Γ. Το λυρικό στοιχείο
Γ1. Η πάροδος
Πάροδος καλείται η πρώτη είσοδος του Χορού στην ορχήστρα. Όπως σημειώθηκε στο δοκίμιο για τον πρόλογο, οι Πέρσες και οι Ικέτιδες του Αισχύλου αρχίζουν κατευθείαν με την είσοδο του Χορού. Η πάροδος παρουσιάζει διαφόρους τύπους:
(α) Ο Χορός εισέρχεται, ενώ η σκηνή είναι άδεια. Χαρακτηριστική από αυτήν την άποψη είναι η πάροδος της Άλκηστης του Ευριπίδη. Μετά τον πρόλογο ο Απόλλων και ο Θάνατος, οι οποίοι εμφανίστηκαν στο επίπεδο της σκηνής, αποχωρούν: ο θεός εγκαταλείπει τη σκηνή από κάποια πάροδο, και ο Θάνατος εισέρχεται από την πύλη του σκηνικού οικοδομήματος στο παλάτι.
(β) Η σκηνή παραμένει άδεια κατά την πάροδο, αλλά ο Χορός απευθύνει τον λόγο στον απόντα ήρωα, όπως στον Ιππόλυτοτου Ευριπίδη (Φαίδρα).
(γ) Ο ήρωας είναι παρών, αλλά παραμένει βουβός. Στην κατηγορία αυτή υπάγεται η Κλυταιμήστρα στον Αγαμέμνονα του Αισχύλου, μολονότι έχει διατυπωθεί και η αντίθετη άποψη, η οποία συχνά προκρίνεται από την έρευνα. Στις Τραχίνιες του Σοφοκλή η Δηιάνειρα, που εκτέλεσε τον πρόλογο, παραμένει, κατά πάσα πιθανότητα, στη σκηνή κατά τη διάρκεια της παρόδου.
(δ) Ο ήρωας διαλέγεται με τον Χορό που έχει εισέλθει στην ορχήστρα ή εκτελεί μια μονωδία (Προμηθεύς Δεσμώτης, Ευριπίδη Μήδεια, Εκάβη, Ανδρομάχη, Ηλέκτρα, Ίων, Ελένη).
Μια διαφορετική κατάταξη δεν βασίζεται στη σχέση ορχήστρας-σκηνής αλλά στον αριθμό σκηνών που απαρτίζουν μια πάροδο:
(α) Πάροδοι μιας σκηνής: Αισχύλου Πέρσες, Ευμενίδες, Σοφοκλή Αντιγόνη, Ευριπίδη Άλκηστη, Φοίνισσες, Βάκχες, Ιφιγένεια η εν Αυλίδι.
(β) Μια σκηνή με αμοιβαίο χορού και υποκριτή: Σοφοκλή Φιλοκτήτης, Οιδίπους επί Κολωνώ, Ευριπίδη Ηρακλείδες, Ιφιγένεια η εν Ταύροις, Ορέστης.
(γ) Πάροδοι με δύο σκηνές, όπου τη μονωδία του πρωταγωνιστή ακολουθεί το αμοιβαίο Χορού και υποκριτή: Προμηθεύς Δεσμώτης, Σοφοκλή Ηλέκτρα, Ευριπίδη Ηλέκτρα, Ελένη, Τρωάδες.
(δ) Μονωδία στην αρχή της παρόδου: Προμηθεύς Δεσμώτης, Σοφοκλή Ηλέκτρα, Ευριπίδη Ανδρομάχη, Ηλέκτρα, Εκάβη, Ελένη, Ίων, Τρωάδες.
Στην πάροδο ο ποιητής διαθέτει τη δυνατότητα να εκθέτει, όπως και στον πρόλογο (βλ. το σχετικό δοκίμιο), παρελθοντικά γεγονότα. Στον Αισχύλο, που, κατά κανόνα, συνθέτει τριλογίες, είναι αναμενόμενο οι περισσότερες αναφορές στο παρελθόν να συγκεντρώνονται στο πρώτο δράμα, γιατί οι δύο επόμενες τραγωδίες προϋποθέτουν την πρώτη και αποτελούν συνέχειά της. Στους Πέρσες, που δεν ανήκουν σε θεματικά συνεχόμενη τριλογία, ο Χορός μνημονεύει την αναχώρηση του πολυεθνικού στρατεύματος για την Ελλάδα και παραθέτει έναν κατάλογό του. Στον Αγαμέμνονα ο Χορός αναφέρεται στη θυσία της Ιφιγένειας στην Αυλίδα, θυσία που απαιτήθηκε ώστε να καταστεί δυνατός ο απόπλους του ελληνικού στόλου για την Τροία και θα αποτελέσει αφορμή για τη συζυγοκτονία. Αντίθετα, στους Επτά, το τρίτο δράμα της θηβαϊκής τριλογίας, ο γυναικείος Χορός εισέρχεται τρομοκρατημένος από την έναρξη της επίθεσης των εχθρών, την οποία περιγράφει με οπτικές και ακουστικές εικόνες. Στον Σοφοκλή συχνά η πάροδος επανέρχεται σε κάποιο θέμα που έθιξε ο πρόλογος. Στην Αντιγόνη, για παράδειγμα, η πάροδος αναπτύσσει το θέμα της μάχης και του αλληλοσκοτωμού των δύο αδερφών. Ο ποιητής, φυσικά, μπορεί να διασπείρει παρελθοντικά γεγονότα σε ολόκληρο το έργο, και ειδικότερα στα στάσιμα. Η μετάβαση από την πάροδο στο πρώτο επεισόδιο στον Αισχύλο και τον Σοφοκλή πραγματοποιείται συνήθως είτε με την ανάπτυξη ενός διαλόγου ανάμεσα στον Χορό και τον υποκριτή που παρέμεινε βουβός κατά την εκτέλεση της παρόδου είτε, σε περίπτωση διαλόγου ανάμεσα στον Χορό και τον υποκριτή στο πλαίσιο της παρόδου, με τη συνέχιση του διαλόγου σε ιαμβικά τρίμετρα. Ο Ευριπίδης προτιμά με την έναρξη του πρώτου επεισοδίου να εισάγει ένα νέο πρόσωπο στη σκηνή.
Επιπάροδος ονομάζεται το άσμα που εκτελεί ο Χορός κατά την επιστροφή του στην ορχήστρα, την οποία είχε πρόσκαιρα εγκαταλείψει (Αισχύλου Ευμενίδες, Ευριπίδη Ελένη). Αυτή η εγκατάλειψη της ορχήστρας, που δεν είναι συχνή (εκτός από τα προαναφερθέντα δύο δράματα απαντά στον σοφόκλειο Αίαντα και την ευριπίδεια Άλκηστη), καλείται μετάστασις. Υποκριτές μπορούν να παραμένουν στη σκηνή κατά την πάροδο και την επιπάροδο, η οποία μπορεί να είναι αστροφική, ή σε σκηνές μεγάλου πάθους, καθώς και σε περιπτώσεις όπου ένα πρόσωπο αναμένει την εμφάνιση ενός νέου προσώπου.
