Ανεμόσκαλα
Συμφραστικοί Πίνακες Λέξεων για Μείζονες Νεοέλληνες Ποιητές
Σκαρφαλώνοντας λέξεις όπως μιαν ανεμόσκαλα. Γιώργος Σεφέρης, «“Νότες” για ένα ποίημα» (ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΩΝ, Β΄)
Άσμα Πέμπτον
Ομέρ Βριόνης |
«Όπ’ αγαπά – Συχναπαντά»
|
Ο ύπνος, που ’ναι της ψυχής κρυφό περιβολάκι με χίλια μύρια βότανα για να γιατρεύει πόνους, είχε γλυκάνει την καρδιά του Ομέρπασα Βριόνη και του ’χε σβήσει τη χολή, την άγρια την αψάδα 5 στ’ ανδρειωμένα σωθικά. Καμιά φορά στο νου του το διάνεμα γοργά γοργά του αλόγου του επερνούσε, τ’ άκουε που χλιμίτιζε… στο φυσομάνητό του τ’ αντιβοούσανε τ’ αφτιά, του ξάναφταν τα μάτια, κι ύστερα πάλ’ επλάκωνε με τη χαρά της νίκης 10 κάθε πικρό συλλογισμό, κι άφηνε να φωτίζουν το μέτωπό του το τραχύ παράδοξες ελπίδες, αντραγαθήματα παλιά, χρυσοπλασμένα γνέφη, μ’ ένα χαμόγελο πικρό για τον Κιοσέ Μεχμέτη. Τα περασμένα χρόνια του, το ’να σιμ’ από τ’ άλλο, 15 μισοσβησμένα, σκοτεινά, χωρίς να τα φωτίζει της νιότης το ξημέρωμα, τη μνήμη του χτυπούνε με το νεκρό τους τον αφρό. Θυμήθηκε την ώρα που θρονιασμένος βασιλιάς στου αλόγου του τη ράχη, μ’ ένα, με δυο πηδήματα, βοριάς, ανεμοζάλη, 20 πετάχτηκε στην Αραπιά… Τα σωθικά του τότε δεν τα φαρμάκευαν κρυφοί και φλογισμένοι πόθοι, ούτε του κόσμου ψεύτικες αναλαμπές και δόξες. Τ’ άρεσε να ’χει μοναχά πρωτοπαλίκαρα του, μες στην πλατιά την ερημιά, τα δυο του φτερνιστήρια, 25 το δαμασκί του το σπαθί, κι εκεί να παρατρέχει με του Σιμούν το φύσημα ποιός να πρωτοπεράσει… Ύστερα τον εμάγεψε τ’ Αλήπασα τ’ αστέρι στο νου του εσπιθοβόλησαν τιμές και μεγαλεία, κι επήρε τον ανήφορο… Ανέβαινε τρεχάτος… 30 Εμπρός του ο βράχος του Σουλιού, θεόχτιστος, δε σκύφτει να τον αφήσει να διαβεί. Γλιστρά… γυρίζει πίσω, με λίγο χιόνι στα μαλλιά, με καταχνιά στην όψη. Περνούν οι μέρες σα νερό… Ανέλπιστο λιοβόρι τη φλόγα του Τεπελενλή τη σβει, τη συνεπαίρνει. 35 Πόλεμος, πάντα πόλεμος… Στ’ άρματα μέρα νύχτα… Τότε για τον Αλήπασα. Τώρα… για ποιόνε τώρα;… Η μοίρα τον εγλύκαινε με τ’ αγκαλιάσματά της και φιλενάδα του πιστή εχτές στη Χαλκομάτα τὄστρωσε δάφνες να διαβεί… Αν έσφιγγε τα φρύδια, 40 στο θέλημά του η Αρβανιτιά με τρόμο επροσκυνούσε. Κρατεί στα χέρια του σφιχτά δεμένο το λιοντάρι που του ’χε φράξει τα Θερμιά… Γιατί, γιατί θα να ’ναι πάντοτε ίσκιος κι όχι φως;… Μ’ αυτούς που πολεμούσε γνωρίζει ότι τον έδεναν παλιές αδερφοσύνες, 45 πως μια φορά κι έναν καιρό μια μόν’ ήταν η ρίζα και χίλια τ’ αντιρίμματα … Στα στήθια του αναβράζουν σα στο κυβέρτι οι μέλισσες πριν ο γονός κινήσει, αμέτρητα φαντάσματα, και πότε ο λογισμός του, ανήμερο αγριοπούλαρο, πετιέται, λιβαδεύει 50 και βόσκει μες στα ονείρατα, πότε του παρασταίνει την άβυσσο που ερούφηξε το βράχο που ’χε χτίσει με στοιχειωμένα ριζιμιά στα Γιάννινα ο Βιζίρης— και τότ’ ενύχτωνε η χαρά μεμιάς στο μέτωπό του, επίκραιναν τα χείλη του, κι ανατριχίλες κρύες 55 του ράγιζαν τα κόκαλα και τὄκοβαν το αίμα.
✳
Βριόνης —Λεβέντη, η περηφάνια σου, το φτερωτό σου μάτι, σε λεν παιδί της Ρούμελης… Συ ’σαι ο Θανάσης Διάκος; Διάκος —Όλος… Με ξέρει η Αρβανιτιά, κι οι πέτρες με γνωρίζουν. Βριόνης 65 —Και πώς επιάστης ζωντανός; Διάκος 65 —Δέκα χιλιάδες κι ένας. Ο Χάρος μ’ απαρνήθηκε, και το στερνό μου βόλι, οπού το φύλαγα για με, σας το ’δωκα κι εκείνο. Βριόνης —Αν έπεφτα στα χέρια σου, τ’ ήθες με κάμεις, Διάκε; Διάκος —Θα σου φορούσα τ’ άρματα, να ματωθούμε πάλε. Βριόνης 70 —Μην αγριεύεσαι μ’ εμέ. Πριν σ’ εύρω στη Δαμάστα, σ’ απάντησα στα Γιάννινα. Στον ίσκιο του Βιζίρη δεν ελημέριασες και συ; Διάκος — Ομέρπασα Βριόνη, πνίγει το δέντρο κι ο κισσός με τ’ αγκαλιάσματά του. Βριόνης —Κι όταν το δέντρο ξεραθεί και γείρει τ’ αντιστύλι, 75 Θανάση Διάκε, κι ο κισσός, το ξέρεις, γονατίζει. Διάκος —Όχι, μά την ανάσταση του γένους μου, δεν πέφτει. Τη γη, που τον ανάθρεψε, με τα βλαστάρια ζώνει, κι όπου απαντήσει ριζιμιό κι όπου εύρει χαραμάδα γενιάζει εκεί βαθιά βαθιά κι υφαίνει τον πλοκό του 80 αδιάβατη γεροβολιά, πυκνή κι αιώνια φράχτη, για κείνους που συνήθισαν… να παρασυνορίζουν. Βριόνης — Θανάση, θα λησμόνησες!… Εχτές στην Αλαμάνα εγώ δεν άνοιξα ποριά; Διάκος — Ομέρπασα, φυλάξου στο γύρισμά σου μην εβρείς ορθά τα κόκαλά μου 85 και σ’ εμποδίσουν να διαβείς. Βριόνης 85 —Να μη γυρίζω πίσω το ’μαθα πάντ’ από παιδί, και τα μαθηταρούδια τ’ Αλήπασα δεν σκιάζονται, Θανάση, βρικολάκους. Συ το γνωρίζεις, πολεμώ, γιατί τροφή, χαρά μου, είν’ ο καπνός του τουφεκιού. Μ’ εσάς δεν έχω πάθος. 90 Μ’ αρέσει μέσα στη φωτιά να βλέπω το σπαθί μου να φέγγει, να σπιθοβολεί, να μη θολώνει εμπρός σας. Ζηλεύω την παλικαριά, δεν την φθονώ σαν άλλους… Κι όταν εγώ στα Γιάννινα, εσέ, το γιο τ’ Ανδρούτσου του Καραΐσκου το παιδί, το Θόδωρο το Γρίβα, 95 με τ’ άλογά σας έβλεπα να λάμπετε στον ήλιο, ν’ ανεμοστροβολίζετε, σας εχαιρόμουν, Διάκε, κι έλεγα μέσα μου κρυφά, ένας Θεός το ξέρει, να ’μουν εγώ το σύγνεφο και σεις τ’ αστροπελέκια… Καλός καιρός οπού ’τανε!… Τώρα και σας κι εμένα 100 μας άρπαξε το σύφλογο και ξεζευγαρωμένους μας δέρν’ η ανεμοριπή… Θέλεις να ζήσεις, Διάκε;… Διάκος Ένας μ’ ορίζει τη ζωή, ό,τ’ είπε θα να γένει. Πώς με ρωτάς, Ομέρπασα;… Το χέρι το δεξί μου το ’χασα χτες μες στη φωτιά. Με τ’ άλλο ορφανεμένο 105 δε θα χορταίνω σκοτωμό… Βριόνης 105 — Με φτάνει το ζερβί σου. Αν είχες δυο δε σ’ ήθελα… Ζύγωσε κι άκουσέ με… Όταν μέσα στα Γιάννινα, Θανάση, ο Οικονόμος με χιόνια, με τρισκότιδο, στο σπίτι του Κροκίδα κλεφτά σάς εσυμμάζωνε, κι άγρυπνοι κάθε βράδυ 110 εδιαλογίζεστε μαζί πώς να την καταπιείτε του Αλήπασα τη δύναμη, τα μάτια του Ταχήρη πιστά σάς παραμόνευαν κι εφέγγαν στο πλευρό σας ακοίμητα σαν τα κεριά που ανάφτετε την ώρα οπού σας όρκιζε ο πασάς στο τετραβάγγελό σας. 115 Μια μέρα μ’ έκραξε ο Αλής… Τα φρύδια του μαχαίρια, το στόμα τάφος ανοιχτός… Μου λέγει… «Ομέρ Βριόνη, απόψε τα κεφάλια τους!…» Και βγάνει ένα δεφτέρι οπού είχε μες στον κόρφο του. Μου το ’δωκε και φεύγει. Τ’ ανοίγω κι ανατρίχιασα… Δεν έλειπε κανένας… 120 Αστράψανε τα μάτια μου, η γλώσσα μου φαρμάκι… Εγώ φονιάς;… Και μ’ απιστιά;… Εγώ, Θανάσης Βάγιας!… Διαβάζω ακόμα… τί να ιδώ;… Με τον Αλέξη Νούτσο, οπού τον είχε σαν παιδί, βλέπω το Γιώργη Κίτσο… Έτρεξα στη Βασιλική… Πέφτει στα γόνατά του 125 και το λιοντάρι ημέρεψε… Πες μου, Θανάση Διάκε, ξέρεις γιατί σας έσωσα;… Διάκος — Δε θέλω να το μάθω. Βριόνης — Θυμήθηκα τον πάππο μου, που στα γεράματά του μὄδινε πάντα μιαν ευχή, ποτέ να μην ξεχάσω… ότ’ είμαι… βασιλόπουλο… Διάκος —Μας τοὔπε και ο Κυρ Μάνθος. Βριόνης 130 —Κι ότι η γενιά μου μια φορά της Μουζακιάς το θρόνο… Διάκος —Χριστιανή κι ορθόδοξη κληρονομιά τον είχε. Βριόνης —Θανάση, δε σ’ ερώτησα. Μη μ’ αντικόβεις, πάψε… Εχάθηκε ο Αλήπασας και με το χαλασμό του ο σπόρος, που εκοιμότουνε κρυφά μες στην καρδιά μου, 135 ανέδωκε κι εγέννησε τ’ αγκαθερό λουλούδι που μέρα νύχτα με κεντά… Είδες το γιο τ’ Ανδρούτσου; Διάκος —Θα τονε βρεις στο δρόμο σου. Βριόνης —Θανάση, θα γνωρίζεις ότ’ είμεθα σαν αδερφοί. Το μυστικό που σου ’πα μας δένει τώρ’ από καιρό… Σπαθί, φωτιά, τουφέκι 140 στους ξένους, οπού επάτησαν τα χώματά μας, Διάκε. Εμέ με φτάνει η Αρβανιτιά, και τ’ άλλα, απ’ άκρη σ’ άκρη, να τα κρατήσετε όλα σεις, χώμα, κλαρί και πέτρα. Διάκος —Κι αφού σ’ εκάμανε πασά, μεμιάς τα ονείρατά σου, Βριόνη, τα λησμόνησες και δούλος του Μεχμέτη 145 σκοτώνεις τους συντρόφους σου… Βριόνης 145 — Διάκε, νερό κι αλάτι… Εσύ ’σαι ακόμα ζωντανός, και τον Κιοσέ Βεζίρη τον έχομε στα νύχια μας· μ’ ένα σου λόγο σβηέται… Δεν ξέρω παρακάλεσες, δε διακονεύω σχώρια… Στοχάσου… οι ώρες φεύγουνε… και πες μου, ναι ή όχι; Διάκος 150 —Εψές τα παλικάρια σου, Ομέρπασα Βριόνη, το δαχτυλίδι μ’ άρπαξαν και το φορείς στο χέρι… Πριν απαντήσω… το φιλείς; Βριόνης —Και τί σημάδια φέρνει; Διάκος —Εκείνα που ’χαν μια φορά, Βριόνη, οι γέροντές σου, ένα δικέφαλο αϊτό με τα φτερ’ απλωμένα 155 κι επάνωθέ του το Σταυρό… Διάκος 155 —Θανάση… ναι ή όχι; Διάκος —Όχι!… δεν δίνω σ’ άπιστον ούτε μια φούχτα χώμα από τη γη μου τη γλυκιά, ούτ’ από τα νερά μου δε δίνω μια σταλαματιά. Βριόνης —Το κρίμα στο λαιμό σου… 160 Οσμάν!… πώς ήρθες;… τί θα πεις; Οσμάν 160 —Ομέρπασα, ο Βεζίρης.
Βριόνης —Θανάση το κεφάλι μου… Διάκος —Μη σκιάζεσαι. Μαζί μου 165 το μυστικό σου θα ταφεί… το ’χω βαθιά κρυμμένο. Βριόνης —Και συ τί θέλεις από με;… Στον κόσμο κάτι ορίζω… Διάκος —Δώσ’ μου το δαχτυλίδι μου. Βριόνης —Στα χέρια σου, Θανάση, αλυσωμένα, θα φανεί και θα με μαρτυρήσει. Διάκος —Εδώ… στο στόμα… γρήγορα… φέρε το… πίθωσέ το…
170
175 Κιοσές —Ομέρπασα Βριόνη, 180 μά τὄνας είναι του Θεού ο φοβερός προφήτης, αν έλειπαν τα σίδερα σ’ αυτό τ’ αγριοπούλι, θα πίστευα πως είσαι συ κατάδικος και φταίστης… Τόσο σε βλέπω ανόρεχτον! Εχτές στη Χαλκομάτα δε σου πονούσεν η καρδιά να βλέπεις τ’ άλογό σου 185 κουφάρια να ποδοπατεί, στο αίμα να βαλτώνει, και τώρα σαν κι εμούδιασες! Βριόνης —Βεζίρη, οι Αρβανίτες Εχθρούς δεμένους δε χτυπούν. Κιοσές —Και μάλιστα όταν λάχει να ’ναι παλιοί των σύντροφοι… Εμείς, Ανατολίτες, σύγνεφα διαβατάρικα, όταν περνούμε δώθε, 190 Ομέρ Βριόνη, μάθε το, χαλάζι φορτωμένοι κι αστραπελέκια φλογερά, δεν έχομε στο νου μας παρά πώς να πλατύνομε την ερημιά, το μνήμα. Ούτε το σπόρο μες στη γη, ούτε κλαρί στο λόγγο, ούτε παιδί μες στην κοιλιά θ’ αφήσομε να ζήσει. 195 Ώς τα θεμέλια ο χαλασμός. Για πεντακόσια χρόνια σ’ αυτά τα στειρολίθαρα, π’ όσο κι αν έχουν χώμα τ’ απόχτησάνε τρώγοντας από τα κόκαλά μας, μάτι ποτέ δεν έκλεισεν ούτ’ ένας Μουσουλμάνος χωρίς να ιδεί στον ύπνο του να λάμψει ένα τουφέκι 200 ή να σφυρίξει ένα σπαθί. Ήρθε στο χτένι ο κόμπος. Θα ξεχωνιάσω αυτήν τη γη. Θα ιδώ στα σώθικά της ποιός δαίμονας εφώλιασε. Κι αλίμονο σ’ εκείνον, που μ’ αντικόψει, Ομέρπασα, και που τον εύρω εμπρός μου… Τί λες εσύ, Χαλήλμπεη; κι όσοι πιστοί, τί λέτε; Χαλήλμπεης 205 —Βεζίρη, εχάθηκε η Τουρκιά. Πενήντα παλιοκλέφτες μας εζεμάτισαν. Αμάν! Θέρισε, σώριασέ τους σ’ ένα ρογό και κάψε τους. Πελέκα αυτούς του λύκους· ξεσπέρμεψέ τους απεδώ, κι η στάχτη τους, Βεζίρη, ας ριπιστεί στον άνεμο, να μη ματαφυτρώσουν. Κιοσές 210 —Όχι, δε χάνετ’ η Τουρκιά. Να κλαίτε το μερμήγκι, π’ όταν η μοίρα τ’ οργιστεί, με ψεύτικα φτερούγια βγαίνει στον κόσμο και πετά: ή στο νερό θα πέσει— δεν είν’ αλήθεια, Ομέρπασα;— και θα βρεθεί πνιμένο, ή θα τ’ αρπάξει το πουλί… Πού ’ναι το παλικάρι 215 που χτες μ’ ανδρειευότουνε; Διάκος 215 —Εδώ ’μαι, και σ’ ακούω. Κιοσές —Ποιός είσ’ εγώ δεν το ρωτώ. Για μέ τα ονόματά σας θα να σβηστούν όλα μεμιάς, κι είναι καιρός χαμένος εμείς να τα μαθαίνομε. Θέλεις να προσκυνήσεις και να δεχτείς την πίστη μου; Διάκος —Κιοσέπασα, δε θέλω. Κιοσές 220 —Θα να σε ψήσω ζωντανόν. Διάκος 220 —Εμείς οι παλιοκλέφτες έχομε σάρκα κάκοψη. Κιοσές —Χαλήλμπεη!… δικός σου. |
