ΛΗΜΜΑ

• ἀρετή
• ουσιαστικό
• -ῆς
• ἡ

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• Α. 1. ανδρεία, γενναιότητα |το αποτέλεσμα της ανδρείας, συχνά σε πληθ. αἱ ἀρεταί=οι γενναίες πράξεις |δόξα, φήμη 2. ηθική ιδιότητα, ηθικό χαρακτηριστικό, αρετή, ιδίως στον πληθ. αἱ ἀρεταί |καθήκον 3. τέλεια σωματική διάπλαση, ομορφιά |για άνθρωπο |ομορφιά, ικανότητα, εξέχουσα ιδιότητα |για πράγματα ή ζώα 4. ηθικοπνευματική ικανότητα |πολιτική ικανότητα Β.προκοπή, ευδοκίμηση |ευφορία, γονιμότητα

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• Α.
• 1. ανδρεία, γενναιότητα
• ΘΟΥΚ 2.36.1 τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες…ἐλευθέραν δι΄ ἀρετὴν παρέδοσαν
• το αποτέλεσμα της ανδρείας, συχνά σε πληθ. αἱ ἀρεταί=οι γενναίες πράξεις
• ΘΟΥΚ 2.42.2 ἃ γὰρ τὴν πόλιν ὕμνησα͵ αἱ τῶνδε καὶ τῶν τοιῶνδε ἀρεταὶ ἐκόσμησαν͵ καὶ οὐκ ἂν πολλοῖς τῶν Ἑλλήνων ἰσόρροπος ὥσπερ τῶνδε ὁ λόγος τῶν ἔργων φανείη
• ΙΣΟΚΡ 6.100 τοιούτους αὑτοὺς παρασχόντες ὥστε τοὺς μετὰ τέχνης ἐγκωμιάζοντας μὴ δύνασθαι τοὺς ἐπαίνους ἐξισῶσαι ταῖς ἐκείνων ἀρεταῖς
• δόξα, φήμη
• ΣΟΦ Φιλ 1420 ὅσους πονήσας καὶ διεξελθὼν πόνους ἀθάνατον ἀρετὴν ἔσχον
• 2. ηθική ιδιότητα, ηθικό χαρακτηριστικό, αρετή, ιδίως στον πληθ. αἱ ἀρεταί
• ΑΡΙΣΤ Ρητ 1366a ἀρετὴ δ΄ ἐστὶ μὲν δύναμις ὡς δοκεῖ ποριστικὴ ἀγαθῶν καὶ φυλακτική͵ καὶ δύναμις εὐεργετικὴ πολλῶν καὶ μεγάλων͵ καὶ πάντων περὶ πάντα· μέρη δὲ ἀρετῆς δικαιοσύνη͵ ἀνδρεία͵ σωφροσύνη͵ μεγαλοπρέπεια͵ μεγαλοψυχία͵ ἐλευθεριότης͵ φρόνησις, σοφία
• ΘΟΥΚ 1.37.5 ὅσῳ ἀληπτότεροι ἦσαν τοῖς πέλας͵ τόσῳ δὲ φανερωτέραν ἐξῆν αὐτοῖς τὴν ἀρετὴν διδοῦσι καὶ δεχομένοις τὰ δίκαια δεικνύναι { όσο λιγότερο ευπρόσβλητοι είναι, τόσο περισσότερο θα έπρεπε να φανερώνουν την αρετή τους και να δέχονται να εφαρμόζεται το δίκαιο }
• καθήκον
• ΠΛ Απολ 31b τὸ δὲ ὑμέτερον πράττειν ἀεί͵ ἰδίᾳ ἑκάστῳ προσιόντα ὥσπερ πατέρα ἢ ἀδελφὸν πρεσβύτερον πείθοντα ἐπιμελεῖσθαι ἀρετῆς
• 3. τέλεια σωματική διάπλαση, ομορφιά
• για άνθρωπο
• ΟΜ Οδ 18.251 Εὐρύμαχ΄͵ ἦ τοι ἐμὴν ἀρετὴν εἶδός τε δέμας τε ὤλεσαν ἀθάνατοι
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 5.1.5 διήνεγκε δ΄ ἐνταῦθα πρῶτον μὲν τῷ μεγέθει͵ ἔπειτα δὲ καὶ τῇ ἀρετῇ καὶ τῇ εὐσχημοσύνῃ
• ομορφιά, ικανότητα, εξέχουσα ιδιότητα
• για πράγματα ή ζώα
• ΞΕΝ Ιερ 2.2 κέκτησθε δὲ διαφέροντας μὲν ἀρετῇ ἵππους
• ΞΕΝ Ιερ 11.5 νικᾶν δὲ πότερα δοκεῖς κάλλιον εἶναι ἅρματος ἀρετῇ ἢ πόλεως ἧς προστατεύεις εὐδαιμονίᾳ
• ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1106a ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ τόν τε ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ
• 4. ηθικοπνευματική ικανότητα
• ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1103a διορίζεται δὲ καὶ ἡ ἀρετὴ κατὰ τὴν διαφορὰν ταύτην· λέγομεν γὰρ αὐτῶν τὰς μὲν διανοητικὰς τὰς δὲ ἠθικάς͵ σοφίαν μὲν καὶ σύνεσιν καὶ φρόνησιν διανοητικάς͵ ἐλευθεριότητα δὲ καὶ σωφροσύνην ἠθικάς
• ΞΕΝ Απομν 2.6.39 ὅσαι δ΄ ἐν ἀνθρώποις ἀρεταὶ λέγονται͵ σκοπούμενος εὑρήσεις πάσας μαθήσει τε καὶ μελέτῃ αὐξανομένας
• πολιτική ικανότητα
• ΠΛ Μεν 71e αὕτη ἐστὶν ἀνδρὸς ἀρετή͵ ἱκανὸν εἶναι τὰ τῆς πόλεως πράττειν͵ καὶ πράττοντα τοὺς μὲν φίλους εὖ ποιεῖν͵ τοὺς δ΄ ἐχθροὺς κακῶς͵ καὶ αὐτὸν εὐλαβεῖσθαι μηδὲν τοιοῦτον παθεῖν
• Β.προκοπή, ευδοκίμηση
• ΟΜ Οδ 13.45 θεοὶ δ΄ ἀρετὴν ὀπάσειαν παντοίην͵ καὶ μή τι κακὸν μεταδήμιον εἴη { εύχομαι να σας χαρίζουν οι θεοί κάθε προκοπή και κανένα κακό να μην βρει τον λαό σας }
• ευφορία, γονιμότητα
• ΗΡ 7.5 ὡς ἡ Εὐρώπη περικαλλὴς εἴη χώρη καὶ δένδρεα παντοῖα φέρουσα ἥμερα ἀρετήν τε ἄκρη͵ βασιλέϊ τε μούνῳ θνητῶν ἀξίη ἐκτῆσθαι
• ΘΟΥΚ 1.2.4 διὰ γὰρ ἀρετὴν γῆς αἵ τε δυνάμεις τισὶ μείζους ἐγγιγνόμεναι στάσεις ἐνεποίουν ἐξ ὧν ἐφθείροντο { σε όλα τα μέρη αυτά η ευφορία της γης δημιουργούσε τάξη πλουσίων και τούτο προκαλούσε καταστροφικές επαναστάσεις }

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΑΡΕΤΗ >
• Η λ. πιθανώς να συνδέεται με το ρ. ἀραρίσκω (=συνδέω, συνταιριάζω, συνενώνω).

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ο3
• δωρ. ἀρετά, λεσβ. ἀρέτα

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: αἰναρέτης 'πολύ γενναίος'
  • ρήματα: ἀρετάω 'προκόβω, ευτυχώ'
  • επίθετα: ἀρέταιχμος 'αυτός που επικρατεί με τη λόγχη', φιλάρετος
• ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • δωρ. ἀρετά
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: ἀρετίδιον, ἀρεταλογία 'αστεϊσμός', αὐτοαρετή
  • ρήματα: ἀρετόομαι 'γίνομαι ενάρετος', ἀρεταίνω
  • επίθετα: ἀρετηφόρος 'ενάρετος', ἀρεταλόγος 'αυτός που φλυαρεί για την αρετή', ἐνάρετος, μισάρετος 'αυτός που μισεί την αρετή', πανάρετος
  • επιρρήματα: ἐναρέτως, παναρέτως
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %αρετ%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • αρετοβριθής, αρετοφύλακες 'τα μεσοφόρια'
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά %αρετ%
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής %αρετ%
• ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • Τσακων. ενάρετε 'ενάρετος'