Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 3: Hudson, R. A. 1980. Sociolinguistics. Cambridge: Cambridge University Press, σελ. 37-38, © Cambridge University Press.

Το μοντέλο του oικογενειακού δέντρου

Ένας βολικός τρόπος αναπαράστασης των σχέσεων ανάμεσα σε ποικιλίες είναι το μοντέλο του οικογενειακού δέντρου, που αναπτύχθηκε τον δέκατο ένατο αιώνα ως βοήθημα για την ιστορική μελέτη των γλωσσών […]. Αυτό το μοντέλο επιτρέπει να αναδειχθεί η σχέση ποικιλιών που μιλιούνται σήμερα -δηλαδή πόσο η καθεμιά έχει αποκλίνει από τις άλλες ως αποτέλεσμα ιστορικών αλλαγών. Για παράδειγμα, ως συγγενείς ποικιλίες μπορεί κάποιος να διαλέξει την αγγλική, τη γερμανική, την ουαλική, τη γαλλική και τη hindi. Κατασκευάζοντας μια δομή δέντρου, όπως στην παρακάτω εικόνα, μπορεί κάποιος να δείξει ότι η αγγλική είναι περισσότερο συγγενική με τη γερμανική, λιγότερο με την ουαλική και τη γαλλική και ακόμα λιγότερο με τη hindi […].

Η κινεζική έχει προστεθεί ώστε να φανεί ότι δεν έχει καμία συγγένεια με τις άλλες γλώσσες. Αν συμπεριληφθούν δύο ποικιλίες στο ίδιο διάγραμμα, σημαίνει ότι υποθέτουμε πως κατάγονται και οι δύο, μέσω ιστορικών αλλαγών, από μια κοινή "προγονική" ποικιλία, η οποία θα μπορούσε να καταγραφεί στο διάγραμμα. Έτσι θα μπορούσαμε να προσθέσουμε το όνομα πρωτο-ινδοευρωπαϊκή στον κόμβο στην κορυφή του δέντρου, για να δείξουμε ότι όλες οι ποικιλίες που βρίσκονται από κάτω (εκτός της κινεζικής) προέρχονται από την ίδια αυτή ποικιλία. Με ανάλογο τρόπο, θα μπορούσαμε να βάλουμε στον κόμβο που καλύπτει την αγγλική και τη γερμανική τον τίτλο πρωτο-γερμανική, ώστε να δώσουμε όνομα στην ποικιλία από την οποία κατάγονται και οι δύο.

Για τους ιστορικούς γλωσσολόγους, η κύρια αξία του μοντέλου του οικογενειακού δέντρου βρίσκεται στο ότι αποσαφηνίζει τις ιστορικές σχέσεις μεταξύ των εν λόγω ποικιλιών και ιδίως στο ότι δίνει μια καθαρή εικόνα της σχετικής χρονολόγησης των ιστορικών αλλαγών, εξαιτίας των οποίων οι εν λόγω ποικιλίες έχουν αποκλίνει μεταξύ τους. Ωστόσο, για την οπτική της παρούσας συζήτησης, αυτό πού έχει σημασία να τονιστεί ως πλεονέκτημα είναι ότι το οικογενειακό δέντρο παρουσιάζει μια ιεραρχική σχέση ανάμεσα σε ποικιλίες, η οποία δεν διακρίνει "γλώσσες" και "διαλέκτους". Πράγματι, είναι σύνηθες στην ιστορική γλωσσολογία να αναφέρονται οι ποικιλίες που έχουν προέλθει από τη λατινική ως "διάλεκτοι" της λατινικής (ή "ρομανικές διάλεκτοι"), παρόλο που συμπεριλαμβάνουν αδιαμφισβήτητες "γλώσσες" (με την έννοια του κύρους) όπως η "πρότυπη γαλλική". Αν επιθυμούσαμε να προσθέσουμε την αγγλική του Γιόρκσαϊρ και την κόκνεϊ στον κατάλογο των ποικιλιών μας, απλώς θα τις προσθέταμε κάτω από την αγγλική, χωρίς να τους αποδίδουμε διαφορετική υπόσταση και κύρος από ό,τι στις υπόλοιπες. Η μόνη αλλαγή που θα χρειαζόταν να κάνουμε ως προς την ερμηνεία του διαγράμματος του οικογενειακού δέντρου, σε σχέση με την ιστορική ερμηνεία, θα ήταν να θεωρήσουμε ότι οι υψηλότεροι κόμβοι δεν αναπαριστούν προγενέστερες ποικιλίες από τις οποίες κατάγονται οι νεότερες (όπως η πρωτο-ινδοευρωπαϊκή), αλλά ευρύτερες ποικιλίες που περιέχουν όλα τα στοιχεία των ποικιλιών που βρίσκονται από κάτω […].

Μετάφραση Νίκος Γεωργίου