ΛΗΜΜΑ

• αἰδέομαι
• ρήμα
• αποθετικό
• αἰδοῦμαι

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• 1. σέβομαι, ευλαβούμαι, δείχνω θρησκευτικό σεβασμό |για θεούς, τάφους, όρκους, νεκρούς |σέβομαι |για ασθενείς ομάδες πληθυσμού: νεαρές παρθένες, γέροντες, ικέτες 2. ντρέπομαι |με απρφ. |με κτγ. μτχ. 3. συμπονώ, δείχνω επιείκεια προς υπόλογους στη δικαιοσύνη, συγχωρώ

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• 1. σέβομαι, ευλαβούμαι, δείχνω θρησκευτικό σεβασμό
• για θεούς, τάφους, όρκους, νεκρούς
• ΟΜ Ιλ 24.503 ἀλλ΄ αἰδεῖο θεοὺς Ἀχιλεῦ͵ αὐτόν τ΄ ἐλέησον μνησάμενος σοῦ πατρός
• ΑΙΣΧ Ευμ 709 καὶ ψῆφον αἴρειν καὶ διαγνῶναι δίκην αἰδουμένους τὸν ὅρκον
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 8.7.23 μετὰ μέντοι θεοὺς καὶ ἀνθρώπων τὸ πᾶν γένος τὸ ἀεὶ ἐπιγιγνόμενον αἰδεῖσθε { ύστερα από τους θεούς να σέβεστε όλο το ανθρώπινο γένος που σώζεται με αέναη διαδοχή }
• σέβομαι
• για ασθενείς ομάδες πληθυσμού: νεαρές παρθένες, γέροντες, ικέτες
• ΟΜ Ιλ 22.419 ἡλικίην αἰδέσσεται ἠδ΄ ἐλεήσῃ γῆρας { να σεβαστεί τα χρόνια μου και τα γηρατειά μου }
• ΕΥΡ Ηρακλ 43 νέας γὰρ παρθένους αἰδούμεθα ὄχλῳ πελάζειν κἀπιβωμιοστατεῖν
• ΑΙΣΧ Ικ 641 αἰδοῦνται δ΄ ἱκέτας Διός
• 2. ντρέπομαι
• ΟΜ Ιλ 6.441 ἀλλὰ μάλ΄ αἰνῶς αἰδέομαι Τρῶας καὶ Τρῳάδας ἑλκεσιπέπλους
• ΗΡ 1.5.2 ἐπεὶ δὲ ἔμαθε ἔγκυος ἐοῦσα͵ αἰδεομένη τοὺς τοκέας͵ οὕτω δὴ ἐθελοντὴν αὐτὴν τοῖσι Φοίνιξι συνεκπλῶσαι͵ ὡς ἂν μὴ κατάδηλος γένηται
• με απρφ.
• ΟΜ Οδ 6.221 αἰδέομαι γὰρ γυμνοῦσθαι κούρῃσιν ἐϋπλοκάμοισι μετελθών
• ΑΙΣΧ Χοηφ 899 Πυλάδη͵ τί δράσω; μητέρ΄ αἰδεσθῶ κτανεῖν; { Πυλάδη τι να κάνω; τη μητέρα να ντραπώ να σκοτώσω; }
• με κτγ. μτχ.
• ΣΟΦ Αι506 αἴδεσαι μὲν πατέρα τὸν σὸν ἐν λυγρῷ γήρᾳ προλείπων
• ΕΥΡ ΙΑυλ 839 αἰδεῖσθαι φίλους καινοὺς ὁρῶσι καὶ γάμων μεμνημένους { ντρέπονται όλοι όταν καινούριους βλέπουν συγγενείς κι όταν σκέπτονται για γάμο }
• 3. συμπονώ, δείχνω επιείκεια προς υπόλογους στη δικαιοσύνη, συγχωρώ
• ΠΛ Νομ 876e τὸν διανοηθέντα τε καὶ τρώσαντα οὕτως οὐκ ἄξιον ἐλεεῖν͵ οὐδὲ αἰδούμενον ἄλλως ἢ καθάπερ ἀποκτείναντα
• ΔΗΜ 37.59 ὥστ΄ ἐὰν ἑλών τις ἀκουσίου φόνου καὶ σαφῶς ἐπιδείξας μὴ καθαρόν͵ μετὰ ταῦτ΄ αἰδέσηται καὶ ἀφῇ

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΑΙΔΩΣ >
• Από: θέμα αἰδ- + -έομαι.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ρ3
• αἰδέομαι -οῦμαι, ᾐδούμην, αἰδέσομαι, ᾐδεσάμην, ᾔδεσμαι

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: αἰδώς, αἴδεσις 'σεβασμός, συμπάθεια', αἰδοῖον 'απόκρυφο μέρος του σώματος', ἀναίδεια
  • ρήματα: ἀνταιδέομαι 'δείχνω σεβασμό αντί σεβασμού', ἐπαιδέομαι 'αισχύνομαι', καταιδέομαι 'ντρέπομαι, φοβάμαι', προαιδέομαι 'έχω υποχρέωση σε κάποιον', ὑπαιδέομαι 'δείχνω ντροπή, σεβασμό', ἀναιδεύομαι 'φέρομαι αναιδώς'
  • επίθετα: αἰδοῖος 'σεβαστός', ἀναιδής, αἰδήμων 'συγκρατημένος', ἀναιδομάχας 'άφοβος στη μάχη'
  • επιρρήματα: αἰδοίως, ἀναιδῶς
• ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • ιων. αἴδομαι
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: αἰδώ, αἰδημοσύνη, αἰδεσιμότης
  • ρήματα: ὑπεραιδέομαι 'αισθάνομαι πολλή αιδώ'
  • επίθετα: αἰδοιϊκός, αἰδοιώδης, αἰδεστός 'αξιοσέβαστος', αἰδεστέον, αἰδεστικός, αἰδημονικός, αἰδέσιμος 'αυτός που προκαλεί σεβασμό', αἰδήφρων 'ντροπαλός', αἰδόφρων 'αυτός που δείχνει σεβασμό', αἰδημονικός 'αυτός που έχει κοσμιότητα', ἀναιδήμων
  • επιρρήματα: αἰδεσίμως, ἀναιδημόνως
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά αιδ%, αναιδ%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • αιδεσιμολογιότης, αιδεσιμολογιώτατοι 'πρεσβύτεροι', αιδεσιμοσοφολογιότης
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά αιδ%, αναιδ%
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής αιδ%, αναιδ%
  • Το αιδεσιμότατος, υπερθετικός του αιδέσιμος, χρησιμοποιείται ως τίτλος εγγάμων ιερέων.