε - η και εκεί όπου η αττική διάλεκτος έχει - α:
ὥρη αντί ὥρα
ἡμέρη αντί ἡμέρα
10. Tα αρσενικά της α΄ κλίσης σχηματίζουν τη γενική ενικού σε -εω αντί -ου:
Πηληϊάδεωαντί Πηληϊάδου,
δεσπότεω αντί δεσπότου
11. Tα θηλυκά της α΄ κλίσης σχηματίζουν τη δοτική πληθυντικού σε - ῃσι:
πύλῃσι αντί πύλαις
Δωρική Διάλεκτος
Φωνήεντα:
1. α αντί ε, η
ἱαρός αντί ἱερός,
σελάνα αντί σελήνη
2. αι αντί ει
αἴ τις αντί εἴ τις
3. η αντί ει
κήνα αντί ἐκείνη,
γλυκῆα αντί γλυκεῖα
4. ι αντί ε (μπροστά από φωνήεν)
σιός αντί θεός,
ἀργύριον αντί ἀργύρεον
5. ω αντί ου
ὕπνω αντί ὕπνου,
Mῶσα αντί Mοῦσα
Σύμφωνα:
6. σ αντί θ (με κάποιες εξαιρέσεις)
παρσένος αντί παρθένος,
σιώ αντί θεώ
7. σδ αντί ζ
παῖσδες αντί παῖδες,
8. νθ αντί λθ
ἐνθοῖσα αντί ἐλθοῦσα
9. γλ αντί βλ
ἰανογλεφάρων αντί ἰανοβλεφάρων
10. σ αντί ν (στο α΄ πληθ. και γ΄ ενικ. πρόσωπο).
λέγομες αντί λέγομεν
ἦς αντί ἦν
Κλίση ρημάτων:
11. H κατάληξη του γ΄ πληθ. προσώπου του ενεργητικού ενεστώτα είναι -οντι:
ἔχοντι αντί ἔχουσι.
12. Aοριστικοί τύποι με -ξ- ρημάτων σε -ζ-:
ὥριξα αντί ὥρισα
Κλίση ονομάτων:
13. H γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους λήγει σε -ᾶν:
ὑψηλᾶν ἀρετᾶν αντί ὑψηλῶν ἀρετῶν.
Ιδιοτυπίες:
14. ποτί = πρός, ὥτε = ὥστε, αἴκα = ἐάν.