ΛΗΜΜΑ

• δηλόω
• ρήμα
• δηλῶ

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• Α. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ και ΜΕΣΟ 1. δείχνω, παρουσιάζω, φανερώνω, αποκαλύπτω |με αιτ. |με αιτ. πράγμ. και δοτ. προσ. |με αιτ. και κτγ. |με κτγ. μτχ. |με ὅτι ή ὡς |απρόσ. με ὄτι ή ὡς |ειδοποιώ, αναγγέλλω 2. αποδεικνύω |με εμπρόθετο προσδιορισμό |υποδεικνύω |φρ. δηλοῖ δέ=αποδεικνύει, φανερώνει |επιστήμη |απόλ. 3. διασαφηνίζω, επεξηγώ, αναπτύσσω τις απόψεις μου, διηγούμαι |με εμπρόθετο προσδιορισμό Β. ΠΑΘΗΤΙΚΟ φανερώνομαι, αποκαλύπτομαι

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• Α. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ και ΜΕΣΟ
• 1. δείχνω, παρουσιάζω, φανερώνω, αποκαλύπτω
• με αιτ.
• ΘΟΥΚ 6.47.1 δηλώσαντας δὲ τὴν ἐς τοὺς φίλους καὶ ξυμμάχους προθυμίαν
• ΣΟΦ ΟιδΤ 76 ὅταν δ΄ ἵκηται͵ τηνικαῦτ΄ ἐγὼ κακὸς μὴ δρῶν ἂν εἴην πάνθ΄ ὅσ΄ ἂν δηλοῖ θεός
• με αιτ. πράγμ. και δοτ. προσ.
• ΣΟΦ Φιλ 616 εὐθέως ὑπέσχετο τὸν ἄνδρ΄ Ἀχαιοῖς τόνδε δηλώσειν ἄγων
• ΑΙΣΧ Περ 519 ὡς κάρτα μοι σαφῶς ἐδήλωσας κακά
• με αιτ. και κτγ.
• ΣΟΦ ΟιδΚ 783 σε δηλώσω κακὸν
• με κτγ. μτχ.
• ΣΟΦ Αντ 242 δηλοῖς δ΄ ὥς τι σημαίνων νέον
• ΗΡ 4.42 Λιβύη μὲν γὰρ δηλοῖ αὐτὴ ἐοῦσα περίρρυτος
• με ὅτι ή ὡς
• ΘΟΥΚ 4.68.6 ἐδήλουν δὲ οὐδὲν ὅτι ἴσασι τὰ πρασσόμενα { δεν άφησαν να φανεί ότι ήξεραν τίποτε για την συνωμοσία }
• απρόσ. με ὄτι ή ὡς
• ΗΡ 2.117 { οι στίχοι αυτοί, και μάλιστα οι τελευταίοι, φανερώνουν ότι τα Κύπρια έπη δεν είναι του Ομήρου αλλά κάποιου άλλου }
• ΗΡ 9.68 δηλοῖ τέ μοι ὅτι πάντα τὰ πρήγματα τῶν βαρβάρων ἤρτητο ἐκ Περσέων { για μένα είναι φανερό ότι η δύναμη των βαρβάρων εξαρτάται ολοκληρωτικά από τους Πέρσες }
• ΠΛ Πολιτ 497c τότε δηλώσει ὅτι τοῦτο μὲν τῷ ὄντι θεῖον ἦν { τότε θα το δείξει ολοφάνερα πως ήταν κάτι τι πραγματικά θεϊκό αυτό }
• ειδοποιώ, αναγγέλλω
• ΣΟΦ Ηλ 1106 ἴθ΄͵ ὦ γύναι͵ δήλωσον εἰσελθοῦσ΄ ὅτι Φωκῆς ματεύουσ΄ ἄνδρες Αἴγισθόν τινες { πήγαινε λοιπόν μέσα εσύ, γυναίκα, και πες τους πως δυο ξένοι απ΄ τη Φωκίδα τον Αίγισθο ζητούν }
• 2. αποδεικνύω
• ΑΝΤΙΦ 2.4 ἔργῳ δηλώσω οὐ παραγενόμενος { θα αποδείξω έμπρακτα ότι δεν ήμουν παρών }
• ΘΟΥΚ 1.21.2 δηλώσει ὅμως μείζων (ενν.ὁ πόλεμος οὖτος) γεγενημένος αὐτῶν
• με εμπρόθετο προσδιορισμό
• ΣΟΦ Τραχ 369 ἔδοξεν οὖν μοι πρὸς σὲ δηλῶσαι τὸ πᾶν, δέσποινα
• ΘΟΥΚ 1.90.2 τὸ μὲν βουλόμενον καὶ ὕποπτον τῆς γνώμης οὐ δηλοῦντες ἐς τοὺς Ἀθηναίους
• υποδεικνύω
• ΘΟΥΚ 1.72.1 δηλῶσαι δὲ περὶ τοῦ παντὸς ὡς οὐ ταχέως αὐτοῖς βουλευτέον εἴη { να υποδείξουν (στους Σπαρτιάτες), γενικά, ότι δεν έπρεπε να πάρουν αμέσως την απόφαση για το όλο ζήτημα }
• φρ. δηλοῖ δέ=αποδεικνύει, φανερώνει
• επιστήμη
• ΑΡΙΣΤ ΖΜορ 652a ὁ δὲ μυελὸς θερμὸς τὴν φύσιν· δηλοῖ δ΄ ἡ λιπαρότης αὐτοῦ καὶ τὸ πῖον
• απόλ.
• ΑΡΙΣΤ Χρωμ 799a δηλοῖ δέ· πάντα γὰρ αὐτὰ γίνεται ξανθὰ καὶ περὶ τὸν τράχηλον͵ καὶ ὅλως ὅσα σπανίζει τροφῆς τῆς ἐν αὐτοῖς ὑπολειπούσης
• 3. διασαφηνίζω, επεξηγώ, αναπτύσσω τις απόψεις μου, διηγούμαι
• ΘΟΥΚ 2.62.1 δηλώσω δὲ καὶ τόδε
• με εμπρόθετο προσδιορισμό
• ΛΥΣ 10.7 ἀλλὰ περὶ ἑνὸς εἰπὼν περὶ πάντων ἐδήλωσεν
• ΙΣΟΚΡ 11.9 πειράσομαί σοι διὰ βραχέων δηλῶσαι περὶ τὴν αὐτὴν ὑπόθεσιν
• Β. ΠΑΘΗΤΙΚΟ φανερώνομαι, αποκαλύπτομαι
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 1.2.15 ἴνα δὲ σαφέστερον δηλωθῇ πᾶσα ἡ Περσῶν πολιτεία͵ μικρὸν ἐπάνειμι
• ΑΡΙΣΤ Φυσιογν 806a ὁποῖα δὲ ταῦτά ἐστιν͵ ὕστερον δηλωθήσεται

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΔΗΛΟΣ >
• Από: δηλ- + -όω.
• Η λ. δῆλος προέρχεται από το ομηρ. επίθ. δέελος (και *δεαλος), που παράγεται από το δέατο (=καίω, λάμπω).

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ρ4
• δηλῶ, ἐδήλουν, δηλώσω, ἐδήλωσα, δεδήλωκα, ἐδεδηλώκειν
• δηλοῦμαι, ἐδηλούμην, δηλώσομαι, ἐδηλωσάμην
• παθ. μέλλ. δηλωθήσομαι, παθ. αόρ. ἐδηλώθην

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: δήλωσις 'φανέρωση, υπόδειξη, εξήγηση', δήλωμα 'τρόπος, μέσο να δηλωθεί κάτι', ἀδηλότης
  • ρήματα: δηλόω, ἀδηλέω 'βρίσκομαι σε αβεβαιότητα', ἀδηλόω 'κάνω κάποιον αόρατο, διαγράφω', ἀποδηλόω 'φανερώνω', διαδηλόω 'φανερώνω εντελώς'
  • επίθετα: δῆλος, δέελος 'ορατός', ἄδηλος, ἀίδηλος 'αόρατος', διάδηλος 'εντελώς ευδιάκριτος', ἔκδηλος, ἔνδηλος 'φανερός, κατάδηλος', ἐπίδηλος 'ολοφάνερος', εὔδηλος 'ολοφάνερος', κατάδηλος, πρόδηλος, σύνδηλος, εὔδειλος 'καλά ορατός, φωτισμένος', εὐδείελος 'φανερός, ορατός από μακριά', δηλωτός, δηλωτικός
  • επιρρήματα: ἀδήλως, ἀιδήλως 'αόρατα', προδήλως
• ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • αιολ. ζάδηλος 'διάδηλος, διαφανής'
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ρήματα: καταδηλόω, παραδηλόω 'φανερώνω πλαγίως, υπαινίσσομαι', προδηλόω, ὑποδηλόω 'δείχνω έμμεσα ή συγκαλυμμένα, υπαινίσσομαι'
  • επιρρήματα: δήλως, διαδήλως, ἐκδήλως, ἐνδήλως, ἐπιδήλως, εὐδήλως, καταδήλως
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %δηλ%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • δηλοποίησις, δηλοποιητικόν, δηλωτικώς, δηλωτός, δηλώτρια, αδήλωτος, διαδήλωσις, διαδηλωταί, διαδηλωτάρχης, διαδηλωτκός, εκδήλωσις, εκδηλωτικός, καταδήλωσις
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά %δηλ%
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής %δηλ%
• ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • Ήπ. Τήνος δηλιαίνω, Ήπ. δέλνω, Ήπ. το δηλωτικό 'κατάστιχο, μητρώο'
  • Το ιερό νησί των αρχαίων Ελλήνων, η Δήλος, ονομάστηκε έτσι γιατί φανερώθηκε ξαφνικά από τη θάλασσα για να βρει καταφύγιο και να γεννήσει η κυνηγημένη Λητώ.