ΛΗΜΜΑ

• ἀναγκαῖος
• επίθετο
• -α, -ον ή -ος, -ον
• ἀναγκαίως

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• ΕΠΙΘΕΤΟ Α.Με ενεργητική σημασία αυτός που εξαναγκάζει, υποχρεώνει, επιβάλλει |με απρφ. Β. Με παθητική σημασία 1. απαραίτητος, αναγκαίος |(συχνά σε υπερθ.) ελάχιστος αναγκαίος |φρ. ἀναγκαῖόν ἐστι=είναι αναγκαίο, είναι επιβεβλημένο 2. στενοί, αγαπητοί |για συγγενικούς ή φιλικούς δεσμούς Γ. |το ουδ. ως ουσ. 1. τὰ ἀναγκαῖα=τα απαραίτητα, τα χρήσιμα 2. τὸ ἀναγκαῖον, τὰ ἀναγκαῖα=λογική αναγκαιότητα, αναγκαία συνθήκη λογικής επαγωγής |φιλοσοφία 3. οἱ ἀναγκαῖοι=συγγενείς εξ αίματος, γονείς |για οικογένεια ΕΠΙΡΡΗΜΑ 1. κατ' ανάγκη, αναγκαστικά 2. ελλιπώς |φρ. ἀναγκαίως ἔχειν=πρέπει, οφείλει να... |φρ. ἀναγκαιότατα λέγεις (για έντονη κατάφαση ή συμφωνία)

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• ΕΠΙΘΕΤΟ Α.Με ενεργητική σημασία αυτός που εξαναγκάζει, υποχρεώνει, επιβάλλει
• ΠΛ Σοφιστ 265d μετὰ πειθοῦς ἀναγκαίας ἐπεχειροῦμεν ποιεῖν ὁμολογεῖν
• ΣΟΦ Ηλ 48 τέθνηκ΄ Ὀρέστης ἐξ ἀναγκαίας τύχης
• ΟΜ Ιλ 16.835 ὅ σφιν ἀμύνω ἦμαρ ἀναγκαῖον { εγώ που απομακρύνω από τους Τρώες τη μέρα της σκλαβιάς }
• ΘΕΟΓΝ ελ 1.472 πᾶν γὰρ ἀναγκαῖον χρῆμ΄ ἀνιηρὸν ἔφυ { τι κάθε πράγμα βίαιο γεννάει στεναχώρια }
• με απρφ.
• ΠΛ Γοργ 449b εἰσὶ ἔνιαι τῶν ἀποκρίσεων ἀναγκαῖαι διὰ μακρῶν τοὺς λόγους ποιεῖσθαι
• Β. Με παθητική σημασία
• 1. απαραίτητος, αναγκαίος
• ΘΟΥΚ 1.2.2 τῆς τε καθ΄ ἡμέραν ἀναγκαίου τροφῆς
• ΑΡΙΣΤ Ψυχ 414a { μια μόνο αίσθηση, την πιο αναγκαία, την αφή }
• ΠΛ Πολ 559a ἆρ΄ οὖν οὐχ ἡ τοῦ φαγεῖν (ἐπιθυμία) μέχρι ὑγιείας τε καὶ εὐεξίας καὶ αὐτοῦ σίτου τε καὶ ὄψου ἀναγκαῖος ἂν εἴη;
• (συχνά σε υπερθ.) ελάχιστος αναγκαίος
• ΘΟΥΚ 1.90.3 ἕως ἂν τὸ τεῖχος ἱκανὸν ἄρωσιν, ὥστε ἀπομάχεσθαι ἐκ τοῦ ἀναγκαιοτάτου ὕψους { ...ώστε να μπορούν να αποκρούσουν έναν εχθρό, από το κατώτατο απαραίτητο ύψος }
• ΠΛ Πολ 369d εἴη δ΄ ἂν ἥ γε ἀναγκαιοτάτη πόλις ἐκ τεττάρων ἢ πέντε ἀνδρῶν { το μικρότερο δυνατό μέγεθος μιας πόλης θα ήταν τέσσερις με πέντε άνδρες }
• φρ. ἀναγκαῖόν ἐστι=είναι αναγκαίο, είναι επιβεβλημένο
• ΘΟΥΚ 6.89.1 ἀναγκαῖον περὶ τῆς ἐμῆς διαβολῆς πρῶτον ἐς ὑμᾶς εἰπεῖν { είναι ανάγκη να μιλήσω πρώτα απ' όλα για τις συκοφαντίες που διαδίδουν εναντίον μου }
• ΔΗΜ 12.1 πολλῶν γὰρ ὑπαρχόντων ἐγκλημάτων ἀναγκαῖόν ἐστιν ὑπὲρ ἁπάντων δηλῶσαι καθαρῶς
• 2. στενοί, αγαπητοί
• για συγγενικούς ή φιλικούς δεσμούς
• ΕΥΡ Ανδρ 671 ξένης δ΄ ὕπερ τοιαῦτα λάσκεις τοὺς ἀναγκαίους φίλους { για μια ξένη τώρα τέτοια κράζεις στους πιο στενούς σου συγγενείς ενάντια; }
• ΔΗΜ 19.290 εἶθ΄ ὑπὲρ μὲν συγγενῶν καὶ ἀναγκαίων ἀνθρώπων οὐκ ἀναβαίνεις
• ΠΛ Πολ 574b τὴν πάλαι φίλην καὶ ἀναγκαίαν μητέρα { που είναι αγαπητή από παλιά και δεμένη μαζί του με δεσμούς αίματος }
• Γ.
• το ουδ. ως ουσ.
• 1. τὰ ἀναγκαῖα=τα απαραίτητα, τα χρήσιμα
• ΞΕΝ Απομν 1.1.6 τὰ μὲν γὰρ ἀναγκαῖα συνεβούλευε καὶ πράττειν ὡς ἐνόμιζεν ἄριστ΄ ἂν πραχθῆναι
• 2. τὸ ἀναγκαῖον, τὰ ἀναγκαῖα=λογική αναγκαιότητα, αναγκαία συνθήκη λογικής επαγωγής
• φιλοσοφία
• ΑΡΙΣΤ Ρητ 1357a ἐπεὶ δ΄ ἐστὶν ὀλίγα μὲν τῶν ἀναγκαίων ἐξ ὧν οἱ ῥητορικοὶ συλλογισμοί εἰσι { λίγες μόνο προτάσεις είναι αναγκαία προϋπόθεση για την κατασκευή ενός ρητορικού συλλογισμού }
• ΑΡΙΣΤ Ποιητ 1451a οἷα ἂν γένοιτο καὶ τὰ δυνατὰ κατὰ τὸ εἰκὸς ἢ τὸ ἀναγκαῖον { όσα συμβαίνουν και όσα είναι δυνατόν να συμβούν κατά πιθανή ή λογική αναγκαιότητα }
• 3. οἱ ἀναγκαῖοι=συγγενείς εξ αίματος, γονείς
• για οικογένεια
• ΞΕΝ ΚΑναβ 2.4.1 ἀφικνοῦνται πρὸς Ἀριαῖον καὶ οἱ ἀδελφοὶ καὶ οἱ ἄλλοι ἀναγκαῖοι
• ΕΠΙΡΡΗΜΑ 1. κατ' ανάγκη, αναγκαστικά
• ΘΟΥΚ 2.64.2 φέρειν δὲ χρὴ τά τε δαιμόνια ἀναγκαίως { χρέος έχουμε όμως να υπομένουμε με καρτερία κατ' ανάγκη όσα στέλνουν οι θεοί }
• ΕΥΡ ΙΑυλ 724 καλῶς ἀναγκαίως τε· συνενέγκαι δ΄ ὅμως
• 2. ελλιπώς
• ΠΛ Πολ 527a λέγουσι μέν που μάλα γελοίως τε καὶ ἀναγκαίως { να εκφράζονται με τρόπο πολύ αστείο και λειψό }
• φρ. ἀναγκαίως ἔχειν=πρέπει, οφείλει να...
• ΕΥΡ ΗρΜαιν 502 θανεῖν γάρ͵ ὡς ἔοικ΄͵ ἀναγκαίως ἔχει { φαίνεται ότι πρέπει να πεθάνω }
• ΣΟΦ Τραχ 723 ταρβεῖν μὲν ἔργα δείν΄ ἀναγκαίως ἔχει { πρέπει να φοβάσαι τα φοβερά τα έργα }
• ΙΣΟΚΡ 15.102 ἀναγκαίως ἔχει διαλεχθῆναι περὶ αὐτῶν
• φρ. ἀναγκαιότατα λέγεις (για έντονη κατάφαση ή συμφωνία)
• ΠΛ Φιληβ 40c ΣΩ. Ψευδέσιν ἄρα ἡδοναῖς τὰ πολλὰ οἱ πονηροὶ χαίρουσιν, οἱ δ᾽ ἀγαθοὶ τῶν ἀνθρώπων ἀληθέσιν. ΠΡΩ. Ἀναγκαιότατα λέγεις.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΑΝΑΓΚΗ >
• Από: ἀναγκ- + -αῖος.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ε2α
• επίθετο συγκρ. ἀναγκαιότερος, υπερθ. ἀναγκαιότατος
• επίρρημα συγκρ. ἀναγκαιότερον, υπερθ. ἀναγκαιότατα

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: ἀνάγκη, τό ἀναγκαῖον, ἀναγκαιότης 'συγγένεια εξ αίματος', ἀναγκοφαγία
  • ρήματα: ἀναγκάζω, διαναγκάζω 'τρυπώ, ανοίγω πόρους', εἰσαναγκάζω, ἐξαναγκάζω, ἐπαναγκάζω, ἐσαναγκάζω, καταναγκάζω, ξυναναγκάζω, περιαναγκάζω 'αναγκάζω από παντού', προσαναγκάζω 'αναγκάζω πιέζοντας ακόμη περισσότερο', συναναγκάζω
  • επίθετα: ἀναγκαῖος, ἀναγκαστός, ἀναγκαστέος, ἀναγκαστικός, ἀναγκόδακρυς
  • επιρρήματα: ἀναγκαίως
• ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • ιων. ἀναγκαίη
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: ἀναγκαστήρ 'αυτός που εμποδίζει', ἀναγκαστήριος, ἀνάγκασμα, πειθανάγκη
  • ρήματα: ἀναγκοφαγέω, ἀναγκοτροφέω 'ακολουθώ αναγκαστική διατροφή, όπως λ.χ. οι αθλητές', παραναγκάζω
  • επιρρήματα: ἀναγκαστικῶς
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %αναγκ%, %αναγκαζ%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • ανάγκασις, εξαναγκασμός, εξαναγκαστικός, εξαναγκαστικώς, εξανάγκη, καταναγκαστής, καταναγκαστικώς
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά %αναγκ%, %αναγκαζ%
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής %αναγκ%, %αναγκαζ%
• ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • Ικαρ. Στερ.Ελλ. Θράκ. ανάγκασμα, Ίμβρ. Σαμοθρ. ανέgασμα, Πόντ. ᾽νέγκασμαν, Μακεδ. αναγκαστήρ᾽, Κύπ. αναγκαστός, ανηγκαστός, Σύμη αναgαστός, ᾽νεgαστός