ΛΗΜΜΑ

• τάξις
• ουσιαστικό
• -εως
• ἡ

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• Α. |στρατιωτικός όρος 1. παράταξη και διάταξη στρατεύματος σε συγκεκριμένη θέση και σειρά |κατάταξη και οργάνωση στρατιωτικών δυνάμεων, πεζικού ή ναυτικού, σε υποδιαιρέσεις (τάγμα, λόχος, μοίρα...) |κάθε κατάλληλος σχηματισμός στρατιωτικών δυνάμεων για μάχη, παράταξη |θέση στις γραμμές μάχης 2. (στην αρχαία Αθήνα) η στρατιωτική δύναμη που αναλογούσε σε κάθε φυλή σε καιρό πολέμου Β. 1. διάταξη, οργάνωση βάσει κανόνων, τάξη |πολιτειακή οργάνωση 2. θέση, αξίωμα, ρόλος, κατάσταση 3. γενικά σύνολο ή ομάδα ανθρώπων, κατηγορία, τάξη (πολιτική, κοινωνική)

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• Α.
• στρατιωτικός όρος
• 1. παράταξη και διάταξη στρατεύματος σε συγκεκριμένη θέση και σειρά
• ΞΕΝ ΚΑναβ 2.1.7 καὶ γὰρ προσεποιεῖτο ἐπιστήμων εἶναι τῶν ἀμφὶ τάξεις τε καὶ ὁπλομαχίαν
• ΘΟΥΚ 5.68.3 τετρακόσιοι καὶ δυοῖν δέοντες πεντήκοντα ἄνδρες ἡ πρώτη τάξις ἦν
• κατάταξη και οργάνωση στρατιωτικών δυνάμεων, πεζικού ή ναυτικού, σε υποδιαιρέσεις (τάγμα, λόχος, μοίρα...)
• ΘΟΥΚ 2.79.5 καὶ ἀναχωροῦσι πρὸς τὰς δύο τάξεις (=υποχωρούν προς τους δύο λόχους)
• ΞΕΝ Ελλ 3.4.16 ἆθλα προύθηκε ταῖς τε ὁπλιτικαῖς τάξεσιν
• ΑΙΣΧ Περ 380 τάξις δὲ τάξιν παρεκάλει νεὼς μακρᾶς { και η μια τάξη του μεγάλου στόλου καλεί την άλλη να ξεκινήσει }
• κάθε κατάλληλος σχηματισμός στρατιωτικών δυνάμεων για μάχη, παράταξη
• ΘΟΥΚ 4.94.2 καθεστώτων δὲ ἐς τὴν τάξιν καὶ ἤδη μελλόντων ξυνιέναι { αφού είχαν πάρει τις θέσεις τους στην παράταξη ήταν έτοιμοι να συγκρουστούν }
• θέση στις γραμμές μάχης
• ΑΙΣΧ Περ 297 ὅστ΄ ἐπὶ σκηπτουχίᾳ ταχθεὶς ἄνανδρον τάξιν ἠρήμου θανών; { ο οποίος, όταν τοποθετήθηκε αρχηγός, πεθαίνοντας άφησε τη θέση του κενή χωρίς άνδρα; }
• ΠΛ Κριτων 51b καὶ οὐχὶ ὑπεικτέον οὐδὲ ἀναχωρητέον οὐδὲ λειπτέον τὴν τάξιν { ούτε να εγκαταλείπουμε τη θέση μας στη διάταξη της μάχης }
• 2. (στην αρχαία Αθήνα) η στρατιωτική δύναμη που αναλογούσε σε κάθε φυλή σε καιρό πολέμου
• ΛΥΣ 15.5 ὅτι ἐξελαύνων Ἀλκιβιάδην ἐκ τῆς φυλῆς ἄκυρον ἐποίει τὴν τούτων τάξιν
• Β.
• 1. διάταξη, οργάνωση βάσει κανόνων, τάξη
• ΙΣΟΚΡ 12.260 ἐθαύμαζόν σου τήν τε φύσιν καὶ τὴν τοῦ βίου τάξιν
• ΠΛ Νομ 657b θαρροῦντα χρὴ εἰς νόμον ἄγειν καὶ τάξιν αὐτά
• ΑΡΙΣΤ Ουρ 297a τὰ γὰρ φαινόμενα συμβαίνει μεταβαλλόντων τῶν σχημάτων οἷς ὥρισται τῶν ἄστρων ἡ τάξις
• πολιτειακή οργάνωση
• ΠΛ Κριτ 109d ἄνδρας δὲ ἀγαθοὺς ἐμποιήσαντες αὐτόχθονας ἐπὶ νοῦν ἔθεσαν τὴν τῆς πολιτείας τάξιν { αφού έκαναν τους ντόπιους κατοίκους αγαθούς, τους εμπνεύσανε την ιδέα πως πρέπει να οργανώσουν τέλεια την πολιτεία τους }
• ΑΡΙΣΤ ΑθΠολ 3.1 ἦν δ΄ ἡ τάξις τῆς ἀρχαίας πολιτείας τῆς πρὸ Δράκοντος τοιάδε
• 2. θέση, αξίωμα, ρόλος, κατάσταση
• ΑΙΣΧΙΝ 3.7 οὕτω καὶ νῦν αἰσχύνθητε ἐκλιπεῖν τὴν τάξιν ἣν τέταχθε ὑπὸ τῶν νόμων
• ΠΛ Φαιδ 247a τεταγμένοι θεοὶ ἄρχοντες ἡγοῦνται κατὰ τάξιν ἣν ἕκαστος ἐτάχθη
• ΑΡΙΣΤ ΑθΠολ 3.6 ἡ δὲ τῶν Ἀρεοπαγιτῶν βουλὴ τὴν μὲν τάξιν εἶχε τοῦ διατηρεῖν τοὺς νόμους
• 3. γενικά σύνολο ή ομάδα ανθρώπων, κατηγορία, τάξη (πολιτική, κοινωνική)
• ΑΙΣΧΙΝ 1.155 κατανείμητε εἰς τὴν προσήκουσαν τάξιν Τίμαρχον
• ΑΡΙΣΤ Πολιτικ 1273a παρεκβαίνει δὲ τῆς ἀριστοκρατίας ἡ τάξις τῶν Καρχηδονίων μάλιστα πρὸς τὴν ὀλιγαρχίαν
• ΑΡΙΣΤ ΑθΠολ 11.2 οἱ δὲ γνώριμοι πάλιν εἰς τὴν αὐτὴν τάξιν ἀποδώσειν

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΤΑΣΣΩ >
• Από: ταγ- + -σις.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ο14.1
• ιων. γεν. ενικ. -ιος

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: ἀντίταξις 'αντιμέτωπος τοποθέτηση, αντιπαράταξη', ἀπόταξις 'αποχωρισμός, ταξινόμηση ατόμων για φορολογία', διάταξις, ἐπίταξις 'διαταγή, διακανονισμός ή επιβολή φόρου', παράταξις, πρόσταξις 'τακτοποίηση, προσταγή', σύνταξις, ταξιαρχία, ταξίαρχος, ταξιάρχης
  • ρήματα: τάσσω, ταξιόομαι 'παρατάσσομαι για μάχη', ταξιαρχέω
• ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • ιων. τάξιος
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: ταξεώτης 'ακόλουθος ή βοηθός άρχοντα, δικαστή ή στρατηλάτη', ταξείδιον, ταξίδιον 'εκστρατεία, πορεία', ἔκταξις 'παράταξη μάχης', ἔνταξις, κατάταξις, πρόταξις, ὑπόταξις, συνταξιαρχία
  • ρήματα: ταξιδεύω 'κάνω εκστρατεία ή εκδρομή', συνταξιδεύω
  • επίθετα: ταξίφυλλος 'αυτός που τα φύλλα του φυτρώνουν με τάξη', ταξιόζωτος 'αυτός που έχει κλαδιά κατά κανονικά διαστήματα', ταξίλοχος 'αυτός που διοικεί λόχο', ταξεωτικός
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %ταξι%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • ταξειδεύσιμος, ταξειδιωτικός, ταξειδομανία, ταξιαρχικός, ταξιθετέω, ταξιθέτησις, ταξινομέω, ταξινόμησις, ταξινομία, συντάκτρια, συντακτικογράφος 'ο συγγραφέας συντακτικού', συνταξειδιώτης, κατατακτήριος
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά %ταξι%, %ταξη%
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής %ταξι%, ταξι%, %ταξη%
• ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • Ικαρ. Κάλυμν. Κάρπαθ. Κως Σύρ. διάταξη 'διαθήκη, δημοσίευση', Πόντ. παράταξη 'πομπή', Ίμβρ. παράταξ᾿ 'ακολουθία νεκρού', Σάμ. σύνταξ᾽ 'γρηγοράδα'
  • Από την αρχική στρατιωτική σημασία του όρου τάξις διαμορφώθηκε η σημερινή σημασία της λέξης ταξίδι, δηλ. η μη στρατιωτική μετακίνηση η οποία μπορεί να γίνεται για αλλαγή τόπου διαμονής ή για εμπορικούς και τουριστικούς λόγους. Η γραφή της λέξης ταξίδι με ει διακαιολογείται υπό την επίδραση της γενικής τάξεως του ουσιαστικού τάξις.