ΛΗΜΜΑ

• λόγος
• ουσιαστικό
• -ου
• ὁ

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• Α. Ο ΕΚΦΕΡΟΜΕΝΟΣ ΛΟΓΟΣ (ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ και ΓΡΑΠΤΟΣ) 1. λόγος, λόγια, ομιλία |φρ. ὡς εἰπεῖν λόγῳ=για να μιλήσουμε, για να πούμε |φρ. λόγῳ-ἔργω=αντίθεση αυτού που απλώς λέγεται με αυτό που είναι πραγματικότητα |αναφορά, μνημόνευση |δήλωση, ισχυρισμός |υπόσχεση, απάντηση |ρητό, απόφθεγμα, παροιμία |απόφαση, λύση |διαταγή, εντολή, προτροπή |διακήρυξη, διδασκαλία |όρος, προϋπόθεση 2. φήμη, παράδοση, θρύλος |φρ. λόγος ἔχει σε |φήμη, νέα, πληροφορία, είδηση 3. χρησμός, αποκάλυψη 4. το ζήτημα για το οποίο γίνεται λόγος, το γεγονός |αρχή, πρόταση, ορισμός |υπόθεση, παράδειγμα 5. ικανότητα της ομιλίας, χρήση του λόγου |δικαίωμα του λόγου, εξουσία |διάλογος (ως λογοτεχνικό είδος) |φρ. εἰς λόγους ἐλθεῖν, συνελθεῖν, ἀφικέσθαι, διά λόγων ἰέναι, ἐς λόγους ἄγειν |φρ. οἰ ἐν τοῖς λόγοις=οι διαλεκτικοί 6. πεζός λόγος, φράση |διήγηση πραγματικών γεγονότων, διήγηση ιστορική, ιστορία, τμήμα ιστορικού έργου |βιβλίο, μέρος έργου |ρητορικός λόγος |φανταστική διήγηση |μύθος (ως λογοτεχνικό είδος) Β. Ο ΕΝΔΙΑΘΕΤΟΣ ΛΟΓΟΣ (ΛΟΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ) 1. η ικανότητα της λογικής σκέψης, της αιτιολόγησης |κίνητρο, αιτία, δικαιολόγηση |σχέδιο, πρόγραμμα 2. λογοδοσία, λογαριασμός (προφορικά ή εγγγράφως) |φρ. λόγον αἰτεῖν, ἀπαιτεῖν, διδόναι, λόγον ὑπέχειν, λόγον ἀποφέρειν |εξήγηση |εκτίμηση, ενδιαφέρον, φροντίδα, αποτίμηση |φρ. λόγον τινός ποιοῦμαι, λόγον ἔχειν (περί τινος) |αναφορά, σχέση, αναλογία

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• Α. Ο ΕΚΦΕΡΟΜΕΝΟΣ ΛΟΓΟΣ (ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ και ΓΡΑΠΤΟΣ)
• 1. λόγος, λόγια, ομιλία
• ΟΜ Οδ 1.56 αἰεὶ δὲ μαλακοῖσι καὶ αἱμυλίοισι λόγοισι θέλγει, ὅπως Ἰθάκης ἐπιλήσεται
• ΣΟΦ Αντ 1244 τί τοῦτ᾽ ἂν εἰκάσειας; ἡ γυνὴ πάλιν φρούδη, πρὶν εἰπεῖν ἐσθλὸν ἢ κακὸν λόγον
• ΑΡΙΣΤΟΦ Αχ 626 ἁνὴρ νικᾷ τοῖσι λόγοισιν, καὶ τὸν δῆμον μεταπείθει περὶ τῶν σπονδῶν
• φρ. ὡς εἰπεῖν λόγῳ=για να μιλήσουμε, για να πούμε
• ΗΡ 2.37 λοῦνται δὲ δίς τε τῆς ἡμέρης ἑκάστης ψυχρῷ καὶ δὶς ἑκάστης νυκτός, ἄλλας τε θρησκηίας ἐπιτελέουσι μυρίας ὡς εἰπεῖν λόγῳ
• φρ. λόγῳ-ἔργω=αντίθεση αυτού που απλώς λέγεται με αυτό που είναι πραγματικότητα
• ΗΡ 4.8 τὸν δὲ Ὠκεανὸν λόγῳ μὲν λέγουσι ἀπὸ ἡλίου ἀνατολέων ἀρξάμενον γῆν περὶ πᾶσαν ῥέειν, ἔργῳ δὲ οὐκ ἀποδεικνύουσι
• αναφορά, μνημόνευση
• ΣΟΦ ΟιδΚ 1115 καί μοι τὰ πραχθέντ᾽ εἴπαθ᾽ ὡς βράχιστ᾽, ἐπεὶ ταῖς τηλικαῖσδε σμικρὸς ἐξαρκεῖ λόγος
• ΠΛ Απολ 23b καὶ ὑπὸ ταύτης τῆς ἀσχολίας οὔτε τι τῶν τῆς πόλεως πρᾶξαί μοι σχολὴ γέγονεν ἄξιον λόγου οὔτε τῶν οἰκείων
• δήλωση, ισχυρισμός
• ΔΗΜ 27.54 ψιλῷ δὲ λόγῳ χρησάμενος ὡς πιστευθησόμενος δι᾽ ἐκείνων
• ΣΟΦ Αντ 1350 μεγάλοι δὲ λόγοι μεγάλας πληγὰς τῶν ὑπεραύχων ἀποτείσαντες γήρᾳ τὸ φρονεῖν ἐδίδαξαν
• υπόσχεση, απάντηση
• ΣΟΦ Τραχ 486 καὶ στέργε τὴν γυναῖκα καὶ βούλου λόγους οὓς εἶπας ἐς τήνδ᾽ ἐμπέδως εἰρηκέναι
• ΠΙΝΔ Ολ 2.92 αὐδάσομαι ἐνόρκιον λόγον ἀλαθεῖ νόῳ
• ρητό, απόφθεγμα, παροιμία
• ΑΙΣΧ ΕπτΘ 217 ἀλλ᾽ οὖν θεοὺς τοὺς τῆς ἁλούσης πόλεος ἐκλείπειν λόγος
• ΣΟΦ Τραχ 1 λόγος μέν ἐστ᾽ ἀρχαῖος ἀνθρώπων φανεὶς ὡς οὐκ ἂν αἰῶν᾽ ἐκμάθοις βροτῶν, πρὶν ἂν θάνῃ τις, οὔτ᾽ εἰ χρηστὸς οὔτ᾽ εἴ τῳ κακός
• απόφαση, λύση
• ΗΡ 1.141 τοῖσι δὲ λοιποῖσι (Ἴωσι) ἔδοξε κοινῷ λόγῳ πέμπειν ἀγγέλους ἐς Σπάρτην δεησομένους Ἴωσι τιμωρέειν
• ΗΡ 1.166 στρατεύονται ὦν ἐπ᾽ αὐτοὺς κοινῷ λόγῳ χρησάμενοι Τυρσηνοὶ καὶ Καρχηδόνιοι νηυσὶ ἑκάτεροι ἑξήκοντα
• διαταγή, εντολή, προτροπή
• ΑΙΣΧ Πρ 40 σύμφημ᾽· ἀνηκουστεῖν δὲ τῶν πατρὸς λόγων οἷόν τε πῶς; οὐ τοῦτο δειμαίνεις πλέον;
• ΣΟΦ Φιλ 1350 οἴμοι, τί δράσω; πῶς ἀπιστήσω λόγοις τοῖς τοῦδ᾽ ὃς εὔνους ὢν ἐμοὶ παρῄνεσεν;
• διακήρυξη, διδασκαλία
• ΠΛ Απολ 37c εἰ οὕτως ἀλόγιστός εἰμι ὥστε μὴ δύνασθαι λογίζεσθαι ὅτι ὑμεῖς μὲν ὄντες πολῖταί μου οὐχ οἷοί τε ἐγένεσθε ἐνεγκεῖν τὰς ἐμὰς διατριβὰς καὶ τοὺς λόγους
• όρος, προϋπόθεση
• ΗΡ 7.158 ἐπὶ δὲ λόγῳ τοιῷδε τάδε ὑπίσχομαι, ἐπ᾽ ᾧ τε στρατηγός τε καὶ ἡγεμὼν τῶν Ἑλλήνων ἔσομαι πρὸς τὸν βάρβαρον
• 2. φήμη, παράδοση, θρύλος
• ΘΟΥΚ 1.10.1 οὐκ ἀκριβεῖ ἄν τις σημείῳ χρώμενος ἀπιστοίη μὴ γενέσθαι τὸν στόλον τοσοῦτον ὅσον οἵ τε ποιηταὶ εἰρήκασι καὶ ὁ λόγος κατέχει
• ΑΙΣΧ Πρ 732 ἔσται δὲ θνητοῖς εἰσαεὶ λόγος μέγας τῆς σῆς πορείας, Βόσπορος δ᾽ ἐπώνυμος κεκλήσεται
• ΠΛ Φαιδ 70c παλαιὸς μὲν οὖν ἔστι τις λόγος οὗ μεμνήμεθα, ὡς εἰσὶν ἐνθένδε ἀφικόμεναι ἐκεῖ, καὶ πάλιν γε δεῦρο ἀφικνοῦνται καὶ γίγνονται ἐκ τῶν τεθνεώτων
• φρ. λόγος ἔχει σε
• ΗΡ 7.5 ἵνα λόγος τέ σε ἔχῃ πρὸς ἀνθρώπων ἀγαθὸς καί τις ὕστερον φυλάσσηται ἐπὶ γῆν τὴν σὴν στρατεύεσθαι
• φήμη, νέα, πληροφορία, είδηση
• ΣΟΦ ΟιδΚ 1150 λόγος δ᾽ ὃς ἐμπέπτωκεν ἀρτίως ἐμοὶ στείχοντι δεῦρο, συμβαλοῦ γνώμην, ἐπεὶ σμικρὸς μὲν εἰπεῖν, ἄξιος δὲ θαυμάσαι
• ΑΙΣΧ Ικ 711 ὑμεῖς δὲ μὴ τρέσητ᾽ ἀκούσασαι πατρὸς ἀπροσδοκήτους τούσδε καὶ νέους λόγους
• ΑΡΙΣΤΟΦ Ιππ 642 ὧ βουλή, λόγους ἀγαθοὺς φέρων εὐαγγελίσασθαι πρῶτον ὑμῖν βούλομαι
• 3. χρησμός, αποκάλυψη
• ΣΟΦ ΟιδΤ 525 τοὔπος δ᾽ ἐφάνθη ταῖς ἐμαῖς γνώμαις ὅτι πεισθεὶς ὁ μάντις τοὺς λόγους ψευδεῖς λέγοι;
• ΠΛ Φαιδρ 275b oἱ δέ γ᾽, ὦ φίλε, ἐν τῷ τοῦ Διὸς τοῦ Δωδωναίου ἱερῷ δρυὸς λόγους ἔφησαν μαντικοὺς πρώτους γενέσθαι
• 4. το ζήτημα για το οποίο γίνεται λόγος, το γεγονός
• ΑΙΣΧ Περ 170 πρὸς τάδ᾽, ὡς οὕτως ἐχόντων τῶνδε, σύμβουλοι λόγου τοῦδέ μοι γένεσθε, Πέρσαι, γηραλέα πιστώματα
• ΕΥΡ Ηρακλ 179 τίς ἂν δίκην κρίνειεν ἢ γνοίη λόγον, πρὶν ἂν παρ᾽ ἀμφοῖν μῦθον ἐκμάθηι σαφῶς;
• αρχή, πρόταση, ορισμός
• ΠΛ Γοργ 508a ἐξελεγκτέος δὴ οὗτος ὁ λόγος ἡμῖν ἐστιν, ὡς οὐ δικαιοσύνης καὶ σωφροσύνης κτήσει εὐδαίμονες οἱ εὐδαίμονες, κακίας δὲ οἱ ἄθλιοι
• ΑΡΙΣΤ ΑναλΥ 93b
• υπόθεση, παράδειγμα
• ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1144a ἐπειδὴ τοιόνδε τὸ τέλος καὶ τὸ ἄριστον, ὁτιδήποτε ὄν (ἔστω γὰρ λόγου χάριν τὸ τυχόν)
• ΠΛ Θεαιτ 191c θὲς δή μοι λόγου ἕνεκα ἐν ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν ἐνὸν κήρινον ἐκμαγεῖον, τῷ μὲν μεῖζον, τῷ δ᾽ ἔλαττον
• 5. ικανότητα της ομιλίας, χρήση του λόγου
• ΣΟΦ Ηλ 287 αὕτη γὰρ ἡ λόγοισι γενναία γυνὴ φωνοῦσα τοιάδ᾽ ἐξονειδίζει κακά
• ΘΟΥΚ 2.50.1 γενόμενον γὰρ κρεῖσσον λόγου τὸ εἶδος τῆς νόσου τά τε ἄλλα χαλεπωτέρως ἢ κατὰ τὴν ἀνθρωπείαν φύσιν προσέπιπτεν ἑκάστῳ
• δικαίωμα του λόγου, εξουσία
• ΞΕΝ Ελλ 5.2.20 λεχθέντων δὲ τούτων ἐδίδοσαν οἱ Λακεδαιμόνιοι τοῖς συμμάχοις λόγον καὶ ἐκέλευον συμβουλεύειν ὅ τι γιγνώσκει τις ἄριστον τῇ Πελοποννήσῳ τε καὶ τοῖς συμμάχοις
• ΔΗΜ 18.13 οὐ γὰρ ἀφαιρεῖσθαι δεῖ τὸ προσελθεῖν τῷ δήμῳ καὶ λόγου τυχεῖν, οὐδ᾽ ἐν ἐπηρείας τάξει καὶ φθόνου τοῦτο ποιεῖν
• διάλογος (ως λογοτεχνικό είδος)
• ΑΡΙΣΤ Ρητ 1417a διὰ τοῦτο (δ᾽) οὐκ ἔχουσιν οἱ μαθηματικοὶ λόγοι ἤθη, ὅτι οὐδὲ προαίρεσιν (τὸ γὰρ οὗ ἕνεκα οὐκ ἔχουσιν), ἀλλ᾽ οἱ Σωκρατικοί
• φρ. εἰς λόγους ἐλθεῖν, συνελθεῖν, ἀφικέσθαι, διά λόγων ἰέναι, ἐς λόγους ἄγειν
• ΗΡ 1.86 τὸν ἂν ἐγὼ πᾶσι τυράννοισι προετίμησα μεγάλων χρημάτων ἐς λόγους ἐλθεῖν
• ΞΕΝ Ελλ 4.1.2 τὸν τῶν Παφλαγόνων βασιλέα καὶ εἰς λόγους ἄξοι καὶ σύμμαχον ποιήσοι, προθύμως ἐπορεύετο
• ΕΥΡ Τρ 916 ἐγὼ δ᾽, ἅ σ᾽ οἶμαι διὰ λόγων ἰόντ᾽ ἐμοῦ κατηγορήσειν, ἀντιθεῖσ᾽ ἀμείψομαι
• φρ. οἰ ἐν τοῖς λόγοις=οι διαλεκτικοί
• ΑΡΙΣΤ Μεταφ 1050b εἰ ἄρα τινὲς εἰσὶ φύσεις τοιαῦται ἢ οὐσίαι οἵας λέγουσιν οἱ ἐν τοῖς λόγοις τὰς ἰδέας, πολὺ μᾶλλον ἐπιστῆμον ἄν τι εἴη ἢ αὐτὸ ἐπιστήμη καὶ κινούμενον ἢ κίνησις
• 6. πεζός λόγος, φράση
• ΑΡΙΣΤ Ρητ 1404a ὥσπερ καὶ ἐκ τῶν τετραμέτρων εἰς τὸ ἰαμβεῖον μετέβησαν διὰ τὸ τῷ λόγῳ τοῦτο τῶν μέτρων ὁμοιότατον εἶναι τῶν ἄλλων
• ΠΛ Πολ 390a καὶ τὰ τούτων ἑξῆς ἆρα καλῶς, καὶ ὅσα ἄλλα τις ἐν λόγῳ ἢ ἐν ποιήσει εἴρηκε νεανιεύματα ἰδιωτῶν εἰς ἄρχοντας;
• διήγηση πραγματικών γεγονότων, διήγηση ιστορική, ιστορία, τμήμα ιστορικού έργου
• ΗΡ 1.184 τῆς δὲ Βαβυλῶνος ταύτης πολλοὶ μέν κου καὶ ἄλλοι ἐγένοντο βασιλέες, τῶν ἐν τοῖσι Ἀσσυρίοισι λόγοισι μνήμην ποιήσομαι
• ΠΛ Φαιδ 61b ἐννοήσας ὅτι τὸν ποιητὴν δέοι, εἴπερ μέλλοι ποιητὴς εἶναι, ποιεῖν μύθους ἀλλ᾽ οὐ λόγους
• βιβλίο, μέρος έργου
• ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1102a λέγεται δὲ περὶ αὐτῆς καὶ ἐν τοῖς ἐξωτερικοῖς λόγοις ἀρκούντως ἔνια, καὶ χρηστέον αὐτοῖς
• ρητορικός λόγος
• ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1181a οὔτε γὰρ γράφοντες οὔτε λέγοντες περὶ τῶν τοιούτων φαίνονται (καίτοι κάλλιον ἦν ἴσως ἢ λόγους δικανικούς τε καὶ δημηγορικούς)
• ΠΛ Μενεξ 236α Ἀσπασίας δὲ καὶ χθὲς ἠκροώμην περαινούσης ἐπιτάφιον λόγον περὶ αὐτῶν τούτων
• ΙΣΟΚΡ 1.3 ὅσοι μὲν οὖν πρὸς τοὺς ἑαυτῶν φίλους τοὺς προτρεπτικοὺς λόγους συγγράφουσιν, καλὸν μὲν ἔργον ἐπιχειροῦσιν
• φανταστική διήγηση
• ΠΛ Φαιδ 85c τὸν γοῦν βέλτιστον τῶν ἀνθρωπίνων λόγων λαβόντα καὶ δυσεξελεγκτότατον, ἐπὶ τούτου ὀχούμενον ὥσπερ ἐπὶ σχεδίας κινδυνεύοντα διαπλεῦσαι τὸν βίον
• μύθος (ως λογοτεχνικό είδος)
• ΠΛ Φαιδ 60c περὶ γάρ τοι τῶν ποιημάτων ὧν πεποίηκας ἐντείνας τοὺς τοῦ Αἰσώπου λόγους καὶ τὸ εἰς τὸν Ἀπόλλω προοίμιον καὶ ἄλλοι τινές με ἤδη ἤροντο
• ΑΡΙΣΤΟΦ Ειρ 129 ἐν τοῖσιν Αἰσώπου λόγοις ἐξηυρέθη μόνος πετηνῶν εἰς θεοὺς ἀφιγμένος
• Β. Ο ΕΝΔΙΑΘΕΤΟΣ ΛΟΓΟΣ (ΛΟΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ)
• 1. η ικανότητα της λογικής σκέψης, της αιτιολόγησης
• ΠΛ Πολ 586d περὶ τὸ φιλοκερδὲς καὶ τὸ φιλόνικον ὅσαι ἐπιθυμίαι εἰσίν, αἳ μὲν ἂν τῇ ἐπιστήμῃ καὶ λόγῳ ἑπόμεναι καὶ μετὰ τούτων τὰς ἡδονὰς διώκουσαι
• ΠΛ Φαιδ 62b καὶ γὰρ ἂν δόξειεν, ἔφη ὁ Σωκράτης, οὕτω γ᾽ εἶναι ἄλογον· οὐ μέντοι ἀλλ᾽ ἴσως γ᾽ ἔχει τινὰ λόγον
• ΑΡΙΣΤ Φυσ 189a καὶ οἱ μὲν γνωριμώτερα κατὰ τὸν λόγον, ὥσπερ εἴρηται πρότερον, οἱ δὲ κατὰ τὴν αἴσθησιν (τὸ μὲν γὰρ καθόλου κατὰ τὸν λόγον γνώριμον, τὸ δὲ καθ᾽ ἕκαστον κατὰ τὴν αἴσθησιν)
• κίνητρο, αιτία, δικαιολόγηση
• ΞΕΝ Ελλ 2.2.19 Θηραμένης δὲ καὶ οἱ ἄλλοι πρέσβεις ἐπεὶ ἦσαν ἐν Σελλασίᾳ, ἐρωτώμενοι δὲ ἐπὶ τίνι λόγῳ ἥκοιεν εἶπον ὅτι αὐτοκράτορες περὶ εἰρήνης
• ΑΙΣΧ Χο 514 πυθέσθαι δ᾽ οὐδέν ἐστ᾽ ἔξω δρόμου, πόθεν χοὰς ἔπεμψεν, ἐκ τίνος λόγου μεθύστερον τιμῶσ᾽ ἀνήκεστον πάθος;
• ΣΟΦ Φιλ 730 τί δή ποθ᾽ ὧδ᾽ ἐξ οὐδενὸς λόγου σιωπᾷς κἀπόπληκτος ὧδ᾽ ἔχῃ;
• σχέδιο, πρόγραμμα
• ΗΡ 8.6.2 καὶ ἔμελλον δῆθεν φεύξεσθαι, ἔδει δὲ μηδὲ πυρφόρον τῷ ἐκείνων λόγῳ ἐκφυγόντα περιγενέσθαι
• ΕΥΡ Βακ 939 ἦ πού με τῶν σῶν πρῶτον ἡγήσῃ φίλων, ὅταν παρὰ λόγον σώφρονας βάκχας ἴδῃς
• 2. λογοδοσία, λογαριασμός (προφορικά ή εγγγράφως)
• φρ. λόγον αἰτεῖν, ἀπαιτεῖν, διδόναι, λόγον ὑπέχειν, λόγον ἀποφέρειν
• ΔΗΜ 19.95 εἶτ᾽ ἐπειδὴ δεῖ λόγον καὶ δίκην ὑπέχειν τῶν πεπραγμένων
• ΑΙΣΧΙΝ 3.22 καὶ τοῦτον ἀποφέρειν κελεύει λόγον πρὸς τοὺς λογιστάς
• ΕΥΡ Ιππολ 986 ἐγὼ δ᾽ ἄκομψος εἰς ὄχλον δοῦναι λόγον, ἐς ἥλικας δὲ κὠλίγους σοφώτερος
• εξήγηση
• ΠΛ Φαιδ 70d εἰ δὲ μὴ ἔστι τοῦτο, ἄλλου ἄν του δέοι λόγου
• ΠΛ Πολ 344d οὐ μὴν εἴασάν γε αὐτὸν οἱ παρόντες, ἀλλ᾽ ἠνάγκασαν ὑπομεῖναί τε καὶ παρασχεῖν τῶν εἰρημένων λόγον
• εκτίμηση, ενδιαφέρον, φροντίδα, αποτίμηση
• φρ. λόγον τινός ποιοῦμαι, λόγον ἔχειν (περί τινος)
• ΠΛ Τιμ 87c δικαιότερον γὰρ τῶν ἀγαθῶν πέρι μᾶλλον ἢ τῶν κακῶν ἴσχειν λόγον
• ΑΙΣΧ Πρ 231 βροτῶν δὲ τῶν ταλαιπώρων λόγον οὐκ ἔσχεν οὐδέν᾽, ἀλλ᾽ ἀιστώσας γένος τὸ πᾶν ἔχρῃζεν ἄλλο φιτῦσαι νέον
• αναφορά, σχέση, αναλογία
• ΠΛ Πολ 353d τίθεμεν οὖν καὶ τἆλλα πάντα εἰς τὸν αὐτὸν λόγον;
• ΑΡΙΣΤ Ψυχ 407b καίτοι γε ἡ μὲν ἁρμονία λόγος τίς ἐστι τῶν μιχθέντων ἢ σύνθεσις, τὴν δὲ ψυχὴν οὐδέτερον οἷόν τ᾽ εἶναι τούτων
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 8.6.11 ὅς δ᾽ ἂν ἐμοί, ἔφη, κατὰ λόγον τῆς δυνάμεως πλεῖστα μὲν ἅρματα, πλείστους δὲ καὶ ἀρίστους ἱππέας ἀποδεικνύῃ

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΛΕΓΩ >
• Από: την ετεροιωμένη βαθμίδα λογ- της ρίζας λεγ- + -ος.
• Η αρχική σημασία "ομιλία, λόγια" εξελίχθηκε στην ιων. αττ. κυρίως διάλεκτο σε δύο άλλες, από τις οποίες η πρώτη είναι "διήγηση, εξήγηση" και η δεύτερη "θεώρηση, αναλογία, συλλογισμός, λογική". Ο λόγος ως αφηρημένη έννοια αντιδιαστελλόταν προς το ἔργον που απέδιδε την απτή πραγματικότητα.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ο7

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: λέξις, λογάριον 'μικρός λόγος', λογίδιον, λόγιον 'αγγελία, χρησμός', λογισμός 'λογαριασμός, υπολογισμός, εκτίμηση', λογιστήριον 'τόπος όπου κάθονταν οι λογιστές στην Αθήνα, τα αρχεία των λογιστών, τόπος για φιλοσοφικές συζητήσεις', λογιστήρια 'οι λογιστές', λογιστής 'δάσκαλος αριθμητικής, αυτός που κάνει υπολογισμούς, ο λογικά σκεπτόμενος', λογογράφημα, λογογραφία, λογογράφος, λογοποιός 'πεζογράφος, χρονογράφος, μυθογράφος', ἀλογία 'έλλειψη προσοχής, έλλειψη λογικής', φιλολογία, θεολογία, θεολόγος, διάλογος, ἐπίλογος, κατάλογος, σύλλογος, διαλογή, ἐκλογή, συλλογή, καταλογεύς 'αξιωματούχος που καταγράφει τους πολίτες'
  • ρήματα: λογαριάζω, λογίζομαι 'λογαριάζω, υπολογίζω', λογοποιέω 'πλάθω μύθους ή ψευδείς ιστορίες', ἀλογέω 'δεν μιλώ, καταφρονώ, χάνω τα λογικά μου', διαλέγω, ἐκλέγω, ἐπιλέγω, καταλέγω 'εκλέγω, διαλέγω', συλλέγω, ἀναλέγω 'συναθροίζω, συλλέγω'
  • επίθετα: λεκτέος, λεκτικός 'ικανός, αρμόδιος για ομιλία', λεκτός 'εκλεκτός, διαλεκτός', λογαῖος 'εκλεκτός', λογάς 'εκλεκτός', λογικός, λόγιμος 'αξιόλογος, περίφημος', λόγιος 'έμπειρος στα διηγήματα, χρονογράφος, πεπαιδευμένος', λογιστέον, λογιστικός, λογογραφικός, λογοδαίδαλος 'έμπειρος στη διακόσμηση του λόγου', λογοδεής 'αυτός που έχει έλλειψη λόγου ή λογικής', λογοποιϊκός, ἄλογος, ἀλόγιστος, φιλόλογος, ἐλλόγιμος 'υπολογίσιμος, εκτιμούμενος', θεολογικός, συλλογιστικός
  • επιρρήματα: λεκτικῶς, λογικῶς, λογίως, ἀλόγως, ἀλογίστως, συλλογιστικῶς, καταλογάδην 'όπως μιλάει ή διαλέγεται κανείς στον πεζό λόγο'
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: λέγμα 'το να μιλά κανείς', λέκτης 'αγορητής, ρήτορας', λεξείδιον ή λεξίδιον 'μικρή λέξη', λεξιθήρ 'αυτός που κυνηγάει λέξεις', λεξιθηρία, λογαριασμός, λογαριαστής, λογεῖον 'τόπος όπου μιλάει κάποιος', λογέμπορος 'αυτός που εμπορεύεται στα λόγια', λογεύς 'ομιλητής, αγορητής', λογία ή λογεῖα 'συλλογή, συνεισφορά υπέρ των φτωχών', λογίατρος 'αυτός που είναι γιατρός μόνο στα λόγια', λογοϊατρεία, λογύδριον, λογικότης, λογιότης, λόγισις 'λογισμός', λόγισμα 'λογαριασμός', λογιστεία 'το αξίωμα του λογιστή', λογογραφεύς 'λογογράφος', λογοδαιδαλία 'εμπειρία, επιτηδειότητα στη διακόσμηση του λόγου', λογόδειπνον 'συμπόσιο λογίων ανδρών', λογοδηρία 'λογομαχία', λογοδιδάσκαλος, λογοείδεια 'ομοιότητα προς τον πεζό λόγο', λογοθεσία 'η νομοθετική λειτουργία, εξέταση και εξακρίβωση λογαριασμού', λογοθέσιον 'λογοδοσία', λογοθέτης 'αυτός που ακούει ή εξετάζει λογαριασμό', λογοθήρας 'αυτός που θηρεύει λόγους', λογοκλοπία, λογολέσχης 'ο φλύαρος', λογομάγειρος 'αυτός που μαγειρεύει λόγους', λογομαχία, λογομύθιον 'μυθώδης διήγηση', λογοπείθεια, λογοποιία, λογοποίημα, λογοπραγία 'λογοποιία', λογοπώλης 'αυτός που πουλάει λόγους', λογοσκόπος 'κατάσκοπος, ωτακουστής', λογοστρόφος 'αυτός που στρέφει τους λόγους με επιτηδειότητα', λογοσυνάκτης 'λογιστής', λογοτέχνης, λογοτεχνία, λογότροπος, λογοφίλης 'αυτός που αγαπά τους λόγους', ἀλόγημα 'ατύχημα, πλάνη, σφάλμα', ἀλογιστία, βιολόγος, ἐκλογεύς 'φοροεισπράκτορας', συλλογεύς
  • ρήματα: λεξείω 'επιθυμώ να πω', λεξιθηρέω, λογάω 'επιθυμώ να μιλώ', λογεύω 'συλλέγω', λογικεύομαι 'συλλογίζομαι σύμφωνα με τους κανόνες της λογικής', λογισμομαχέω 'μάχομαι προς τη δική μου γνώμη, υποχωρώ, υποτάσσομαι', λογιστεύω 'είμαι λογιστής, εξετάζω', λογογραφέω, λογοθετέω 'καλώ σε λογαριασμό', λογολεσχέω 'φλυαρώ, μωρολογώ', λογομανέω 'έχω μανία για τους λόγους, τη σπουδή', λογομαχέω 'μάχομαι για λόγους ή λέξεις', λογόομαι 'είμαι προικισμένος με λογικό', λογοπλοκέω, λογοπραγέω 'πολυλογώ', ἀλογεύομαι 'υποκρίνομαι τον ανόητο', ἀλογίζομαι 'φέρομαι παράλογα', παραλέγω 'μιλώ ανόητα'
  • επίθετα: λεξικογράφος, λεξικός, λεξίλογος 'αυτός που εκφέρει λέξεις', λογαδικός 'εκλεκτός', λογαοιδικός 'είδος στίχου', λογιστευτικός, λογιστονόμος 'αυτός που τακτοποιεί τους λογαριασμούς', λογομάχος, λογόμιμος 'ο μιμούμενος με το λόγο', λογοπλάθος 'αυτός που πλάθει λόγους και μύθους', λογοχαρής 'αυτός που χαίρεται με τους λόγους', λογοειδής, λογοθετικός, λογοθεώρητος 'αυτός που γίνεται αντιληπτός μόνο με τη λογική', ἀλογητέον, ἀλόγητος 'περιφρονούμενος', φιλολογικός
  • επιρρήματα: λογάδην 'επιλεκτικά', ἀλογιστί
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %λογ%, %λεγ%, %λεξ%, %λεκτ%, %λεχτ%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ