Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 19: Hudson, R. A. 1980. Sociolinguistics. Cambridge: Cambridge University Press, σελ. 43-44, © Cambridge University Press.

Κοινωνικές διάλεκτοι

Οι διάλεκτοι βεβαίως δεν κατανέμονται μόνο γεωγραφικά, όπως έχει υπονοηθεί στη μέχρι τώρα συζήτηση. Υπάρχουν δυο βασικές πηγές που καθιστούν το ζήτημα ακόμη πιο περίπλοκο.

Πρώτον, υπάρχει γεωγραφική κινητικότητα -οι άνθρωποι μετακινούνται από το ένα μέρος στο άλλο παίρνοντας μαζί και τις διαλέκτους τους, έστω και αν τις τροποποιούν με το πέρασμα του χρόνου, για να τις προσαρμόσουν κάθε φορά στο νέο περιβάλλον. Έτσι, αν χαράξουμε απλώς την πορεία τους πάνω σε ένα χάρτη, μπορεί να προκύψει ένα λίγο ή πολύ άτακτο σχήμα, ανάλογα με το πόσο κινητικός είναι ο πληθυσμός (ένα πρόβλημα που αποφεύγεται γενικά στη διαλεκτολογία με την επιλογή ως πληροφορητών ανθρώπων που γεννήθηκαν και ανατράφηκαν στον τόπο όπου τώρα ζούνε).

Η δεύτερη πηγή περιπλοκότητας είναι το γεγονός ότι η γεωγραφία δεν είναι ο μόνος καθοριστικός παράγοντας· άλλοι είναι η κοινωνική τάξη, το φύλο και η ηλικία. Γι' αυτό, οι διαλεκτολόγοι μιλούν για ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥΣ, ή ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΕΚΤΟΥΣ, για να αναφερθούν σε μη γεωγραφικές διαφορές. Εξαιτίας αυτών των άλλων παραγόντων, η γλώσσα ενός ομιλητή μπορεί να παρουσιάζει περισσότερες ομοιότητες με αυτή των ατόμων της ίδιας κοινωνικής ομάδας μιας άλλης περιοχής, από ό,τι με τη γλώσσα ατόμων μιας άλλης κοινωνικής ομάδας από την ίδια περιοχή. Πράγματι, ένα από τα χαρακτηριστικά της ιεραρχικής κοινωνικής δομής σε μια χώρα όπως η Βρετανία, είναι ότι η κοινωνική τάξη υπερσκελίζει τη γεωγραφία ως καθοριστικός παράγοντας της ομιλίας, με αποτέλεσμα να υπάρχει πολύ μεγαλύτερη γεωγραφική διαφοροποίηση ανάμεσα σε άτομα των κατώτερων κοινωνικών τάξεων, από ό,τι μεταξύ αυτών που βρίσκονται στην "κορυφή" της κοινωνικής πυραμίδας. Αυτή η κατάσταση μάλιστα έχει προχωρήσει τόσο πολύ, ώστε άνθρωποι που έχουν περάσει από το δημόσιο σχολικό σύστημα (ή θέλουν να ακούγονται σαν να είχαν περάσει) γενικά δεν έχουν κανένα τοπικό χαρακτηριστικό στην ομιλία τους. Αυτό όμως είναι μια ιδιορρυθμία της Βρετανίας και δεν συναντάται σε άλλες χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες ή η Γερμανία, όπου οι "από πάνω" φανερώνουν τον τόπο καταγωγής τους από την προφορά τους, αν και πιθανόν από λίγα μόνο άλλα χαρακτηριστικά της γλώσσας τους.

Επειδή είναι διαφορετική η ευαισθησία μας ως προς τις γεωγραφικές και κοινωνικές διακρίσεις μεταξύ προφοράς και άλλων όψεων της γλώσσας, είναι φυσικό να κάνουμε μια διάκριση μεταξύ ιδιαίτερης προφοράς και διαλέκτου, έτσι ώστε η ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΡΟΦΟΡΑ να μην αναφέρεται πουθενά αλλού παρά μόνο στην προφορά και η ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ να αναφέρεται σε κάθε όψη της γλώσσας, συμπεριλαμβανομένης και της προφοράς. Αυτό μας επιτρέπει να διακρίνουμε την πρότυπη διάλεκτο (που θα έπρεπε να ονομάζεται η πρότυπη γλώσσα) από τις μη πρότυπες διαλέκτους, καθώς και να κάνουμε χωριστές παρατηρήσεις για την προφορά με βάση την ιδιαίτερη προφορά. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι στη Βρετανία πολλοί άνθρωποι έχουν μια γεωγραφικά ιδιαίτερη προφορά, αλλά χρησιμοποιούν την πρότυπη διάλεκτο και λίγοι επίλεκτοι χρησιμοποιούν την Παραδεδομένη Προφορά [Received Pronunciation], όταν μιλούν την ίδια πρότυπη διάλεκτο. Μεγάλη σύγχυση προκύπτει αν η πρότυπη διάλεκτος, που άπτεται του λεξιλογίου, της σύνταξης και της μορφολογίας, αναφέρεται με τον όρο "RP".

Το μόνο που έκανα σε αυτό το κεφάλαιο είναι ότι εισήγαγα τους όρους κοινωνική διάλεκτος και ιδίωμα, τονίζοντας ότι υπάρχουν γλωσσικές διαφορές μεταξύ ομιλητών που οφείλονται όχι μόνο σε γεωγραφικούς αλλά και σε άλλους κοινωνικούς παράγοντες. Τα προβλήματα οριοθέτησης των γεωγραφικών διαλέκτων μπορούν χωρίς αμφιβολία να παραλληλιστούν με ανάλογα στις κοινωνικές διαλέκτους […]. . Θα ήταν δύσκολο να σχεδιάσουμε ισόγλωσσα για κοινωνικές διαλέκτους, μια που θα έπρεπε να χαραχθούν σε έναν πολυδιάστατο χάρτη, αλλά δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι, ακόμη κι αν μπορούσε να σχεδιαστεί ένας τέτοιος χάρτης, θα διαπιστώναμε ξανά ότι κάθε ισόγλωσσο ακολουθεί μια μοναδική πορεία. Συνεπώς, πρέπει να απορρίψουμε τις έννοιες που αποδίδονται από τους όρους κοινωνική διάλεκτος και ιδίωμα, για τον ίδιο λόγο που απορρίψαμε την έννοια της τοπικής διαλέκτου, εκτός αν τις χρησιμοποιούμε σαν έναν πρόχειρο και πρακτικό τρόπο αναφοράς στα φαινόμενα […].

Μετάφραση Νίκος Γεωργίου